منبع: دیپلمات
نویسنده: امیلی وینتربوتهام
برگردان: حمید مهدوی
ملا عمر، رهبر طالبان، در پیام عیدی سالانه‌اش گفت‌وگوهای «مشروع» صلح به هدف پایان دادن به جنگ طولانی افغانستان را اعلام کرد. این اولین اظهارات این رهبر پنهان شده در مورد روند نوپای صلح است. پس از ماه‌ها، حتا سال‌ها، مذاکرات مستقیم حکومت افغانستان و طالبان در هفتم ماه جولای در پاکستان، گام بزرگی بود که در زمینه «گفت‌وگو برای گفت‌وگو» برداشته شد. حکومت وحدت ملی این گفت‌وگوها را «آغاز اولین مذاکرات رسمی صلح» خواند؛ در حالی‌که نواز شریف، نخست وزیر پاکستان، این نشست را «پیشرفت» خواند. واکنش‌های بین المللی نیز مثبت بودند. در عین زمان، همه گفتند که این صرف آغاز یک راه طولانی و دشوار است.
نکات مثبت مشخصی را می‌توان در این نشست یافت. نخست، این حقیقت که این نشست پس از سال‌ها تلاش ناکام واقع شد از اهمیت نمادین قابل توجهی برخوردار است و می‌تواند نقطه آغاز یک روند رسمی صلح باشد. در حالی‌که این نشست خود نتایج ملموس اندکی داشت؛ اما این نشست قرار گزارش‌ها به یک شیوه «گرم» و «مثبت» برگزار شد. برای رییس جمهور افغانستان، که شدیدا تحت فشار است و با بدترشدن اوضاع امنیتی و ناکامی طولانی مدت در انتصاب وزیر دفاع جدید به دنبال رد شدن معصوم استانکزی، سرپرست وزارت دفاع، از سوی پارلمان مواجه است، هر نشانه‌ای از پیشرفت در روند صلح به موقع است و وی از آن استقبال می‌کند. مهم این است که این پیشرفت غنی را بخاطر سیاست نزدیکی‌اش با پاکستان، که با انتقاد قوی داخلی مواجه شده است، توجیه می‌کند.
شرکت کنندگان در این نشست هم‌چنین از دو طرف بیشتر نمایندگی می‌کردند. هیأت افغانستان، به رهبری حکمت کرزی معاون سیاسی وزیر خارجه، چهره‌های نزدیک به غنی، عبدالله عبدالله رییس اجرائیه، عبدالرشید دوستم معاون اول رییس جمهور، محمد محقق معاون رییس اجرائیه و سرور دانش معاون دوم رییس جمهور را شامل بود. این امر نشان می‌دهد که حکومت وحدت ملی کاملا از این نشست حمایت می‌کرد. هیأت طالبان (تا جایی که تصدیق شده می‌تواند) تحت رهبری ملا عبدالجلیل، معاون پیشین وزیر خارجه بلند پایه بود و اکثریت جناح‌های کلان و هم چنین ملا یحیا، نماینده شبکه حقانی، را شامل بود. مهم‌ترین نتیجه این مذاکرات توافق روی ادامه مذاکرات پس از ماه رمضان، احتمالا در اواسط ماه اگوست در چین یا احتمالا در قطر بود. حکمت کرزی در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت که این نشست روی دو طرف متمرکز بود که شرایط و نگرانی‌های شان را، که باید در جریان مذاکرات در مورد آن بحث شود، مطرح کنند. هرچند این امر ممکن است خطر انحراف روند را با خود داشته باشد و نشان می‌دهد که نوعی از مذاکرات رسمی آغاز شده است.
تلاش‌های هماهنگ
حتا در مثبت‌ترین سناریو، احتمالا رسیدن به مصالحه‌ای که هردو طرف آن را بپذیرد، زمان زیادی را در بر خواهد گرفت. اختلافات فزاینده، می‌تواند باعث فروپاشی تلاش‌های شکننده‌ی صلح شود. یک روز پس از گفت‌وگوها، بیانیه خلاصه‌ای در وب‌سایت صدای جهاد طالبان ظاهر شد، که نشست اسلام آباد را به عنوان توطئه پاکستان محکوم می‌کرد و نسبت به عواقب فاجعه بار آن هشدار می‌داد. این امر مشکلات نهان در درون این جنبش را، که به طور بالقوه‌ای خطرناک هستند، برجسته کرد. این بیانیه به سرعت بدون هیچ‌گونه توضیحی از وب‌سایت برداشته شد؛ در حالی‌که پیام عیدی ملاعمر به دنبال برطرف کردن هرگونه پندار اختلاف بود که نشان می‌دهد جناح طرفدار صلح، حد اقل در حال حاضر، دست بالاتر دارد. به نظر می‌رسد که رهبران کلیدی طالبان تحت فشار شدید، از جمله فشار از طرف پاکستان، قرار دارند و احساس می‌کنند که مستلزم شرکت در مذاکرات هستند؛ اما هنوز به صورت واضح تعداد قابل توجی از جنگ‌جویان طالب وجود دارند که با هرگونه مذاکرات مخالف اند.
در میان آن‌ها عبدالقیوم ذاکر (رییس پیشین کمیسیون نظامی طالبان) است که مطابق به گزارش‌ها برای بار دوم از کمیسیون نظامی برکنار شده است. ذاکر، با وجود جایگاه پایین‌اش، یک فرمانده بانفوذ است و در میان اعضای عادی گروه طالبان پیروان قابل توجهی دارد. علاوه بر آن، در حالی‌که سنجش گستردگی حضور داعش در افغانستان دشوار است، این گروه برای رهبران ناراضی طالبان و حامیان آن‌ها که با مذاکرات صلح مخالف اند، جایگزینی را ارائه می‌دهد. با توجه به این واقعیت که نشانه‌های فزاینده‌ای از ورود پول داعش در افغانستان وجود دارد تا این گروه را قادر بسازد نفوذش را گسترش بدهد، حد اقل رهبری طالبان، نمی‌تواند عامل داعش را نادیده بگیرد.
فراتر از این بحث‌های داخلی، این حقیقت که به نظر نمی‌رسد موقف طالبان در مذاکرات به طور قابل توجهی تغییر کرده باشد، نیز زمینه را برای نگرانی فراهم می‌کند. طالبان به ادامه حملات نظامی شان متعهد مانده اند تا موقف شان را در مذاکرات تقویت کرده و از گسستگی کامل صفوف شان، که هرگونه اقدام در راستای صلح، مانند توافق به آتش بس، می‌تواند به دنبال داشته باشد، جلوگیری کند. حکومت افغانستان نتوانست طالبان را به تعهد در آتش بس در جریان تعطیلی عید متقاعد سازد (چیزی که احتمالا محدودیت‌های رهبری سیاسی در کنترول اقدامات جنگ‌جویان در میدان نبرد را انعکاس می‌دهد). طالبان هم چنین بر درخواست‌های دیرینه شان تاکید کردند که نیروهای خارجی افغانستان را ترک کنند، تحریم‌های سازمان ملل متحد بر این گروه برداشته شوند، زندانیان طالبان آزاد شوند و قانون اساسی افغانستان اصلاح شود. در حالی‌که حکمت کرزی به خبرنگاران گفت که هیچ‌گونه پیش شرطی برای مذاکرات وجود ندارد، بیانیه‌های آقای غنی و دیگر رهبران حکومت وحدت ملی هم چنان نشان می‌دهد که اکثریت این درخواست‌ها هنوز قابل قبول نیستند؛ این امر بر مشکلات مقاومی تاکید دارد که هنوز دو طرف را از هم دور می‌کند و خطر واقعی‌ای است که مذاکرات به زودی درهم خواهد شکست.
با توجه به اختلافات طالبان، که تا حدودی در طرف افغانستان انعکاس یافته است و اعضای کلیدی حکومت وحدت ملی و بسیاری از فرماندهان پیشین مجاهدین با مذاکره با طالبان مخالف اند و عمیقا به پاکستان مشکوک اند، این چشم انداز محتمل‌تر است. در حالی‌که هیأت افغانی به طور گسترده‌ای از حکومت وحدت ملی نمایندگی می‌کرد، هنوز روشن نیست که بتواند در واقع روی موقف مشترک مذاکره برای پیشرفت گفت‌وگوها به توافق برسد. نقش مجاهدین در رد استانکزی به عنوان وزیر دفاع، توانایی آن‌ها به عنوان اخلال کردن در هر روندی را نشان می‌دهد؛ موقعیتی که می‌تواند توسط کارگزاران قدرتی که از سیستم فعلی نفع می‌برند و در صورت آورده شدن طالبان به حکومت موقف شان را از دست می‌دهد، تقویت شود.
به این ترتیب، بعید است این مذاکرات وضع امنیتی را در کوتاه مدت بهبود ببخشد و بسیار زود است که از کلماتی چون «نقطه عطف» یا «پیشرفت» استفاده کنیم. مذاکرات صلح به درازا خواهد کشید و بعید است روی جریان جنگ در فصل جاری، به ویژه با اختلاف فزاینده در میان جنگ‌جویان طالبان، اثر بگذارد. از لحاظ سیاسی، این کامیابی ظاهری می‌تواند به غنی روحیه بدهد و اگر پیشرفت ادامه یابد، افغان‌های بیشتری را متقاعد کند که پاکستان سرانجام سیاست‌هایش را تغییر داده است. در حالی‌که این نشست یک گام جدی در مسیر درست را نشان می‌دهد، اخلال گرانی چون ذاکر یا کارگزاران قدرت در افغانستان، ظهور داعش، افزایش خشونت و پیش بینی ناپذیری پاکستان می‌تواند باعث ناکامی این روند شوند. این که آیا یک روند پایدار صلح در افغانستان در حال اشکار شدن است یا خیر، در ماه‌های آینده روشن‌تر خواهد شد.