اگر جنگ داخلی افغانستان شدیدتر شود، چین و امریکا به‌عنوان متحدان پاکستان باورشان به نیت اسلام‌آباد را از دست خواهند داد
منبع: الجزیره/ احمد رشید +
ترجمه: حمید مهدوی
اگر پاکستان نتواند طالبان را روی میز [گفت‌وگوهای صلح] بکشاند، دور بعدی گفت‌وگوهای گروه چهارجانبه که قرار است روز دوشنبه در اسلام‌آباد برگزار شود، شاید آخرین دور گفت‌وگوها باشد. نظر به بیانیه‌ی روز شنبه طالبان، این گروه به دلیل حضور نیروهای امریکایی در افغانستان و حملات هوایی جاری نمی‌خواهد در گفت‌وگوهای مستقیم صلح با حکومت افغانستان در چارچوب گروه همکاری چهارجانبه شرکت کند.
چین، ایالات متحده، افغانستان و پاکستان چندین دور این گفت‌وگوها را دایر کرده‌اند؛ گفت‌وگوهایی که تاکنون نتوانسته است طالبان را به شرکت در گفت‌وگوی صلح با حکومت افغانستان متقاعد بسازد. اگر ناکامی دیگری وجود داشته باشد، پیامدهای آن برای تمام منطقه هراسناک خواهد بود: اشرف غنی با یک عکس العمل شدید سیاسی در کشورش مواجه خواهد شد، طالبان با تشدید حملات شان در فصل بهار در ظرف چند هفته ولایت کلانی را تصرف خواهند کرد و اعتماد بین‌المللی به پاکستان که در بازی طالبان نقش دوگانه ایفا کرده است، فرو خواهد پاشید.
تاثیر دومینو
طالبان صرف یک بار در ماه جولای گذشته با رژیم کابل دیدار کرده است، اما آن گفت‌وگوها به‌زودی به‌دلیل نشر شدن خبر مرگ دو سال قبل ملا عمر، رهبر طالبان، متوقف شد. از آن زمان تاکنون، گروه هماهنگی چهارجانبه به هدف آوردن طالبان در گفت‌وگوهای صلح چندین نشست دایر کرده است. در عوض، طالبان در طول زمستان موجی از حملات ویران کننده و روحیه کش را بر نیروهای افغانستان و مردم ملکی راه اندازی کرده‌اند. طالبان اکنون در آستانه تصرف ولایت جنوبی هلمند قرار دارند و اگر این ولایت سقوط کند، تاثیر دومینو برجای خواهد گذاشت و ولایت‌های جنوبی بیشتری به‌دست آن‌ها سقوط خواهد کرد.
مهم‌ترین مسئله بحران، تاجایی که کابل و جامعه جهانی نگران آن هستند، ناکامی پاکستان در اعمال فشار واقعی بر طالبان است تا از خشونت بکاهند و به گفت‌وگوها بیاندیشند. رهبران طالبان در پاکستان زندگی می‌کنند، نیازها و سربازان آن‌ها از جمع 2.5 میلیون مهاجر افغانستان که هنوز در پاکستان زندگی می‌کنند تامین می‌شود و جمع‌آوری پول آن‌ها که کنترل تجارت مواد مخدر را شامل است، نیز تا حدودی از میان ستیزه‌جویان پاکستان حاصل می‌شود.
باوجود ادعاهای حکومت نخست وزیر نواز شریف و ارتش این کشور مبنی بر جنگ با تمام گروه‌های تروریستی، واقعیت این است که طالبان افغانستان از سال 2001، زمانی که آن‌ها توسط آمریکایی‌ها شکست خوردند و به پاکستان عقب‌نشینی کردند، در سنگرهای شان در کویته و پیشاور آزاد گذاشته شده‌اند.
اعتراف پاکستانی‌ها
اخیراً یک مقام پاکستانی برای نخستین بار در واشنگتن به چنین چیزی اعتراف کرد. سرتاج عزیز، مشاور امور خارجه [نخست وزیر] پاکستان، گفت: «ما تاحدودی بر طالبان نفوذ داریم چون رهبران آن‌ها در پاکستان هستند و از امکانات بهداشتی برخوردارند.» «خانواده‌های آن‌ها این‌جا هستند. ما می‌توانیم از آن‌ها به‌عنوان اهرم فشار برای اعمال فشار بر آن‌ها استفاده کنیم و بگوییم در گفت‌وگوها شرکت کنید».
این‌گونه اعتراف‌ها قبلاً به‌صورت خصوصی با امریکایی‌ها و چینایی‌ها انجام شده، اما هرگز علنی نبوده است. آن‌چه که خیلی واضح نیست این است که آیا این‌ها نشانه‌هایی اند که پاکستان، مثلاً با قطع جریان ورود طالبان به افغانستان یا حتا دادن ضرب الاجل به رهبری طالبان برای ترک پاکستان، بر طالبان واقعاً اعمال فشار خواهد کرد که آن‌ها را وادار به گفت‌وگو با کابل کند.
هم‌چنین واضح نیست که آیا اعتراف عزیز نشانه‌ای از درماندگی، ناچاری یا حتا تداوم خودداری پاکستان در مبارزه با طالبان است. در جریان چند ماه گذشته، پاکستان خط و سیر متخاصمی را در قبال کابل دنبال نموده است و تاکید کرده است که کابل نخست [باید] صدها تن از طالبان پاکستان را که در ولایت‌های شرقی افغانستان مخفی هستند و به‌طور منظم از آن‌جا بر ارتش پاکستان حمله می‌کنند، بازداشت کند. با این حال، واقعیت این است که این ولایت‌ها – ننگرهار، کنر و بدخشان – تقریباً تحت کنترل حکومت افغانستان نیست. علاوه برآن، طالبان پاکستان توسط طالبان افغانستان و القاعده میزبانی شده‌اند. طالبان پاکستان بدون چنین میزبانی‌ای نمی‌توانستند دوام بیاورند. با این حال، پاکستان تاکنون خشنود است که طالبان افغانستان در پاکستان غیرفعال باقی مانده‌اند و بر نیروهای پاکستان حمله‌ور نشده‌اند.
یک برآیند موفقانه در این گفت‌وگوها می‌تواند به یک گفت‌وگوی جدی میان طالبان و کابل، آتش‌بس نهایی و یک نقشه راه دقیق در مورد چگونگی ادغام طالبان در حکومت، منجر شود. این‌گونه امیدواری‌ها تاکنون باعث ادامه گفت‌وگوها شده است، اما اگر از آن نتایجی به‌دست نیاید، دیر دوام نخواهد کرد. افغانستان با یک جنگ داخلی چند بعدی با طالبان مواجه است که اکنون گروه‌هایی چون القاعده، جنبش اسلامی ازبکستان، چچنی‌ها و چندین گروه پاکستان به این گروه کمک می‌کنند. روحیه بسیاری از مقام‌ها، سربازان و فرماندهان افغان ضعیف است و بسیاری از مقام‌ها تلاش دارند با طالبان معامله کنند.
سربازگیری داعش
طالبان و ارتش افغانستان نیز در ولایت‌های شرقی هم مرز با پاکستان به‌صورت جداگانه با داعش می‌جنگند؛ داعشی که تلاش دارد از میان اعضای ناراضی طالبان سربازگیری کند. داعش در پاکستان نیز حضور دارد که در صورت ناکامی این گفت‌وگوها و بی‌نتیجه ماندن آن، این حضور گسترده‌تر خواهد شد. اگر جنگ داخلی به‌طور قابل توجهی تشدید شود، متحدان نزدیک پاکستان، از قبیل چین و ایالات متحده، را مجبور خواهد کرد اعتماد شان به نیت اسلام‌آباد را از دست بدهند. برای پاکستان، سرمایه‌گذاری زیربنایی چین در جریان 10 سال و وام‌های مداوم صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی به اقتصاد بحران زده‌ی این کشور در خطر [ از دست رفتن] است.
خطر دیگر این است که غنی به سرعت حمایت اکثریت افغان‌ها را که از اعتماد غنی به پاکستان خشمگین هستند، از دست می‌دهد. اگر این گفت‌وگوها نتیجه‌ای به دنبال نداشته باشد، غنی با تهدیدات سیاسی‌ای مواجه خواهد شد که ریاست جمهوری او را تضعیف می‌کند. جنرال جان نیکلسن، فرمانده جدید امریکایی، به تازگی فرماندهی 13000 نیروی ناتو را برعهده گرفته است؛ نیروهایی که شامل 9800 سرباز امریکایی حاضر در افغانستان است. او اخیراً به کمیته نیروهای مسلح سنای امریکا گفت که اوضاع امنیتی در افغانستان «درحال بدترشدن» است.
نیروی ویژه، طیاره‌های بدون سرنشین و هواپیماهای امریکایی بیشتر به جنوب افغانستان که با بزرگ‌ترین تهدید طالبان مواجه است، اعزام شده‌اند.
جنرال راحل شریف، فرمانده ارتش پاکستان، قول داده است در تمام جبهات با تروریسم بجنگد، در قبال گروه‌ها گزینشی عمل نکند و به صلح در افغانستان کمک کند. ارتش [پاکستان] در حال حاضر نیز در کاهش فعالیت‌های تروریستی در پاکستان، با دنبال کردن گروه‌های تروریستی، از جمله طالبان پاکستانی، در جنوب و شمال این کشور، کار زیادی انجام داده است. اکثر پاکستانی‌ها می‌خواهند [گفته‌های] جنرال شریف را باور کنند که ارتش در مورد از بین بردن تمام اشکال تروریسم بسیار جدی است. این جدیت باید خلاص شدن از شر طالبان افغانستان و فرستادن دوباره آن‌ها به افغانستان را نیز به‌عنوان بخشی از برنامه صلح شامل باشد. کامیابی یا ناکامی این گفت‌وگوهای صلح می‌تواند آینده ثبات آسیای جنوبی و مرکزی را تعیین کند. نتیجه آن حیاتی خواهد بود.