معروفه رمضانی
همایش ادبی–فرهنگی «زن در آیینه‌ی ادبیات افغانستان» با حضور جمعی از شاعران، نویسندگان و فرهنگیان از سوی مؤسسه‌ی اجتماعی-فرهنگی تساوی برگزار شد. سید رضا محمدی، شاعر و نویسنده سخنانش پیرامون بررسی حضور زن در آیینه‌ی مطبوعات را با خواندن شعر «تولدی دیگر» از فروغ فرخزاد آغاز کرد. وی گفت، سرودن این شعر آغاز یک دوره‌ی جدید برای شعر زنان است، چون عناصر زنانه وارد شعر شده‌اند. هر چند زنان شاعری مانند پروین اعتصامی و رابعه بلخی قبل از این دوره شعر سروده بودند، اما اکثرا نگاه شاعران در این اشعار مردانه بوده است. اشعار فروغ نگاه تازه‌ای را به وجود آورد. در اشعار دیگران کسی وارد دنیای زنان نشده است و نگاه مردانه غالب بوده؛ در دوره‌ی اساطیر، یک فرهنگ مادرسالارانه حاکم بود؛ زن‌ها فرمان می‌دادند و اداره و تدبیر بر‌عهده‌ی زنان بود. به عنوان مثال، آناهیتا، میترا، ناهید و زهره اساطیر زنان بودند، الهه‌های آب، روشنی، خورشید و روزی به لحاظ جنستی زنان هستند. در دوره‌ی بعدی، دین زرتشت دین خیلی زن‌ستیزی بود که می‌گفتند، «زن کشت‌زار مرد است» که نمی‌شود آن را بر‌مبنای منطقی استوار کرد. شاعرانی مانند مولانا در باب اغواگری و فتنه‌ی زنانه سروده‌اند، نگاه به زن در بخش عمده‌ای از تاریخ ادبیات نگاه مثبت نبوده است.
برای مدت طولانی زنان به حاشیه رانده شده و ما شاعران زن مطرح نداشتیم. تا دوره ترک‌های تیموری، زنان شاعری مانند گوهر‌شاد بیگم و قرت‌العین حضور داشتند، از زنان شاعر قرن نوزدهم ام هانی یزدی بود که شاعری توانا بود، اما دیوان قطورش هنوز به چاپ نرسیده است. بیت شعر معروف او بیت زیر است که در دم مرگ هنگامی که طلا و جواهرات او را می‌کندند، سروده است:
کم فرصت‌اند مردم دنیا به هوش باش
پر می‌کنند بسمل در خون تپیده را
در طول سال‌ها زن به عنوان یک معشوق اساطیری وجود داشته است، یک موجود مرموز و دست‌نیافتنی، اما شاعرانی مانند فروغ فرخزاد و سیمین بهبهانی، زن را توصیف واقعی نمودند. شعر معروف سیمین بهبهانی که مرحوم احمد ظاهر آن را خوانده است، دارای عناصر زنانه است:
چون درخت فروردین، پرشکوفه شد جانم
دامنی پر زگل دارم بر چه کس بیفشانم…
ذهنیت مردانه به صورت یک گفتمان تاریخی سال‌ها بر ما تحمیل شده است و ما از زنانه فکر کردن باز ماندیم. در روزگار ما شاعران معاصر این ذهنیت را تغییر دادند. مثلا در نوشته‌های انور وفا سمندر که یک زن باردار در ماه‌های حاملگی خود درباره‌ی ترس از دختر بودن طفلش صحبت می‌کند، یا روایت ناشاد، اثر محمد حسین محمدی که روایت زنانه است، یا سروده‌های شاعرانی مانند محبوبه ابراهیمی، مارال طاهری، شکریه عرفانی و مهتاب ساحل که دارای فضای باز و جدید هستند. روشن‌فکران معاصر اشعاری سرودند که خواستند زنان را وارد اجتماع کنند مانند شعر آقای شریف سعیدی:
شب است، داد بزن بانو، سکوت سرد سترون چیست
صدا صداست که می‌ماند، دلیل حنجره بستن چیست
حالا مرزهای ذهنی بین دو جنس فروریخته‌اند، فضای انتزاعی از بین رفته و دنیای فکری هر کس متفاوت است. هیچ دنیای فکری بر دیگری مسلط نیست و اگر می‌خواهیم بفهمیم که در اذهان آدم‌ها چه می‌گذرد، باید بپذیریم که ذهنیت زنانه وارد ادبیات ما شود.
سپس معصومه محمدی، مسئول مؤسسه‌ی تساوی هدف از برگزاری این همایش را حمایت از حضور زنان در عرصه‌ی فرهنگ و ادبیات دانسته و افزود، هرقدر مسایل زنان، مشکلات زنان و وضعیت زندگی عادی زنان در آثار ادبی منعکس شوند، زنان را در معرض توجه جامعه قرار داده و حتا با افزایش آگاهی عامه باعث بهبود وضعیت زنان و کاهش خشونت علیه زنان خواهد شد.
وی با ابراز خرسندی از فعالیت مؤسسات مختلف فرهنگی و انجمن‌های ادبی، به حضور پررنگ‌تر زنان در برنا‌مه‌های این مؤسسات و انجمن‌ها، قرار دادن موضوعات زنان در فعالیت‌ها و حمایت از زنان شاعر، نویسنده و فرهنگی تأکید کرد.
این همایش با صحبت‌های محمد شریف سعیدی، شاعر توانای کشور ادامه یافت. آقای سعیدی گفت، تلاش نسل جدید زنان که به عنوان پیش‌گامان مبارزه با نابرابری و رسیدن به تساوی حقوق انسان‌ها تلاش می‌کنند، قابل قدر است. تفاوت عظیم این بانوان با زنان دیگر این است که این زنان با کم‌ترین امکانات، بیش‌ترین فعالیت را انجام می‌دهند، آن‌هم در جامعه‌ای که یک تاریخ نامساوی را سپری کرده است. وی رسیدن به تساوی را یک ارزش مهم و مورد نیاز در جامعه دانست.
سپس شاعران جوان کشور به شعر خوانی پرداختند و در ختم برنامه بانو زهرا سپهر، مسئول مؤسسه‌ی حمایت و انکشاف از حقوق زنان و اطفال افغانستان از شاعران و قلم به دستان خواست تا مشکلات واقعی زنان افغانستان را در آثار خود مورد توجه قرار دهند.
