پیش از به قدرت رسیدن طالبان برای بار دوم در افغانستان، ۲۱ رسانه‌ی صوتی، تصویری و چاپی در ولایت قندوز در شمال‌شرق کشور فعالیت داشتند اما طی دو سال گذشته و پس از فروپاشی نظام جمهوری، تنها پنج رسانه‌ی فعال باقی مانده‌اند. این رسانه‌ها نیز با مشکلات مالی و محدودیت‌های نشراتی مواجه‌اند.
پیش از به قدرت رسیدن طالبان ۱۲ رادیو، چهار شبکه‌ی تلویزیونی و پنج رسانه‌ی چاپی در ولایت قندوز فعال بودند، اما در حال حاضر از میان رادیوهای فعال، تنها رادیوهای «شبنم»، «کندز» و «کهندژ» و همچنان تلویزیون‌های «اورانوس» و «خاور» فعال اند.
محدودیت‌های وضع‌شده بر رسانه‌ها در قندوز از سوی طالبان، از جمله منع پخش موسیقی، عدم حضور کارمندان زن، منع برنامه‌های تفریحی و منع پخش صدای زنان و دختران هنگام برنامه‌های زنده از دلایل کاهش رسانه‌ها و بسته‌شدن شماری از آن‌ها است.
بحران مالی
آن تعداد رسانه‌هایی که هم‌اکنون در قندور فعالیت دارند، از چالش‌های فراوان در فراراه کاری‌شان سخن می‌گویند. مسئولان رسانه‌های خصوصی در قندوز می‌گویند در دو سال اخیر با چالش‌های مالی و محدودیت‌ها در بخش پخش‌ونشر روبه‌رو بوده‌اند. به‌گفته‌ی آنان، در صورتی که نتوانند از عهده‌ی مسائل مالی بیرون شوند و محدودیت‌ها همچنان پابرجا باقی بمانند، مجبورهستند همانند رسانه‌های غیرفعال دیگر کار شان را متوقف کنند.
اکمل رحمانی، مسئول رادیو و تلویزیون خصوصی خاور در قندوز می‌گوید در دو سال اخیر نشرات رادیوی آنان متوقف شده و شبکه‌ی تلویزیونی‌شان از ۲۴ ساعت تنها چهار ساعت نشرات دارد. به‌گفته‌ی وی، بنابر وضعیت خراب مالی فعالیت رادیو را متوقف کرده است و کارمندان آن شغل آزاد اختیار کرده یا شماری هم به بیرون از کشور رفته‌اند. او می‌افزاید که جواز تلویزیون آنان نیز در حال ختم شدن است و مصارفی چون مالیه و پول جواز بالای‌شان باقی مانده است که نمی‌توانند آن را پرداخت کنند.
حمدالله (مستعار)، از کارکنان یک رسانه‌ی خصوصی در قندوز می‌گويد دو سال است که آنان با هزاران مشکل روبه‌رو اند و طالبان محدودیت وضع می‌کنند. این کارمند رسانه‌ای در قندوز به روزنامه اطلاعات روز گفت: «از وقتی که طالبان روی‌کارآمده‌اند، رسانه‌ها روزبه‌روز دروازههایشان را بسته کرده و مسئولان آن‌ها وطن را ترک کرده‌اند. رسانه‌هایی که باقی مانده‌اند هر روز از سوی ادارات مختلف طالبان نظارت می‌شوند و این گروه احکام و محدودیت‌های زیادی وضع می‌کند.»
به‌گفته‌ی وی، کار در چنین وضعیت نهایت دشوار است و اگر نهادهای بین‌المللی در این راستا توجه نکنند هیچ رسانه‌ی دیگر فعال نخواهد بود. او اضافه می‌کند در شرایط کنونی رسانه‌ها به‌دلیل مشکلات مالی توانایی پرداخت معاش به کارمندان‌شان را ندارند و حتا پول برق خود را هم به مشکل می‌پردازند.
شعبان خراسانی، کارمند رادیوی خصوصی شبنم در ولایت قندوز می‌گوید در دو سال اخیر رسانه‌های خصوصی با چالش‌های زیادی مواجه شده‌اند. او افزود: «از میان هشت کارمند در این رادیو فقد یک نفر آن که دانشجو است و بنا بر چالش‌های اقتصادیی که دارد، سه هزار افغانی معاش دريافت می‌کند، بقیه همه بدون معاش فعالیت می‌کنند.»
به‌گفته‌ی وی، نبود برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی، عدم حضور زنان در رسانه و نبود اعلانات رادیویی آنان را با چالش‌های زیادی روبه‌رو کرده است. وی می‌گوید برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی‌شان که در گذشته در شهر و مناطق مختلف ثبت می‌کردند کاهش یافته و حالا با محدودیت شدید روبه‌رو هستند. این کارمند رادیو در قندور اضافه می‌کند که آنان در گذشته عواید و مصارف خود را از پروژه‌ها و اعلانات بازرگانی بدست می‌آوردند اما حالا بودجه‌ای ندارند که حتا مصارف برق را بپردازند.
مسئولان و کارکنان رسانه‌های خصوصی در قندوز از مسئولان محلی و مرکزی حکومت طالبان نیز می‌خواهند رسانه‌ها را حمایت کنند و محدودیت بر آن‌ها را بردارند.
محدودیت‌ها
حفیظ‌الله نوری، مدیرمسئول رادیوی خصوصی «چراغ» در قندوز که پس از سقوط حکومت رادیوی آنان نیز غیرفعال شده است، دلیل متوقف‌شدن فعالیت رسانه‌های خصوصی در این ولایت را مشکلات اقتصادی، محدودیت‌های چون عدم دسترسی به اطلاعات، منع پخش‌ونشر موسیقی، منع کار زنان و دختران، نبود اعلانات بازرگانی، نبود پروژه و بلندبودن مصارف برق عنوان می‌کند. به‌گفته‌ی وی، حدود دو سال از حکومت طالبان می‌گذرد اما تا اکنون هیچ اقدامی برای حمایت از رسانه‌های آزاد در قندوز صورت نگرفته است.
آقای نوری به روزنامه اطلاعات روز گفت: «پیش از سقوط نظام رادیوها علاقه‌مندان زیادی داشتند، اما حالا هیچ‌کسی بنا بر نبود برنامه‌های درست و جالب، شنونده‌ی رادیو نیستند. مشکلات بر رسانه‌ها باعث شده تا در این دو سال اکثریت مسئولان رسانه‌های خصوصی کشور را ترک کنند و به خارج پناهنده شوند.» او تأکید می‌ورزد در صورتی که حکومت محلی طالبان یک مکانیسم درست به‌خاطر حمایت همه‌جانبه‌ی رسانه‌ها نداشته باشد، رسانه‌های باقی‌مانده نیز سقوط خواهند کرد.
اسلام‌الدین صاحب‌زاده، مسئول هفته‌نامه‌ی «شمال» در قندوز که پس از سقوط حکومت پیشین، چاپ و توزیع هفته‌نامه‌اش متوقف شده، از چالش‌های مالی و وضعيت دشوار رسانه‌ها در این ولایت نگران است. به‌گفته‌ی او، آنان بنا بر مشکلات مالی نتوانستند فعالیت هفته‌نامه‌ی‌شان را مثل گذشته ادامه بدهند. او می‌افزاید در گذشته هفته‌نامه شمال پنج کارمند داشت و از طریق فعالیت این نشریه معاش دريافت می‌کردند.
بر بنیاد معلومات وی، از میان پنج رسانه‌ی چاپی خصوصی در قندوز، در حال حاضر همه‌ی آن‌ها غیرفعال شده‌اند.
نگرانی از وضعیت آزادی بیان
محمدظریف کریمی، مسئول دفتر نی می‌گوید پس از تحولات اخیر در کشور سکتور رسانه به‌گونه‌ی عمیقی ضربه خورده و آنان شاهد کاهش فعالیت رسانه‌ها در کشور هستند. وی دلیل عمده‌ی مسدودشدن رسانه‌ها را شرایط حاکم در کشور، چالش‌های اقتصادی، نبود بازار کار رسانه و نبود کدرهای مسلکی با منابع ارزان عنوان می‌کند.
آقای کریمی به روزنامه اطلاعات روز گفت: «تا پایان سال ۲۰۲۲ نزدیک به ۵۰ درصد از رسانه‌های افغانستان فعالیت‌های‌شان را متوقف کرده بودند، اما در نیمه‌ی سال ۲۰۲۳ این تعداد از ۵۰ درصد هم بالا رفته و از مجموع ۵۳۰ رسانه فعلا بیش از ۲۸۰ رسانه غیرفعال شده‌اند. اکثریت رسانه‌های غیرفعال‌شده رسانه‌های صوتی و تصویری اند. رسانه‌های چاپی در اوایل سقوط حکومت غیرفعال شده بودند و فعلا ما هیچ رسانه‌ی آزاد چاپی که فعالیت داشته باشد، نداریم.»
او اضافه می‌کند که نبود رسانه ضربه‌ی بزرگ بر آزادی بیان، دسترسی به اطلاعات، آگاهی‌دهی عامه و اطلاع‌رسانی در کشور است. به‌گفته‌ی وی، سقوط رسانه‌ها چرخش اطلاعات در افغانستان را که یک دست‌آورد ۲۰ ساله محسوب می‌شود از بین می‌برد. او تأکید می‌ورزد اطلاعات و منابع اطلاعاتی‌ای که در حال حاضر جامعه به آن نیاز دارد در حال کاهش و از بین رفتن است.
آقای کریمی همچنان افزود: «متأسفانه مسئولان نهادها، رسانه‌ها و حتا مسئولان حکومتی هیچ کدام در قسمت احیای مجدد سکتور رسانه اقدام مؤثر انجام نداده‌اند که از فروپاشی جامعه رسانه‌ای در کشور جلوگیری کنند. اگر این وضعیت همچنان ادامه داشته باشد، ما تا دو سال دیگر شاهد فعالیت رسانه‌های آزاد در کشور نخواهیم بود.»
او از نهادهای بین‌المللی و مسئولان حکومت طالبان می‌خواهد در این راستا اقدامی انجام دهند تا از فروپاشی جامعه رسانه‌ای جلوگیری شود. به‌گفته‌ی وی، نهادها باید با خبرنگاران همکاری کنند تا به وظایف شان برگردند و حکومت قانون رسانه‌های همگانی و قانون دسترسی به اطلاعات را نهایی کند و آن را نافذ اعلام کند تا رسانه‌های آزاد و خبرنگاران در کشور جايگاه اصلی خود را پیدا نمايند.
صمیم فروغ فیضی، سخن‌گوی نهاد رسانه‌ای افغانستان می‌گوید وضعیت رسانه‌ها در کل نگران‌کننده است و رسانه‌هایی که در داخل کشور فعالیت دارند با مشکلات شدید مالی مواجه‌اند. بر بنیاد معلومات آقای فیضی، در قندوز قبلا ۱۳ رادیو فعالیت داشت که حالا سه رادیو فعالیت دارند و از میان سه رسانه‌ی تصویری در حال حاضر یک رسانه فعال است و رسانه‌های چاپی در مجموع مسدود اند.
پاسخ طالبان
مطیع‌الله روحانی، رییس اطلاعات و فرهنگ طالبان در قندوز می‌گوید با روی‌کارآمدن حکومت این گروه تاهنوز هیچ فردی از آنان دروازه‌ی یک رسانه را هم به زور مسدود نکرده است. به‌گفته‌ی وی، در این دو سال آنان هیچ رسانه‌ای را حتا تهدیدی هم نکرده است.
آقای روحانی به روزنامه اطلاعات روز گفت: «بعضی از مسئولان رسانه‌ها که از قبل در کشورهای خارج بودند و یا هم به امتیازات رسانه‌ی‌شان دیگر ضرورت نداشتند، رسانه‌های خود را عقب گذاشته و دروازههایشان را بسته کرده‌اند.»
وی تأکید می‌ورزد که رسانه‌ها در حال حاضر در این ولايت به‌گونه‌ی عادی فعالیت دارند و آنان با رسانه‌ها همکار هستند. اما وی درباره‌ی آمار و ارقام تعداد رسانه‌های فعال و غیرفعال چیزی نمی‌گوید. روحانی همچنان افزود: «امیدوار هستیم رسانه‌هایی که مالکان‌شان در بیرون از کشور هستند بیایند و دوباره کارشان را آغاز نمايند. در این راستا زمینه برای‌شان مساعد است.»