نجیب‌الله نصیح
کشتن و سوزاندن فرخنده، رویدادی هولناک در تاریخ کشور بود. رویدادی که همه‌ی مردم را غمگین کرد و اندوه آن سال‌ها باقی خواهد ماند. تعدادی از اوباشان و مردم عام دو روز پیش از آغاز سال نو، فرخنده، دختری 27 ساله را به اتهام سوزاندن نسخه‌های قرآن، در پیش زیارت شاه دوشمشیره‌ی کابل مورد ضرب‌و‌شتم شدید قرار دادند و سپس موتر را از روی بدن نیمه‌جانش گذشتاندند. فرخنده زیر این ضرب‌و‌شتم جان داد و سپس مردان خشگمین جسدش را با آتش نفت سوزاندند. اما تا کنون اسناد و شواهدی از سوزاندن نسخه‌های قرآن توسط فرخنده وجود ندارد.
مسئولان وزارت‌های داخله و حج و اوقاف نیز سوزاندن نخسه‌های قرآن توسط فرخنده را رد کرده‌اند؛ اما در مورد چرایی وقوع این رویداد، هنوز جزئیات نداده‌اند. در چند روز گذشته در این زمینه روایت‌های مختلفی نقل شدند. ابتدا رسانه‌ها گزارش‌هایی را منتشر کردند که فرخنده از 16 سالگی به بیماری روانی دچار شده؛ اما یک روز نگذشت که خانواده‌ی او اعلام کردند، فرخنده بیمار نبود. انسانی سالم با عقل سلیم بود. خانواده‌ی فرخنده اعلام کردند که مردم فریب یک ملای تعویذنویس را خوردند و دخترشان را به شکل فجیعی به شهادت رساندند.
به گفته‌ی آنان، فرخنده به روز پنج‌شنبه هفته‌ی گذشته از یک ملای تعویذنویس در زیارت شاه دوشمشیره‌ی کابل تقاضا کرده تا دیگر این کارش را متوقف کند، ولی این ملا برای دفاع از کارش، مردم را صدا می‌کند که فرخنده قرآن را سوزانده است. بر بنیاد یک روایت دیگر، فرخنده مدتی قبل برای حل مشکلاتش پیش تعویذنویس این زیارت رفته و از او یک تعویذ را در مقابل پولی هنگفت دریافت کرده است.
ملا به فرخنده اطمینان داده که تا چند روز محدود مشکلاتش حل می‌شوند؛ اما با گذشت این مدت، این تعویذ ملا برای حل مشکل دختر نتیجه نداده است. سپس فرخنده دوباره پیش تعویذنویس می‌رود و از او می‌خواهد که پولش را پس دهد؛ اما تعویذنویس از دادن پول دختر جوان خودداری و اقدام به پرخاش‌گری می‌کند.
فرخنده با عصبانیت کتاب‌های تعویذنویس را روی چراغ می‌اندازد و بعد تعویذنویس فریاد می‌زند که این دختر کتاب خدا را آتش زده است. به دنبال آن، جمعی از اراذل و اوباش بدون سوال و جواب به دختر حمله می‌کنند. دختر جوان تلاش می‌کند تا برای آنان قضیه را توضیح دهد؛ اما حرفش شنیده نمی‌شود.
در همین‌حال، مقام‌های پولیس کابل می‌گویند، ملای تعویذنویس و بیش از 15 عامل دیگر قتل فرخنده بازداشت شده‌اند و تحقیقات از آنان جریان دارند. هم‌چنان بر اساس معلومات وزارت داخله، وظایف 13 مأمور پولیس حوزه‌ی دوم امنیتی در پیوند به این قضیه به تعلیق در‌آمده است. انتقادهایی وجود دارند که این افراد هنگام وقوع حادثه در انجام وظایف‌شان کوتاهی کرده‌اند.
هرچند که نورالحق علومی، وزیر داخله دیروز در مجلس نمایندگان اعلام کرد که در جلوگیری از سوختاندن فرخنده ناکام بوده‌اند؛ اما مردم انتقادهای گسترده‌ای از نیروهای پولیس کرده‌اند. انتقادها بر نهادهای امنیتی، به‌ویژه وزارت داخله و فرماندهی پولیس کابل، به دلیل این‌که در نزدیکی رویداد حضور داشته‌اند و مسئول تأمین امنیت جان شهروندان است، گسترده و جدی بوده‌اند. در تمامی ویدیوها و عکس‌های منتشرشده از این رویداد، حضور نیروهای پولیس در اطراف جمعیت دیده می‌شود. حتا در یک مورد پولیس جمعیت را از کنار فرخنده عقب می‌راند و این‌که چطور آنان فرخنده را نجات نداده‌اند، هنوز روشن نیست.
لکه‌‌ای ننگین برای حکومت
اعتراض‌ها در کابل و شماری از ولایت‌های کشور در پیوند به قتل فرخنده در حال افزایش اند. ده‌ها فعال مدنی و شهروندان کابل دیروز با راه‌اندازی تظاهراتی، خواستار بررسی دقیق پرونده‌ی قتل فرخنده و به محاکمه کشاندن عاملان قتل او شدند. آنان شعارهای «عاملان قتل فرخنده باید مجازات شوند، قتل فرخنده لکه‌ی ننگی بر جبین حکومت وحدت ملی، تا جنایت‌کاران خلع قدرت نشوند، هر روز فرخنده‌ی دیگری قربانی خواهد شد» را نیز با خود حمل می‌کردند.
معترضان در پایان راه‌پیمایی‌شان در محل سوزاندن فرخنده تجمع کردند و در مکانی که او را سوزانده بودند، نهال شاندند. پیش از این، ده‌ها فعال مدنی و روزنامه‌نگار نیز در محل قتل فرخنده گردهم آمدند و برای یادبود از او، شمع روشن کردند. هم‌چنان شهروندان و شماری از فعالان مدنی روز یک‌شنبه هفته‌ی روان در مراسم خاک‌سپاری فرخنده هشدار دادند، تا زمانی که عاملان قتل این دختر جوان محاکمه نشوند، آرام نخواهند نشست.
دیروز نمایندگان مجلس نیز انتقادهای از این‌که چرا حکومت و نیروهای امنیتی نتوانسته‌اند جلو کشتن و سوختاندن فرخنده را بگیرند، انتقاد کردند. ریحانه آزاد، عضو مجلس گفت: رییس جمهور باید بشرمد که زیر سایه‌ی حکومتش، در چند قدمی ارگ، دختری را می‌سوزانند. او گفت، برای رییس جمهور و خانمش شرم است که در روز خاک‌سپاری فرخنده، به جای اشتراک در برنامه‌ی تشییع جنازه‌ی او، در ارگ به نام زنان مهمانی برپا می‌کند.
پیکر سوخته‌ی فرخنده، دختری 27 ساله دو روز پیش تا منطقه‌ی پنج‌صد فامیلی کابل توسط زنان حمل و سپس به خاک سپرده شد. بخش زیادی از مراسم تدفین فرخنده نیز توسط زنان انجام شد و آنان در این مراسم، قتل بی‌رحمانه‌ی یک دختر جوان در پایتخت را به مثابه‌ی قتل انسان‌ها در کشور تلقی کردند.
فرخنده که بود؟
نادر، پدر فرخنده میگوید که دخترش یک دعوت‌گر اسلام بود و قصد داشت تحصیلات عالی خود را در دانشکده‌ی علوم دینی به پایان برساند. به گفته‌ی او، ملای تعویذنویس بر دخترش اتهام بسته و احساسات مردم را برای قتل او تحریک کرده است. اکنون خواست اساسی پدر و اعضای خانواده‌ی فرخنده، مجازات عاملان اصلی قتل دخترشان است. مولوی احمد، امام مسجد محل خانواده‌ی فرخنده نیز میگوید که فرخنده با مبادی علوم اسلامی آشنایی خوبی داشت.
فرخنده از دارالعلوم عایشه‌‌ی صدیقه فارغ شده بود و در روزهای اخیر مصروف خواندن درس تجوید بوده است. اعضای خانواده‌ی او، فرخنده را دختری اسلام‌گرا خوانده و گفته‌اند، قرار بود در آخر همین هفته با سپری‌کردن امتحان کانکور فارغان چهارده، به تحصیلات عالی‌اش در دانشکده‌ی شرعیات کابل ادامه دهد.
حامیانِ عاملانِ قتل فرخنده
قتل و سوزاندن فرخنده به دست تعدادی از «اراذل و اوباش» برای نخستین بار در رسانه‌های اجتماعی، از جمله فیس‌بوک، بازتاب یافت. کاربران فیس‌بوک پس از کشته‌شدن او، واکنشهای متفاوتی داشتند، اما تعداد اندکی از آنان حامی عاملان این قتل شدند. این افراد شامل سیمین غزل حسن‌زاده معین نشراتی وزارت اطلاعات و فرهنک، زلمی زابلی عضو مجلس سنا، ایاز نیازی خطیب مسجد وزیر اکبرخان کابل و حشمت استانکزی سخنگوی فرماندهی پولیس کابل بودند.
اما با افزایش اعتراض‌ها و محکوم‌کردن قتل فرخنده، این سه تن از موقف گذشته‌ی‌شان پشیمان شدند. سمین دو روز پیش در این زمینه رسما عذرخواهی کرد؛ اما ملا نیازی میگوید، سخن او تحریف شده است. این در حالی است که خیلی‌ها باور دارند، نیازی اکنون در صدد توجیه حرف‌های گذشته‌اش است. نیازی پس از قتل فرخنده گفته بود: «بازی با ارزش‌های دینی مردم کاری سخت است و در آن‌زمان نمی‌شود که داکتر بیاید و تشخیص دهد متهم بیمار روانی است».
او هشدار داده بود، اگر کسی در پیوند با این حادثه بازداشت شود، مردم شورش می‌کنند و قیام مردمی آغاز خواهد شد. این اظهارات او واکنشهای تندی را به دنبال داشت. خطیب مسجد وزیر اکبرخان در مراسم خاک‌سپاری فرخنده حضور یافت؛ اما با واکنش تند اشتراک‌کنندگان این مراسم مواجه شد. آنان با یک‌صدا شعار دادند، «مرگ بر نیازی» و به او اجازه ندادند تا در مراسم نماز جنازه اشتراک کند. او پس از افزایش اعتراض‌ها، از محل فرار کرد.
اما معذرت‌خواهی و پشیمانی این افراد که مناصب رسمی دولتی دارند، برای معترضان کافی نبود. اکنون معترضان به قتل فرخنده، خواهان برکناری تمامی این افراد از مقام‌های‌شان هستند.
واکنشهای داخلی و خارجی
نمایندگی سازمان ملل در کابل آتش‌زدن فرخنده را بی‌رحمانه خواند و گفت، حکومت وحدت ملی تمام اشخاص دخیل در این قضیه را بازداشت و مجازات کند. کمیسیون مستقل حقوق بشر نیز اعلام کرد، دولت باید این قضیه را به طور همه‌جانبه و بی‌طرفانه مورد تحقیق و بررسی کامل قرار داده وعاملان آن را مجازات کند.
این کمیسیون از حکومت خواست تا در مورد افسران و سربازان پولیسی که در این حادثه به صورت آشکار غفلت کرده‌اند، تحقیق نموده و آنان را به صورت جدی مورد پی‌گرد قانونی و تعقیب عدلی قرار بدهد. در اعلامیه‌ی کمیسیون حقوق بشر آمده است، دولت باید کسانی را که در تحریک احساسات مردم دست داشته‌اند، مورد تحقیق و پی‌گرد عدلی قرار دهد.
هم‌چنان مسئولان جنبش مدنى شهروندانِ مسئول افغانستان اعلام کردند، آتش‌زدن اين دختر در پايتخت، حاکميت دولت را زير سوال برده است. به باور آنان، با وقوع این رویداد وحشت‌ناک، نگرانی شهروندان بیش‌تر شده و حکومت برای جلوگیری از چنین رویدادها و رفع نگرانی مردم، باید این قضیه را جدى، شفاف، علنى و سريع بررسی کند.
سازمان عفو بین‌الملل نیز با صدور اعلامیه‌ای از حکومت افغانستان خواسته که عاملان این رویداد را محاکمه کند.
ایجاد یک کمیسیون ویژه
رییس جمهور و رییس اجرایی پیش از سفرشان به امریکا، خواستار بررسی دقیق قضیه‌ی قتل فرخنده شدند. اشرف غنی به وزارت داخله دستور داد تا در مورد این رویداد تحقيق کند. به گفته‌ی اشرف غنی، هيچ‌کسی در کشور حق ندارد خودسرانه قاضی شود و به میل خود مردم را مجازات کند. اکنون برای بررسی دقیق این قضیه، کمیسیونی ویژه موظف شده است. مولوی محمدعمر فاروقی، سید محمدحسین محقق‌زاده، فوزیه کوفی، اخپلواک صافی و مجیب‌الرحمان خلوت‌گر اعضای این کمیسیون هستند.