نخستین محموله‌ی گندم-کمک‌های بلاعوض-کشور هند که از بندر کندلا در ایالت گجرات هند، به‌تاریخ هفتم ماه جاری به‌سوی افغانستان حرکت کرده بود، شنبه 20 عقرب وارد ولایت غربی نیمروز شد. این محموله حاوی 15 هزار متریک‌تن گندم از مجموع 110 هزار تن گندمی است که کشور هند به افغانستان تعهد کرده بود.
طرح انتقال 170 هزار متریک‌تن گندم از هند به افغانستان به‌تاریخ 19/2/1394 در شورای عالی اقتصادی مطرح شد. سپس به‌تاریخ 28 سنبله‌ی 1395 در جلسه‌ی عالی شورای اقتصادی تصمیم گرفته شد که روی انتقال این محموله با مقام‌های هندی صحبت شود. پس از جلسات متعدد با سفیر هند در افغانستان، جانب هند به انتقال این محموله موافقت کرد. این مقدار گندم از بندر کندلای هند بارگیری و از طریق بندر چابهار وارد ولایت غربی نیمروز می‌شود.
هزینه‌ی انتقال آن از مجموع گندم اهدا شده کم می‌شود. نرخ انتقال گندم از بندر کندلای هند الی ذخایر و سیلوهای افغانستان، فی تن 120 دالر امریکایی تخمین شده بود که مجموع آن 26 ملیون دالر می‌شود. از مجموع 170000 تن گندم، نزدیک 60 هزار تن هزینه‌ی انتقال آن می‌شود.
وزرات زراعت انتقال این محموله را با شرکت ترانزیتی و باربری بین‌المللی «اتفاق بامیان» قرارداد کرده است. این شرکت محموله‌های گندم را از بندر کندلای هند به ذخایر و سیلوها در افغانستان انتقال می‌دهد.
به‌گفته‌ی لطف‌الله راشد سخن‌گوی وزارت زراعت ظرف شش ماه آینده تمامی 110 هزار متریک‌تن گندم به کشور وارد و در ذخیره‌گاه‌های کشور ذخیره خواهد شد.
افغانستان در حال حاضر چهار سیلو در ولایت‌های (کابل، بلخ، بغلان و هرات) به ظرفیت‌های 20 تا 50 هزار متریک‌تن دارد. نیز 27 گدام در ولایت‌های (کابل، بلخ، بغلان، هرات، بامیان، دایکندی، غور، بادغیس، هلمند، بدخشان، ننگرهار، تخار، پروان، لغمان، کندز، خوست، نورستان و غزنی) موجود است.
به‌گفته‌ی سخن‌گوی وزرات زراعت از این مقدار گندم برای آسیب‌دیدگان حوادث طبیعی در فصل سرما نیز استفاده می‌شود: «ما در آستانه‌ی فصل سرما قرار داریم؛ فصلی که در آن حوادث طبیعی اتفاق می‌افتد و افراد متضرر نیاز به کمک دارند، از این مقدار گندم برای کمک به متضرران حوادث طبیعی نیز استفاده خواهد شد.»
اهمیت بندر چابهار برای افغانستان
پاکستان همواره از بندر کراچی و وضع تعرفه‌های نجومی بر کالاهای افغانی، به‌عنوان اهرم فشار بر افغانستان استفاده کرده است و بازرگانان افغان بارها از این ناحیه آسیب دیده‌اند.
ماه گذشته (میزان) پاکستان تعرفه‌ی گمرکی بر 120 نوع کالای افغانی را سه برابر کرد. میوه‌های تازه و خشک، قالین و سنگ‌های گران‌بها مشمول کالاهای صادراتی افغانستان‌اند که به پاکستان و از آن‌جا به جهان صادر می‌شوند.
مسوولان اتاق‌های تجارت و صنایع گفتند، با بلند رفتن تعرفه‌ی گمرکی بر این کالاها، روابط بازرگانی دو کشور آسیب خواهد دید.
به‌باور آگاهان کم‌ازکم در مدت یک‌ونیم دهه که از عمر نظام جدید می‌گذرد، افغانستان همواره جنجال‌های تجاری با پاکستان داشته و هیچ‌گاهی نتوانسته است اسلام‌آباد را قانع کند که در مسایل تجاری و ترانزیتی بنا بر اصل منافع اقتصادی تعامل کند؛ بلکه همیشه مسأله‌ی ترانزیتی و تجاری افغانستان با پاکسان تحت تأثیر مسایل سیاسی بوده و منفعت چندانی برای دو طرف نداشته است. با این وصف چابهار می‌تواند بدیل کراچی باشد و حتا ارزش ترانزیتی افغانستان محصور در خشکه را به‌مراتب افزایش دهد.
بندر چابهار به‌دلیل موقعیت راهبردی که نزدیک‌ترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکه‌ی آسیای میانه (افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان) به آب‌های آزاد را فراهم می‌کند از اهمیت فراوانی برخوردار است. این بندر یکی از مهم‌ترین چهارراه‌های کریدور شمال-جنوب بازرگانی جهانی است.
محمدحمید طهماسی، سرپرست وزارت ترانسپورت و هوانوردی ملکی افغانستان می‌گوید انتقال اموال تجارتی از مسیر بندر چابهار، کم‌هزینه‌تر است و برای تجار افغان میان ۵۰۰ الی یک هزار دالر امریکایی ارزان‌تر است و فاصله‌ی این مسیر نیز کوتاه‌تر است.
پس از تیرگی رابط بین اسلام‌آباد و کابل، بارها کالاهای بازرگانان افغان در بندر کراچی پاکستان متوقف شد و بازرگانان افغان زیان‌های هنگفتی متقبل شدند. پس از آن مقام‌های افغان در پی راه بدیل برای کاهش اتکای افغانستان به راه ترانزیتی کراچی شد. از همین‌رو سال گذشته (۲۰۱۶) در جریان سفر رییس‌‌جمهور افغانستان و نخست‌وزیر هند به ایران، سه کشور توافق‌نامه‌ی اقتصادی سه‌جانبه توسعه‌ی بندر چابهار در جنوب شرقی ایران را امضا کردند.
پس از امضای این توافق مقام‌های پاکستانی توافق سه‌جانبه بین هند، ایران و افغانستان را تهدید به امنیت پاکستان عنوان کردند.
محمدرضا بهرامی سفیر جمهوری اسلامی ایران در مراسم استقبال از نخسیتن محموله‌ی گندم کمکی هند از طریق بندر چابهار به ولایت نیمروز اما گفت که چابهار تنها بندر ایران مشرف به اقیانوس است و همکاری سه کشور افغانستان، ایران و هند در چابهار در رقابت با هیچ پدیده و هیچ کشوری نیست و این سه کشور تمام اتفاقات توسعه‌یی را در کنار هم می‌بینند و همه‌ی همکاری‌ها مکمل یکدیگر هستند.
آقای بهرامی همچنین گفت: «ما به این باور هستیم که باید رقابت جای خود را در منطقه به مشارکت بدهد و همه‌ی کشورها سعی کنند از تمام مزیت‌هایی که در منطقه و در هر کشور وجود دارد، استفاده کنند تا وضعیت منطقه و اقتصاد کشورهای خودمان را بهبود بخشیم.»
پاکستان دارای روابط تنش‌آلودی با هند و افغانستان بوده و اجازه‌ی استفاده از خاک خود برای برقراری تجارت میان هند و افغانستان را نداده است. اسلام‌آباد همچنین هند را متهم به استفاده از افغانستان برای تضعیف این کشور کرده است.
افزون بر مسیر چابهار، افغانستان دنبال راه‌های بدیل از آسیای میانه نیز است. چندین پروژه‌ی خط‌آهن و بندرهای مشترک با تاجکستان، ازبکستان و ترکمنستان در حال تکمیل شدن است که مقام‌های افغان آن را تحولی بزرگ در عرصه‌ی اقتصادی و تجارتی می‌دانند.
پیش از این بخش اعظمی از کالاهای افغانی از راه کراچی پاکستان به هند می‌رسیدند اما اخیرا با وخیم شدن روابط کابل و اسلام‌آباد، صادرات افغانستان به هند بسیار کاهش یافته است.
حالا انتظار می‌رود که با بهره‌برداری از بندر چابهار و دهلیز هوایی بین هند و افغانستان، مراودات بازرگانی دو کشور افزایش یابد.
رسانه‌های هندی: چابهار به‌دنبال مقابله با نفوذ روبه‌رشد چین است
از سویی به‌نقل از رسانه‌های هندی و بر اساس گزارش بازرسان هند، بندر چابهار خیلی نزدیک (حدود 100 کیلومتر) به بندر گوادر پاکستان واقع شده که توسط چین توسعه یافته است. بنا بر این گزارش، یک بازی جیواستراتژیک بین دو قدرت منطقه‌یی (هند و چین) در منطقه جریان دارد.
گزارش می‌افزاید که چین در تبانی با پاکستان نمی‌خواهد که هند به منابع آسیای میانه دست پیدا کند، زیرا این منابع به‌شدت به هند کمک می‌کند و سبب رشد اقتصادی هند می‌شود.
هدف چین از سرمایه‌گذاری در بندر گوادر اتصال به بحر هند و از آن‌جا به افریقا و اروپا و دیگر کشورهای آسیایی است. گفته می‌شود که چین 54 ملیارد دالر برای ساخت بندر گوادر و اتصال به بحر هند هزینه کرده است.
چنان‌که در رسانه‌های هندی بازتاب یافته، در سوی دیگر هند برای بیش از یک دهه به‌منظور ایجاد روابط تجاری با کشورهای غنی از منابع آسیای مرکزی و افغانستان، برای توسعه‌ی بندر چابهار تلاش کرده است. به‌رغم تلاش‌ها، هند چون شریک استراتژیک امریکا در منطقه است و میانه‌ی امریکا و ایران تنش‌آلود است، هند نتوانسته است از بندر چابهار آن‌طوری که باید سود ببرد.
افغانستان یکی از مقاصد بزرگ کالای هندی است. بر اساس گزارش‌های منتشرشده در سال 2016 ارزش تجارت میان هند و افغانستان 220 میلیون دالر بوده است. این در حالی است که ارزش کل تجارت افغانستان در یک مدت مشابه 483 میلیون دالر بوده است.
در مقیاسی کوچک‌تر، مقام‌های افغان همواره دست‌یابی افغانستان به بندر چابهار را بازی برد-برد عنوان کرده‌اند.
بارگیری نخستین محموله‌ی گندم از چابهار؛ تلاقی منافع اقتصادی مثلث هند-ایران-افغانستان
