سوزان سی.هرینگ
مترجم: معصومه عرفانی
بخش هفتم
شبکهی جهانی وب (The World Wide Web)
شبکهی جهانی وب (www) در سال 1991 در ایالات متحدهی آمریکا معرفی شد و در 1993، با راهاندازی مرورگر گرافیکی موزاییک (Mosaic graphical browser) آغاز به جلب توجه گستردهای در سرتاسر فضای اینترنت کرد. در حال حاضر، مرورگرهای وب، نقش «Killer app» را در اینترنت دارند و ازنظر درجهی محبوبیت حتا با ایمیل برابری میکنند و میزان استفاده از آنها همچنان روبه رشد است. وب، بیشتر از هرکدام از نرمافزارهای اینترنتی دیگر، در واردکردن تعداد زیادی از زنان به فضای آنلاین، در نیمهی دههی 1990، سهم موثر دارد. براساس گزارش آگست 2000، زنان 50.4% کاربران وب را تشکیل میدادند. وبسایت مدیا متریکس، آن را «وب برای زنان» مینامد. دو ویژگی وب، آن را از نرمافزارهای ارتباطی دیگر کامپیوتری مبتنی بر متن، جدا میسازد: نخست اینکه، وب چندوجهی است و شامل لینکها و ارتباطهای متنی، گرافیک، ویدیو و صوت میشود. دوم، وب اساسا یک رسانهای همگانی است که انتشار آن به شکل یکطرفه است و «صفحات (pages)» در آن، توسط یک نویسنده خلق میشوند اما با هدایت خوانندگان و مخاطبان پیش میروند. جنسیت در وب، بهشکل گرافیکی یا ازطریق سمبولها، چگونه به نمایش گذاشته میشود؟ تا چه اندازهای زنان در خلق و ادارهی محتوای وب درگیر هستند؟
نمایش گرافیکی
رسانههای همگانی، اغلب به دلیل پتانسل خلق «واقعیتهای مجازی» قدرتمندی که انعکاسدهندهی واقعیتهای فیزیکی در دنیای آفلاین (حقیقی) هستند، ستایش میشوند. در یک سطح ابتدایی، قابلیتهای گرافیکی وب اجازهی انتشار و دیدن عکس و تصاویر را در صفحههای وب به ما میدهند که هم مردان و هم زنان، میتوانند از این قابلیت استفاده کنند. «ناشناسبودن»، بهطور خاص یک مزیت در وب نیست، اگرچه افراد آزاد هستند تا هر تصویری که میخواهند برای معرفی خود استفاده کنند. مشخصات فیزیکی حقیقی خالق صفحههای وب، مانند رابطههای کامپیوتری مبتنی بر متن، مخفی میماند.
پژوهشگران مشاهده کردهاند که حضور زنان در صفحههای شخصیشان معمولا با ابراز وجودی جنسیتزده همراه است که شامل استفاده از عکسهایی با پوشش یا طرز ایستادن یا نشستن بهشکلی برانگیزاننده میشود. این جنسیتزدگی را در مواردی دیگر از جمله وبسایتی که در آن زنان و مردان، عکسهایی از خود را منتشر میکنند تا دیگران به آنها رای و نظر بدهند، میتوان یافت. تصاویر زنان، بسیار بیشتر از مردان، از لحاظ جنسی برانگیزاننده است و بیشتر احتمال میرود تا نظری در رابطه با ظاهر و اندام آنها داده شود؛ عکسهای مردان از طرف دیگر، بیشتر احتمال دارد طنزآمیز بوده یا حتا بهشکلی عمدی، توهینآمیز باشند. در هر دو مورد بالا، بهنظر میآید اشخاص، بیشتر از تصاویر واقعی خود استفاده کنند. گرچه آواتارهای گرافیکی در محیط چت نیز، زمانی که کاربران خود را با عکسی از آدمها یا شخصیتهای کارتونی مشهور، معرفی میکنند، گرایشات مشابهی را نشان میدهند.
محققان، براساس اینکه آیا ابرازوجود در وب، همراه با خطوط کلیشهای جنسیت، آسیبزننده هستند یا خیر، تقسیم میشوند. بلیر و تاکواشی (1999)، از این مسئله با این استدلال انتقاد میکنند که، افسانهی فرهنگی و سنتی که زنان را بهعنوان موضوع جنسی میبیند، تداوم میبخشد. حتا زمانی که خود زنان تصمیم بگیرند تصاویرشان را بهعنوان بخشی از عمل خودتوانمندسازی، در صفحات آنلاین به انتشار بگذارند، برداشت و درک و استفاده از تصاویر آنها میتواند با نگاهی شیءانگارانه باشد. برای مثال، یک وبسایت که زن جوانی به جنی، ویدیوهایی از خود را بهشکل زنده منتشر میکرد، بهطور خاص در میان مردان محبوبیت زیادی داشت، درحدی که تعدادی از آنها، این زن را «دوست دختر مجازی» خود قلمداد میکردند، گرچه او هیچ آشنایی متقابلی با این مردان نداشت. سایت مشهور دیگری در نیمهی دههی 1990، توسط مردی به نام رابرت توپز خلق شد که بخشی از آن، مربوط به انتشار عکسهایی از صفحههای شخصی زنان، بدون اجازهی آنها بود (و بههمین دلیل با عبارتهای سکسیستی و توهینآمیز مورد ارزیابی قرار میگرفت). درمورد قبلی، جنی یک بت جنسی شده بود اگرچه سایت او اساسا و درمحتوا، درمورد مسایل جنسی نبود؛ درمورد دوم، عکسهایی جدی و حرفهای از زنانی در دنیای آکادمیک، از بخشهای اصلی سایت تروپز بود. بنابراین، مشکل شیءانگاری تصاویر زنان در وب، جدا از اینکه خود این عکسها «برانگیزانندگی» داشته باشند یا خیر، بهطور مستقل، وجود دارد. این مسئله یادآور پدیدهای گستردهتر دررابطه با شیءانگاری زنان در فضای حقیقی و آفلاین است.
این نوع بازنمودها، بهطوری مضاعف زمانی مشکلساز میشوند که در ارتباط با شیوع پورنوگرافی در وب دیده شده و مورد ارزیابی قرار گیرند. پورنوگرافی اینترنتی، غالبا تصاویری از بدنهای برهنه یا نیمهبرهنهی زنان را نمایش میدهد که بهآسانی و بهطور رایگان در دسترس هستند و شامل انواع خشونتآمیزی میشوند که در جامعهای مانند ایالات متحده نیز غیرقانونیاند. پورنوگرافی، عموما زنان را در حالتی از لحاظ جنسی، فرودست و مطیع و در شرایطی تحقیرآمیز و یا در عیاشی و بیبندوباری نشان میدهد. پورنوگرافی اساسا توسط مردان و برای مردان بهوجود آمد و بدن زنان را بهعنوان یک شیء برای استفادهی مردان ارایه کرد.
در اواسط دهۀ 1990، یک تحقیق در جستوجو برای کلمهی «زنان» در اینترنت، به تعداد زیادی از سایتهای پورن برخورد و عباراتی مانند «خوشگله، جیگرطلا»، تقریبا فقط سایتهای پورن را باز کرد. سایتهایی که گاهگاهی عکسهایی از برهنگی زنان منتشر میکنند، بهآسانی از طرف بازدیدکنندگان (اکثرا مرد) خود، هدف برداشتهایی در ارتباط با فرهنگ و ارزش های پورنوگرافی آنلاین قرار میگیرند.