منبع: گندهارا
نویسنده: ایمل فیضی
برگردان: حمید مهدوی
امضای شتاب‌زده و محرمانه‌ی اخیر موافقت‌نامه‌ی تبادل اطلاعات استخباراتی با پاکستان باعث شده است حامد کرزی، رییس جمهور پیشین افغانستان، راهش را از اشرف غنی، رییس جمهور فعلی افغانستان جدا کند. سیاست‌هایی که ارگ در قبال اسلام‌آباد، به‌ویژه معاملات با ارتش پاکستان، در پیش گرفته است، به شکاف عمیق میان رییسان جمهور فعلی و پیشین افغانستان انجامیده است.
این حالت نتیجه‌ی ماه‌ها اختلاف بر سر مسایل کلیدی ملی است که برای حاکمیت و منافع ملی افغانستان اهمیت مرکزی دارند. در جریان انتخابات پرتنش و جنجالی سال گذشته، بسیاری از نامزدانی که امید پیروزی داشتند، با کرزی ملاقات کردند. به ویژه غنی به او اطمینان داد که اگر رییس جمهور شود، «تمام طرح‌های مهم را پس از مشورت گسترده عملی خواهد کرد». کرزی در جریان چندین دوره مذاکرات طولانی با غنی، در زمینه‌ی توجه به منافع اساسی ملی افغانستان، پیش‌نهادهای مشخصی ارائه داده بود. او به غنی گفت که اگر به عنوان رییس جمهور انتخاب شد، باید بیش از حد مراقب «حاکمیت افغانستان، تقویت وحدت ملی و حفظ یک سیاست خارجی مستقل» باشد. کرزی هم‌چنان در مورد روابط دوجانبه با پاکستان و مسئله‌ی دیرینه‌ی خط دیورند، چندین پیش‌نهاد ارائه داد. این خط که توسط یک دیپلمات استعمار بریتانیایی در قرن نوزدهم نام‌گذاری شد، امروزه مرز شرقی افغانستان با پاکستان است. اما مردم افغانستان، خط دیورند را از زمان ترسیم آن در سال 1893، هرگز به عنوان یک مرز بین‌المللی نپذیرفته‌اند.
رییس جمهور پیشین افغانستان بر درخواستش تأکید می‌کرد که غنی باید بسیار متوجه باشد و «با پاکستان در مورد حاکمیت افغانستان و مسئله‌ی خط دیورند موافقت‌نامه‌ای امضا نکند».
در چندین نشست، هردو این مسایل را با جزئیات مورد بحث قرار دادند و کرزی، در پرتو تجاربش، افکارش را به صورت واضح برای غنی بیان کرد؛ غنی‌ای که با بسیاری از مسایل آشنا بود و با کرزی توافق گسترده‌ای داشت و وعده داد که مطابق به توافق آن‌ها عمل خواهد کرد.
اما غنی به‌زودی پس از رسیدنش به قدرت در اواخر ماه سپتامبر، به اقدام علیه این وعده‌ها آغاز کرد. او مأموریت نزدیکی با اسلام‌آباد را راه‌اندازی کرد و مصروف معاملات علنی و محرمانه با تشکیلات نظامی پاکستان شد. این اقدامات پرسش‌های جدی‌ای را مطرح کرد، به سوء‌ظن دامن زد و حتا مخالفت مردم افغانستان را برانگیخت. در مورد امضای موافقت‌نامه‌ی تبادل اطلاعات استخباراتی میان ریاست امنیت ملی افغانستان و سازمان استخبارات پاکستان (آی‌اس‌آی) سروصداهایی وجود داشت. تمام اقشار ملت افغانستان با این موافقت‌نامه مخالفت کردند. کرزی نیز با این موافقت‌نامه مخالفت کرد. او در 19 ماه می غنی را برای یک بحث «بی‌پرده و جدی» دعوت کرد. او به رییس جمهور گفت: «همکاری استخباراتی با پاکستان و این‌گونه معاملات خیانت به خاک افغانستان است».
غنی از این موافقت‌نامه دفاع کرد؛ اما کرزی چندین پرسش اساسی را مطرح کرد، از قبیل این‌که نظر به این موافقت‌نامه، قرار است ما به صورت مشترک با کدام «جدایی‌طلبان» در افغانستان و پاکستان بجنگیم؟ چه کسی پشت جنگ جاری در افغانستان است؟ چطور امکان دارد که دشمن افغانستان (ارتش پاکستان) به یک دوست تبدیل شود؟ در حالی که متحد دیرینه‌ی ما (هند) حالا به یک دشمن تبدیل شده است.
در حالی که غنی گفت، خشونت جاری در افغانستان جنبه‌های داخلی دارد، کرزی بر زمینه‌ها و عوامل خارجی آن تأکید کرد. با وجود چندین دهه جنگ، هرگز یک جنش جدایی‌طلب در افغانستان وجود نداشته است. بسیاری از افغان‌ها پاکستان را به دلیل حمایت از طالبان و ملیشه‌های متحد آن در جمع مخالفان مسلح، مقصر می‌دانند.
غنی از شدت مخالفت کرزی شگفت‌زده شده بود و فوراً تحقیق کرد چه کسی جزئیات موافقت‌نامه‌ی استخباراتی را به رییس جمهور پیشین رسانده است. او فوراً دو معاون ریاست امنیت ملی را برکنار کرد و افراد وفادار را به این مقام‌ها منصوب کرد. این اقدام راه را برای سیاسی‌کردن یک نهاد ملی و احتمالاً دست‌کاری آن توسط آی‌اس‌آی هموار کرد.
مکالمه‌ی تیلفونی تند و حوادث پس از آن، مخالفت‌های جدی میان دو رهبر بر سر دلایل و پیامدهای جنگ جاری در کشور را نشان می‌دهد. احتمالاً چنین مخالفت‌هایی قبلا علنی نشده بودند، یا این‌که خواسته‌ها و اهداف “متحدین بزرگ” استراتژیک ما در کشور به‌خوبی عملی می‌شوند.
در 20 ماه می، زمانی که دفتر کرزی بیانیه‌ای را تهیه می‌کرد تا خواستار برهم‌زدن موافقت‌نامه‌ی ریاست امنیت ملی با آی‌اس‌آی شود، سفارت ایالات متحده در کابل با این بیانیه مخالفت کرد. دیپلمات‌های امریکایی از این بیانیه قبل از این‌که نشر شود، آگاه بودند و تلاش کردند به افراد وابسته به کرزی اطمینان بدهند که «این موافقت‌نامه تغییر داده شده و ویرایش خواهد شد».
کرزی در آن بیانیه از حکومت وحدت ملی خواست تا تفاهم‌نامه‌ی میان سازمان‌های استخباراتی افغانستان و پاکستان را «فوراً لغو کند».
مایه‌ی تأسف است که کرزی راهش را از حکومت غنی به خاطر سیاست آن در قبال پاکستان جدا می‌کند. از این اتفاق باید جلوگیری می‌شد و رییس جمهور غنی هنوز می‌تواند حمایت کرزی را دوباره به دست بیاورد. اما برای این کار نیاز است تا کابل یک اجماع تشکیل بدهد و حمایت رهبران سیاسی برجسته را روی مسایل ملی و سیاست‌هایی که آینده‌ی ما را شکل می‌دهند، به دست بیاورد.