علی‌شیر شهیر
پنجمین دور آزمون کانکور ولایت کابل، هفته‌ی گذشته برگزار شد. تنها یک دور دیگر از این آزمون باقی مانده که داوطلبان کانکور ولایت‌هایی می‌توانند در آن شرکت کنند که پیش از این، امتحان‌شان به خاطر تقلب لغو شده است.
بر بنیاد قانون اساسی، آموزش و تحصیل تا درجه‌ی لیسانس، رایگان است و دولت باید این زمینه را برای تمامی افراد جامعه مساعد سازد. در پایان هر سال تعلیمی، دانش‌آموزانی که از صنف دوازدهم مکتب‌های دولتی و خصوصی فارغ می‌شوند، باید آزمون سراسری کانکور را به خاطر راه یافتن به دانشگاه‌های کشور سپری کنند. این آزمون همه‌ساله در 38 حوزه در سراسر کشور برگزار می‌شود. امسال شمار شرکت‌کنندگان این آزمون، به 300 هزار تن می‌رسید.
داوطلبان آزمون کانکور از ضعف مدیریت کمیتهی برگزاری آزمون کانکور، شکایت دارند. آنان می‌گویند که دوازده سال را با دشوارترین شرایط درس خوانده‌اند؛ اما نارسایی‌ها در مراحل و شیوه‌ی امتحان، این‌همه زحمات‌شان را بی‌نتیجه می‌سازند و برگزاری آزمون کانکور، معیاری نیست. محمدکریم، یکی از داوطلبان دور دوم آزمون کانکور ولایت کابل می‌گوید که در حوزه‌ی دانشکده‌ی مهندسی دانشگاه کابل همه‌ی «فارم‌ها» به زبان پشتو ارسال شده بودند. او اضافه کرد که هیچ‌کس به شکایت آنان رسید‌گی نکرده و مجبور شده‌اند آزمون را بدون اینکه درکی از سوال‌ها داشته باشند، سپری کنند. این در حال است که در ولایت غزنی نیز برای 800 داوطلب فارسی‌زبان، سوال‌ها به زبان پشتو ارسال شده بودند.
انور شمس، رییس کمیتهی امتحانات کانکور وزارت تحصیلات عالی، ارسال فارم‌های اشتباه را به ولایت غزنی می‌پذیرد؛ اما از حوزه‌ی دانشکده‌ی مهندسی دانشگاه کابل را رد می‌کند و می‌گوید که شاید دانش‌آموزان در کارت شمولیت این امتحان، زبان آزمون خود را اشتباه پر کرده باشند. آقای شمس اضافه می‌کند که او در زمان حکومت داکتر نجیب، وزیر تحصیلات عالی افغانستان بوده و یک عمر تجربه‌ی کار در این وزارت را دارد.
معرفی دانشجویان برخلاف انتخاب‌شان در برگه‌ی آزمون از طرف کمیتهی امتحانات کانکور، مشکل دیگری است که دانش‌آموزان با آن روبه‌رو اند. شاکرحسین حقجو، دانشجوی سال سوم دانشکده‌ی زراعت دانشگاه کابل می‌گوید: «دانشکده‌ی زراعت هیچ در جمع انتخاب‌هایم نبود؛ اما با وجودی اینکه مجموع نمره‌ام بالا بود، مرا به این دانشکده که هیچ علاقه‌ای به آن ندارم، معرفی کردند». او می‌گوید که چند بار در کمیتهی برگزاری آزمون کانکور شکایت کرده؛ اما شکایتش را هیچ‌کسی نشنیده است. شاکرحسین می‌گوید، حالا مجبورم در رشته‌ای که هیچ علاقه‌ای به آن ندارم، درس بخوانم. حقجو می‌افزاید، من با سخت‌ترین وضعیت دوازده سال زحمت کشیدم و وقتم را صرف درس خواندن کردم. آخر هم درخت زحمت‌هایم به ثمر ننشست.
ظاهر اکبری، یکی دیگر از دانشجویان دانشگاه کابل می‌گوید که در سال 1390 آزمون کانکور را سپری کرده و به دانشکده‌ی ژورنالیزم این دانشگاه راه یافته است. با نمره‌ای که در آزمون کانکور گرفته، می‌توانست در انتخاب اولش (مهندسی) کامیاب شود. اما برخلاف آن، به رشته‌ی ژونالیزم معرفی شده که در جمع انتخاب‌هایش نبوده است.
نگرانی از موانع پیشرفت تحصیلی فرزندان برای خانواده‌ها یکی از عوامل عمده‌ی فشارهای روانی و اقتصادی است که نه تنها دامن‌گیر داوطلبان کانکور میباشد، بلکه افراد دیگر خانواده را نیز در بر گرفته است. از سوی دیگر، از آن‌جا که بسیاری از این خانواده‌ها از طبقه‌ی آسیب‌پذیر جامعه هستند و توانایی مالی چندانی ندارند، مسایل اقتصادی ناشی از کانکور، فشار زیاد روانی و اقتصادی را بر آن‌ها تحمیل می‌کند. چون کانکور تنها راه رسیدن به تحصیلات عالی است، خانواده‌ها این فشارها را به جان می‌خرند و تلاش می‌کنند که فرزندان‌شان را در این مرحله یاری رسانند.
از بین رفتن اعتماد به‌نفس دانشجویانی که از اثر نارسایی‌ها در مراحل گرفتن آزمون کانکور نتیجه‌ی مطلوب نمی‌گیرند، از جمله‌ی پیامدهایی است که دامن‌گیر دانشجویان می‌شود و این مشکل می‌تواند بحران‌های اجتماعی گسترده‌ای بیافریند. بحران‌هایی که تابه‌حال کارشناسان اجتماعی به آن نپرداخته و مسئولان کانکور به آن توجه ندارند.