اِن.بی.سی نیوز/ الکساندر اسمیت +
ترجمه: معصومه عرفانی
به گفته‌ی مقامات دولتی، هزینه‌ای که ایالات متحده تا این لحظه برای بازسازی افغانستان به مصرف رسانده است، بیشتر از هزینه‌ای است که برای بازسازی اروپا در پایان جنگ جهانی دوم پرداخته بود.
سرمفتش خاص برای بازسازی افغانستان (سیگار) هفته‌ی گذشته در بیانیه‌ای به کنگره گفت که 113.1 میلیارد دالری که به این کشور پرهرج‌ومرج سرازیر شده است، حداقل 10 میلیارد بیشتر از هزینه‌های جنگ جهانی دوم برای بازسازی کل اروپا است.
براساس گزارش‌های «سیگار»، میلیاردها دالر در پروژه‌هایی بیهوده یا غیراستاندارد یا به شکل سیستماتیک در فساد اداری و سوء استفاده حیف‌ومیل شده است.
شبکه‌ی «اِن.بی.سی نیوز» در رابطه با 12 مورد از عجیب‌ترین مواردی که توسط تیم تحقیقات سیگار مشخص شده است با سرمفتش خاص این سازمان جان اف.سوپکو گفت‌وگو کرده است.
سوپکو با برداشتی از سخن آلبرت انیشتین گفت که هزینه‌های بی‌قیدوبند ایالات متحده در افغانستان، «تعریف جنون است – بارها و بارها انجام دادن کاری مشابه و هر بار انتظار نتیجه‌ای متفاوت را داشتن».
1) 486 میلیون دالر برای هواپیماهای «تله‌ی مرگ» که بعدها به قیمت 32000 دالر فروخته شد.
به گفته‌ی «سیگار»، پنتاگون نزدیک به نیم میلیارد دالر برای خریداری 20 هواپیمای باربری ساخت ایتالیا هزینه کرده است که درنهایت اوراق شده و به قیمت 32000 دالر به فروش رفتند.
سوپکو به «اِن.بی.سی» گفت: «فرستادن این هواپیماها به افغانستان اشتباه بود. ایالات متحده نمی‌توانست افغان‌ها را به پرواز با آن وا دارد و خلبان‌های ما آن را تله‌ی مرگ می‌نامیدند. یکی از خلبان‌ها گفته بود که درحال نشستن به زمین قطعات شروع به سقوط کرده بودند».
پس از آن‌که هواپیماهای G222 که به نام C-27A Spartan نیز خوانده می‌شوند، در ماه مارچ 2013 کنار گذاشته شدند، به گوشه‌ای از فرودگاه بین‌المللی کابل منتقل شده بودند که از ترمینال غیرنظامی قابل دید بودند. بازرس کل سیگار گفت که درختان و بوته‌ها در اطراف آن‌ها رشد کرده بودند.
براساس گزارش «سیگار» شانزده فروند از این هواپیماها اوراق شده و به قیمت 6 سنت (پوند) به یک شرکت ساخت‌وساز داخلی فروخته شدند. چهار فروند دیگر در یکی از پایگاه‌های ایالات متحده در آلمان استفاده نشده باقی مانده است.
سوپکو این هواپیماها را «شکست کامل یکی از بزرگ‌ترین برنامه‌های ما در افغانستان» خواند.
2) 335 میلیون دالر برای نیروگاهی که فقط از 1 درصد ظرفیت خود استفاده کرد
به گفته‌ی آژانس توسعه‌ی بین‌المللی ایالات متحده که کارخانه‌ی برق تره‌خیل را برای «فراهم‌کردن منبع برق قابل‌اعتماد» برای شهر خاموش و بی‌برق کابل ساخته بود، این کارخانه در سال 2009 راه‌اندازی شد.
بااین‌حال، همان‌گونه که «سیگار» در ماه اگست گذشته در نامه‌ای به «آژانس توسعه‌ی بین‌المللی ایالات متحده» نوشته است، این کارخانه‌ی «مدرن» تنها 8846 مگاوات ساعت برق را در فاصله‌ی زمانی میان ماه‌های فبروری 2014 و اپریل 2015 تولید کرد. این خروجی، کمتر از 1 درصد از ظرفیت این کارخانه بود و تنها 0.35% از برق کابل، شهری با 4.6 میلیون نفر جمعیت را فراهم کرد.
علاوه‌براین، آغاز و توقف کار که به طور مکرر اتفاق می‌افتاد مشکلاتی را در موتورها و اجزای الکترونیکی به وجود آورده و درنهایت، به گفته‌ی این سازمان به «شکستی فاجعه‌بار» منجر شد.
3) تقریباً 500000 دالر هزینه‌ی ساختمان‌هایی که در اثر باران از هم فروپاشیدند
مقامات ایالات متحده در سال 2012 دستور ساخت مجتمع‌هایی آموزش برای پولیس افغانستان را داده و بر روند ساخت آن نظارت داشتند، اما این ساختمان‌ها آن‌قدر ضعیف بودند که دیوارهای آن در اثر باران سقوط کرد. «سیگار» در گزارش خود در ماه جنوری 2015 گفت این ساختمان‌های بی‌استفاده در ولایت وردک «نه تنها خجالت‌آور بودند، بلکه هدردادن پول‌های مالیات‌دهندگان آمریکایی بودند».
کار ساخت این مجتمع با نظارت آمریکایی‌ها به یک شرکت افغان به نام «شرکت ساختمانی قسمت‌الله نصرت» سپرده شد.
«سیگار» گفت که این «فروپاشی» تنها چهار ماه بعد از پایان کار این ساختمان‌ها در ماه اکتوبر 2012 آغاز شد. این سازمان مقامات ایالات متحده را برای برنامه‌ریزی نادرست و شکست برای پاسخ‌گودانستن شرکت ساخت و ساز افغان که از مواد بی‌کیفیت استفاده کرد بود مسئول دانست. ایالات متحده پس از آن با شرکت دیگری برای بازسازی این تاسیسات قرارداد بست.
سوپکو این حادثه را «گیج‌کننده» نامید.
4) 34.4 میلیون دالر در برنامه‌ی فرستادن دانه‌های سویا به کشوری که مردم آن دانه‌ی سویا نمی‌خورند
در گزارش «سیگار» در ماه جون 2014 آمده است: «مردم افغانستان ظاهراً هرگز در گذشته دانه‌ی سویا نخورده‌اند». اما این مسئله وزارت کشاورزی ایالات متحده را از سرمایه‌گذاری 34.4 میلیون دالر برای برنامه‌ای توسط شرکت سویای آمریکا برای معرفی مواد غذایی به این کشور در سال 2010 متوقف نکرده بود.
وزارت کشاورزی ایالات متحده گزارش «سیگار» را تایید کرد این پروژه «انتظارات را برآورده نکرد». این امر تا حد زیادی به شرایط نامناسب کشاورزی در افغانستان مربوط می‌شد و این‌که کسی علاقه‌ای نداشت محصولی را خریداری کند که در گذشته هرگز نخورده بود.
سوپکو به شبکه‌ی «اِن.بی.سی» گفت: «آن‌ها سویا کشت نمی‌کنند و نمی‌خورند. در آن‌جا بازاری برای سویا وجود ندارد و با این حال ما فکر کردیم این ایده‌ی خوبی است».
سوپکو در ماه جون 2014 در نامه‌ای به تام ویلساک وزیر کشاورزی نوشت: «مسئله‌ی آزاردهنده دررابطه با این پروژه‌ی خاص این است که به‌نظر می‌رسد این مشکلات کاملاً قابل پیش‌بینی بودند و بنابراین، احتمالاً می‌شد از آن‌ها اجتناب کرد».
5) 1600 ساختمان مستعد آتش‌سوزی
گروه انجنیرهای ارتش ایالات متحده در برنامه‌ای 1.57 میلیارد دالری، نزدیک به 2000 ساختمان ساختند که قرار بود به‌عنوان سربازخانه، کلینیک‌های صحی، و ایستگاه‌های آتش‌نشانی توسط ارتش ملی افغانستان استفاده شود. زمانی که دو آتش‌سوزی در ماه‌های اکتوبر و دسامبر 2012 نشان داد که تقریباً در 80 درصد از این ساختمان‌ها استانداردهای بین‌المللی برای ایمنی دربرابر آتش‌سوزی رعایت نشده است، سوپکو گفت که پاسخ یک مقام ارشد «متکبر» این گروه برایش ناراحت‌کننده بوده است.
جنرال مایکل آی.ایر، گفت که خطر آتش‌سوزی مشکل‌ساز نبود چرا که «جمعیت ساکن این مجتمع معمولاً سربازان جوان و تندرست افغان هستند». جنرال ایر در یادداشتی منتشرشده در ماه جنوری 2014 توسط «سیگار» نوشته بود که این گروه «توانایی فیزیکی برای یک عقب‌نشینی شتابزده در وضعیتی فوق‌العاده را دارا بودند».
سوپکو به شبکه‌ی «اِن.بی.سی» گفت که اظهارنظر ایر «نشان‌دهنده‌ی نگرشی واقعاً ناخوشایند نسبت به متحدان ما است». او افزود: «این خودبزرگ‌بینی باورکردنی نبود و من متاسفم که باید این را درمورد یک مقام ارشد بگویم».
6) بیمارستانی 600000 دالری در منطقه‌ای که نوزادان را در آب کثیف رودخانه می‌شستند
علی‌رغم صرف بودجه‌ای 597.929 میلیون دالری برای شفاخانه‌ی سالنگ در ولایت پروان افغانستان، این مرکز 20 بستر ناچار به اقداماتی غیرصحی بود.
براساس گزارش سیگار در ماه جنوری 2014، «از آن‌جا که آب تمیزی وجود نداشت، کارکنان بیمارستان نوزادان تازه متولدشده را با آب تصفیه‌نشده‌ی رودخانه می‌شستند». این گزارش افزوده است که این ساختمان «سست‌بنیاد» هم‌چنین در معرض «خطر سقوط در هنگام وقوع زلزله است».
گزارشگران شبکه‌ی «اِن.بی.سی نیوز» در ماه جنوری 2014 از بیمارستان بازدید کرده و شاهد برخی اقدامات نگران‌کننده بودند: داکتری یک قیچی استریل‌نشده را وارد دهان بیماری کرده بود، پیش از آن‌که با یک انبردست دندانی را از دهان بیمار بیرون بکشد.
ایالات متحده در پاسخ به گزارش «سیگار» گفت که دررابطه با این موضوع و یافتن دلایلی که چرا این ساختمان به شکل استاندارد ساخته نشده است بررسی خواهد کرد.
«سیگار» در گزارشی جداگانه گفت که «یو.اس.آی.دی»، هزینه‌های اضافی سازمان بین‌المللی مهاجرت را برای ساخت بیمارستان گردیز در ولایت پتکیا پرداخت کرده است.
به گفته‌ی این سازمان، «کنترل داخلی ضعیف» سازمان مهاجرت به‌معنای پرداخت 300000 داالر برای تنها 600 گالن سوخت دیزل بوده است – 500 دالر برای هر گالن، درحالی که قیمت بازار بیشتر از 5 دالر نبود.
7) صرف 35 میلیون دالر برای ساخت یک مرکز نظامی که چندین جنرال با آن مخالفت کرده بودند
باتوجه به گزارش‌های «سیگار» در ماه می 2015، مرکز فرماندهی و کنترل «64K» که با هزینه‌ی 36 میلیون دالر ساخته شده است، «به معنای واقعی، هدردادن پول مالیات‌دهندگان آمریکایی بوده است».
این مرکز در ولایت هلمند – که نامش به دلیل مساحت 64000 فوت مربعی آن گذاشته شده است- برای پشتیبانی از افزایش نیروهای ایالات متحده در سال 2010 در نظر گرفته شده بود.
با این‌حال، به گفته‌ی این سازمان نظارتی، یک سال پیش از ساخته‌شدن این مجتمع، جنرال مسئول افزایش نیروها درخواست کرده بود که این ساختمان ساخته نشود چرا که امکانات موجود حتا بیش از حد نیاز بودند. اما جنرال دیگری این درخواست توقف ساخت را رد کرده بود. چرا که، باتوجه به گزارش «سیگار»، او گفته بود «به صلاح نیست» پروژه‌ای که بودجه‌ی آن در حال حاضر توسط کنگره تایید شده است کنار گذاشته شود.
درنهایت، ساخت‌وساز تا ماه می 2011، دو ماه پیش از خروج نیروها آغاز نشده بود. سوپکو دریافته بود که «این ساختمان که به خوبی ساخته و مجهز شده است» در ماه جون 2013 کاملاً دست‌نخورده باقی مانده بود و حتا پلاستیک‌هایی که روی مبلمان‌ها را می‌پوشاند بر جای خود دیده می‌شد.
سوپکو به شبکه‌ی «اِن.بی.سی نیوز» گفته بود «بار دیگر، هیچ‌کسی پاسخ‌گو نیست… بی‌معناست… واقعاً هدردادن بی‌حدواندازه و بی‌فایده‌ی مقدار زیادی پول است».
او افزود: «ما پول‌های زیادی را به این کشور سرازیر کرده‌ایم. ما پولی را به آن‌جا می‌فرستیم که اصلاً درمورد آن فکر نمی‌کنیم».
8) 39.6 میلیارد دالری که دردسرهایی را برای سفیر ایالات متحده ایجاد کرد
به‌گفته‌ی «سیگار» که از مقام ارشدی در سفارت ایالات متحده در کابل نقل‌قول می‌کرد، یکی از نیروهای پنتاگون تقریباً 40 میلیون دالر را در صنعت نفت، معدن، و گاز افغانستان به مصرف رساند و هیچ کس یادش نبود که به دیپلمات‌های آمریکایی در کابل خبر بدهد.
درحقیقت، سفیر ایالات متحده نخستین بار زمانی دررابطه با این هزینه‌ی چند میلیارد دالری آگاه شد که مقامات دولت افغانستان از او برای حمایت از کشورش تشکر کردند.
این پروژه که توسط (TFBSO) اداره شده بود، بخشی از یک سرمایه‌گذاری بزرگ‌تر 488 میلیون دالری بود که شامل وزارت امور خارجه و آژانس توسعه‌ی بین‌المللی ایالات متحده می‌شد. این سازمان‌ها در «هماهنگی و اولویت‌بندی کار خود شکست خوردند» که منجر به ایجاد «روابط کاری ضعیف، و … مشکلاتی بالقوه پایدار» شد.
باتوجه به گفته‌های سوپکو این «یک مصیبت واقعی بود».
یکی از مقامات «یو.اس.ای.آی.دی» گفته است که «100 سال» برای ایالات متحده طول خواهد کشید تا زیرساخت‌ها و آموزش موردنیاز برای افغانستان را فراهم کند.
9) 3 میلیون دالر برای خرید –و پس از آن انصراف از خرید رازآلود – هشت قایق
«سیگار» گفته است که ارتش ایالات متحده قادر به فراهم‌کردن مدارک برای پاسخ‌گویی به «ساده‌ترین سوال‌ها» دررابطه با خرید و انصراف از خرید رازآلود هشت قایق گشت‌زنی برای افغانستان، کشوری محصور در خشکی، نبوده است.
شواهد اندکی که «سیگار» به آن‌ها دست یافت، نشان داد که این قایق‌ها در سال 2010 برای استفاده‌ی پولیس ملی افغانستان خریداری شده بودند و این‌که آن‌ها قرار بود در امتداد مرز شمالی این کشور با ازبکستان مستقر شوند.
در گزارش «سیگار» آمده است که «این درخواست، 9 ماه بعد –بدون هیچ توضیحی- کنسل شده بود». این قایق‌ها در یک انبار نیروی دریایی در یورک تاون، ویرجینیا، استفاده‌نشده باقی ماندند.
سوپکو گفت: «ما برای نیروی دریایی کشوری محصور در خشکی خریداری کرده‌ایم».
10) 7.8 میلیارد دالر برای مبارزه با مواد مخدر – درحالی که افغان‌ها بیش از همیشه تریاک کشت می‌کنند
براساس گزارش «سیگار» در ماه دسامبر 2014، علی‌رغم صرف حدود 7.8 میلیارد دالر برای توقف تجارت مواد مخدر در افغانستان، کشاورزان افغان اکنون بیش از هر زمانی در گذشته تریاک کشت می‌کنند».
در گزارش آمده است: «ولایت‌های کشت کوکنار که زمانی عاری از خشخاش اعلام شده بودند، اکنون کشت آن را از سر گرفته‌اند». هم‌چنین در این گزارش اشاره شده است که احتمالاً پروژه‌های آبیاری بین‌المللی درواقع در افزایش کشت خشخاش در سال‌های اخیر تاثیرگذار بوده است.
سوپکو در ماه جنوری 2014 به قانونگذاران ایالات متحده گفت که «دستاوردهای شکننده»ی ایالات متحده در بخش‌های صحت، آموزش و حاکمیت قانون در افغانستان، «با تجارت مواد مخدر در معرض خطر قرار گرفته یا نابود شده‌اند. این تجارت نه تنها از شورشیان حمایت می‌کند بلکه فساد و جنایت‌های سازمان‌یافته را نیز تامین می‌کند».
براساس گزارش دفتر مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد، افغانستان رتبه‌ی نخست تولید تریاک را در جهان دارد. در سال 2013، ارزش تریاک افغانستان درحدود 3 میلیارد دالر بوده است –معادل 15 درصد تولید ناخالص داخلی این کشور.
سوپکو به شبکه‌ی «ان.بی.سی نیوز» گفته است که این تصویر امروز هم خوشبینانه‌تر نیست، و «مهم نیست از چه معیاری استفاده کنید، این تلاش‌ها با شکست حقیقی مواجه شدند».
11) 7.8 میلیون دالر برای یک محوطه‌ی تجارتی تقریباً خالی
«یو.اس.ای.آی.دی» هزینه‌ی یک پارک صنعتی را در ولایت قندهار در ماه سپتامبر پرداخت کرد که با هدف فراهم‌آوردن تسهیلات برای 48 تجارت و ایجاد کار برای صدها نفر، به دولت افغانستان واگذار شد. چهار سال بعد، بازرسان «سیگار» دریافتند که تنها یک شرکت فعال در آن‌جا وجود دارد.
براساس گزارش «سیگار» در ماه اپریل 2015، دلیل این امر، ساخت یک نیروگاه برق در یک سوم از این پارک صنعتی توسط ارتش آمریکا برای فراهم‌کردن برق برای مناطقی اطراف شهر قندهار بود که باعث شد تا «کارآفرینان از راه‌اندازی کسب‌وکار در این منطقه خودداری کنند».
پس از عقب‌نشینی نظامی در اواسط سال 2014، به سرمایه‌گذاران گفته شد که حداقل چهار تجارت در این پارک صنعتی آغاز شده است. بااین‌حال، به گفته‌ی «سیگار» امکان بازرسی کاملی وجود ندارد چراکه «بخش‌های مهمی از اسناد و مدارک مهم» در فایل‌های قرارداد «یو.اس.ای.آی.دی» وجود ندارد.
12) 81.9 میلیون دالر برای کوره‌های زباله‌سوزی که یا استفاده نمی‌شدند یا به نیروها آسیب می‌زدند
وزارت دفاع نزدیک به 82 میلیون دالر برای 9 تاسیسات سوزاندن زباله در افغانستان به مصرف رسانده است – که باتوجه به گزارش «سیگار» در ماه فبروری 2015، چهار عدد از آن‌ها هیچ‌وقت روشن نشدند. هشت کوره‌ی زباله‌سوز در این چهار ساختمان‌ها وجود داشت که منجر به هدررفتن 20.1 میلیون دالر شد.
هم‌چنین، بازرسان «سیگار» گفته‌اند که ادامه‌ی سوزاندن «اقلام ممنوعه» مانند لاستیک چرخ و باتری در 251 گودال سوزاندن زباله در افغانستان، «نگران‌کننده» است. به گزارش این سازمان، پرسونل نظامی ایالات متحده در معرض مواد منتشرشده از این چاله‌ها قرار دارند که می‌تواند «پیامدهای منفی صحی دوام‌داری» داشته باشد.
وزارت دفاع گفته است که این وزارت «به‌شدت در تلاش برای جست‌وجوی تمام راه‌های ممکن برای صرفه‌جویی در پول مالیات‌دهندگان و تضمین این امر است که ما از منابع دولتی استفاده‌ی مناسبی می‌کنیم».
یکی از سخن‌گویان این وزارت اظهار داشت: «ما هم‌چنان به کار با «سیگار» و دیگر سازمان‌ها ادامه خواهیم داد تا جزئیات تمام مشکلات و نگرانی‌های گزارش‌شده را بررسی کنیم».
سخن‌گوی رییس‌جمهور افغانستان، اشرف‌غنی، از اظهارنظر در این زمینه خودداری کرد.