نیویورک تایمز – هلن کوپر
ترجمه: جلیل پژواک
برای 17 سال، سه رییس‌جمهور امریکا پی‌هم به مردم ایالات متحده گفته‌اند که مهم‌تر از هر چیزی، افغانستان نباید دوباره به گروه‌های تروریستی که در پی زخم‌زدن به ایالات متحده و آسیب‌رساندن به منافع آن هستند «لانه‌ی امن» فراهم کند.
اما وزارت دفاع و مقامات دستگاه اطلاعاتی –ایالات متحده- دقیقا می‌گویند که این اتفاق ممکن است در شرف وقوع باشد.
با وضعیت مبهم جنگ علیه دولت اسلامی (گروه داعش) در عراق و سوریه، اکنون مقامات امریکایی در حال ردیابی جنگ‌جویان خارجی هستند که مسیرشان را به سمت ولایاتی در شمال و شرق افغانستان تغییر جهت داده‌اند. در همین‌حال، یک جنرال ارشد امریکایی هفته‌ی گذشته به سناتوران گفته که القاعده هنوز هم به‌عنوان یک تهدید دایمی و مرگ‌بار در سراسر افغانستان، پابرجاست.
در گزارش مؤسسه‌ی مطالعات جنگ که در ماه نوامبر منتشر شد نیز با صراحت آمده که افغانستان «پناهگاه امن تروریست‌ها» برای «دسیسه علیه امریکا است.»
مقامات افغان باور دارند که در حال حاضر حدود 3 هزار جنگ‌جوی دولت اسلامی در افغانستان حضور دارند. هفته‌ی گذشته، دولت اسلامی شاخه‌ی خراسان ویدیویی را منتشر کرد که ولایات جوزجان در شمال و ننگرهار در شرق افغانستان را به‌عنوان مقر بعدی افراط‌گرایان اسلامی تبلیغ می‌کند تا حالا که از پایتخت اصلی خود در سوریه شکست خورده و بیرون رانده شده‌اند، در این نقطه خلافت خود را برپا کنند.
این ویدیوی 25 دقیقه‌یی با عنوان «زمین الله وسیع است»، در مورد زور و قوت شاخه‌ی دولت اسلامی رجز می‌خواند که توانسته مناطقی در تورا بورا و وزیر تنکی را برای خود پناهگاه‌های امن بسازند. این دو ولسوالی در ولایت ننگرهار در شرق افغانستان و هر دو در نزدیکی مرز افغانستان با پاکستان واقع شده‌اند. این ویدیو همچنین رییس‌جمهور ترمپ را برای استفاده از (به‌اصطلاح) مادر همه‌ی بمب‌ها، بزرگترین بمب متعارف زرادخانه‌ی امریکا، که در یک تلاش ناموفق در اپریل گذشته برای پاک‌سازی جنگ‌جویان دولت اسلامی از غاری در نزدیکی ولسوالی اچین پرتاب شد، به تمسخر گرفته است.
راوی این ویدیو می‌گوید: «ما از کوه‌های تورا بورا خبر خوشی برای خلیفه‌ی مسلمین داریم مبنی بر بازگشت خلافت به این منطقه که مورد تجمع مهاجران و هوادارانی واقع شده که برای ایجاد خلافت جنگیده‌اند.» این نوار توسط SITE Intelligence Group مستقر در واشنگتن که سازمان‌های تروریستی را نظارت می‌کند، بارگذاری شده است. صحنه‌های زودگذر این نوار ویدیویی، شبه‌نظامیان را در حال آموزش، مبارزه، خوردن و دعا در مناطق دوردست افغانستان نشان می‌دهد.
مؤسسه‌ی مطالعات جنگ در گزارش خود دریافته که دولت اسلامی، از لانه‌های امنی در افغانستان و پاکستان، در حال برنامه‌ریزی حملاتی در خاک ایالات متحده بوده‌اند. این گزارش می‌گوید که بر اساس گفته‌های برخی ساکنان ولایت جوزجان در ماه نوامبر، افراط‌گرایان دولت اسلامی از کشورهای فرانسه، سودان، چچن، ازبکستان و تاجیکستان در حال استخدام جنگ‌جویان جدید و آموزش کودکان برای بمب‌گذاری انتحاری بوده‌اند.
مقامات نظامی ایالات متحده تایید کرده‌اند که دولت اسلامی و همچنین طالبان، اکنون اردوگاه‌های آموزشی را در ولایت جوزجان ایجاد کرده‌اند.
در ماه اکتبر، وزارت دادگستری اتهاماتی را علیه سه عامل دولت اسلامی مبنی بر دست‌داشتن در طرحی برای راه‌اندازی حملات سازمان‌یافته در نیویورک در تابستان 2016 وارد کرد. بر مبنای اتهامات، دو نفر از این مردان گفته‌اند که آن‌ها با دولت اسلامی شاخه‌ی خراسان در افغانستان کار می‌کرده‌اند. یکی از آن‌ها گفته که او مجوز حملات برنامه‌ریزی‌شده را از شاخه‌ی افغانستان این گروه دریافت کرده.
بسیاری از نگرانی‌های مرتبط با لانه‌های امن، به تغییر مکان دولت اسلامی به افغانستان تمرکز دارند.
دولت اسلامی، جانشین القاعده در عراق، به نبردی در افغانستان پیوسته که در آن 20 گروه مختلف تروریستی –که بسیاری آن‌ها طرح غرب هستند- برای کسب قدرت و قلمرو درگیر اند. به گفته‌ی جنرال جان نیکلسون، فرمانده نیروهای امریکایی و ناتو در افغانستان، این گروه‌ها یک‌جا با هم، بالاترین میزان تراکم گروه‌های افراطی در میان 98 گروه شورشی که از سوی ایالات متحده و سازمان ملل متحد به‌عنوان سازمان‌های تروریستی معرفی شده‌اند را تشکیل می‌دهند.
بسیاری از کارشناسان می‌گویند که ممکن است جنرال نیکلسون حساب از دست‌اش در رفته باشد. با این‌حال هیچ‌کسی نمی‌پرسد که تعداد گروه‌های تروریستی در افغانستان در سال‌های اخیر، به‌رغم حضور 17 ساله‌ی سربازان امریکایی، به‌شدت افزایش یافته است.
کیتلین فارست، کارشناس افغانستان در مؤسسه‌ی مطالعات جنگ می‌گوید: «جنگ افغانستان تقریبا به اندازه‌ی کافی سال‌خورده است، و–اکنون- نسبت به زمانی که جنگ را آغاز کردیم، گروه‌های بیشتری در آن‌جا فعالیت می‌کنند که خواهان راه‌اندازی حمله علیه ایالات متحده‌‌اند.»
قرار نبود این اتفاق بیفتد.
رییس‌جمهور جورج دبلیو بوش، چند هفته پس از حملات 11 سپتامبر، گروه کوچکی از نیروهای ویژه را به افغانستان فرستاد. از آن زمان تا حال، مقامات بلندپایه بارها توجیه کرده‌اند که جنگ برای حصول اطمینان از این‌که افغانستان دوباره بدل به لانه‌ی امن تروریست‌هایی که منافع ایالات متحده را هدف قرار می‌دهند، نمی‌شود، ضروری است.
آقای بوش در جریان یک کنفرانس خبری در سال 2006 گفت: «افغانستان برای القاعده پناهگاه امن فراهم کرده بود… افغانستان جایی بود که آن‌ها آموزش می‌دیدند، جایی بود که آن‌ها نقشه می‌کشیدند و جایی بود که آن‌ها در آن حملاتی را برنامه‌ریزی کردند که جان هزاران امریکایی بی‌گناه را گرفت.»
رییس‌جمهور اوباما نیز زمانی که به ریاست‌جمهوری رسید، با فرستادن نیروهای تازه‌نفس امریکایی در سال 2009 به افغانستان –پیش از آن‌که چند سال بعد پایان ماموریت جنگی این نیروهای در افغانستان اعلام شود- عین کار را کرد. آقای اوباما در 6 جولای 2016 گفت: «به‌عنوان رییس‌جمهور و فرمانده کل، این را واضح ساخته‌ام که اجازه نخواهم داد افغانستان دوباره به‌عنوان پناهگاه امن ترویست‌ها برای حمله به ملت ما استفاده شود.»
آقای ترمپ نیز موضع مشابهی داشته است. او در ماه آگست با اعلام استراتژی برای ارسال 4 هزار نیروی اضافی به افغانستان گفت: «ما متعهد هستیم تا مطمئن شویم که افغانستان هرگز دوباره به یک پناهگاه امن برای تروریست‌هایی که خواهان قتل عام شهروندان ما هستند، تبدیل نمی‌شود.»
اما با جان تازه‌گرفتن دولت اسلامی خراسان در زمان ترمپ، و ادامه‌ی حملات بی‌رحمانه‌ی طالبان و شبکه‌ی حقانی به اهداف نظامی و غیرنظامی در افغانستان، مقامات امریکایی به‌طور فزاینده‌یی از بازگشت لانه‌های امن تروریستی –به افغانستان- هشدار داده‌اند.
مقامات حکومتی در فرماندهی مرکزی ایالات متحده که عمدتا جنگ در افغانستان را اداره می‌کند، در مورد بازگشت لانه‌های امن نگرانی بزرگی را مطرح کرده‌اند. روسیه نیز نگران است که افزایش حضور حکومت اسلامی در افغانستان، قفقاز را رادیکال‌تر می‌کند. در نتیجه، به گفته‌ی مقامات فرماندهی مرکزی، مسکو با فرستادن اسلحه و عینک دید در شب، شروع به حمایت از طالبان به‌عنوان نیروی مقابل دولت اسلامی کرده است.
هفته‌ی گذشته در جلسه‌ی استماع مجلس سنا، دگرجنرال رابرت پ. اشلی، مسوول آژانس اطلاعات دفاعی، گفت که دولت اسلامی خراسان در نظر دارد تا «خلافت خودخوانده‌ی داعش را گسترش و با طالبان برای به‌رسمیت شناختن –داعش- به‌عنوان گروه شبه‌نظامی برتر/غالب در منطقه رقابت کند.»
او همچنین گفت که القاعده «هنوز هم نیت و توانایی محدودی برای تهدید نیروهای ائتلاف و افغان و منافع آن‌ها در منطقه دارد.»
دیدگاه رسمی در پنتاگون این است که «لانه‌های امن» در معنای کتابی‌اش –یعنی جایی که در آن گروه‌های شورشی می‌توانند بدون ترس از دستگیری و حملات هوایی، می‌توانند عملیات‌های‌شان را برنامه‌ریزی و اجرا کنند- کاملا در افغانستان (مجددا) ایجاد نشده‌اند.
مقامات نظامی می‌گویند که نیروهای امریکایی و افغان به اندازه‌ی کافی برای تحت فشار قراردادن اردوگاه‌های آموزشی و مواضع مستحکمی که دولت اسلامی در مناطق دورافتاده و غیرحکومتی افغانستان ایجاد کرده، تلاش می‌کنند. فرماندهی مرکزی می‌گوید که یکی از نمونه‌های برجسته‌ی آن بمب مادر بود که جنرال نیکلسون فرمان استفاده از آن را علیه مجموعه غارهای دولت اسلامی صادر کرد.
اما این‌که چگونه، 16 سال بعد از آن‌که آقای بوش سوگند خورد که افغانستان هرگز دوباره پناهگاه امن گروه‌های تروریستی که علیه ایالات متحده توطئه می‌کنند، نخواهد شد، بزرگترین سلاح متعارف امریکایی به راه انداخته می‌شود، خود گویای دشواری حفظ این سوگند است.
یک سال پیش، پس از آن‌که شورشیان دولت اسلامی چندین شهر و روستا را در شرق –افغانستان- به تصرف خود درآوردند، پاسخ نیروهای عملیات ویژه‌ی امریکا و افغان راه‌اندازی عملیات حمزه برای بازپس‌گیری قلمرو بود. در مرحله‌ی اولیه‌ی آن، کوماندوهای امریکایی به بیرون راندن افراط‌گرایان از آن منطقه کمک کردند. اما افسران قول اردوی 201 افغانستان در نزدیکی پایگاه تاکتیکی گمبری، تمایلی به حفاظت از آن منطقه به‌منظور جلوگیری از بازگشت افراط‌گرایان نداشتند.
ریچادر اندرسون، مشاور عملیاتی قول اردوی 201 می‌گوید: «آن‌ها رغبتی به رفتن به جنوب ننگرهار و جنگ با داعش ندارند.» یک ماه پیش‌تر، قول اردوی 201 در جریان یک جنگ، در یک شب 16 سرباز خود را از دست داد.
بنابراین جنرال نیکلسون دستور داد که بمب مادر روی اچین پرتاب شود. اگرچه این بمب در ابتدا منطقه را از وجود جنگ‌جویان دولت اسلامی پاک کرد، اما بعدتر بسیاری‌ها بازگشتند. و نیروهای افغان از فرماندهان امریکایی خواستند که به‌جای راه‌اندازی جنگ‌های زمینی، بمب‌های بیشتری –روی این منطقه- پرتاب کنند.
جگرن اندرسون در مصاحبه‌یی در گمبری در ماه آگست به یاد آورد که: «آن‌ها گفتند: “شما بمب مادر را پرتاب کردید. چرا فقط یکی دیگر از بمب‌های مادر را پرتاب نمی‌کنید؟”.»
اما حفاظت از قلمرو –عموما با گشت‌زنی‌های مداوم و اطلاعات ساحوی- برای جلوگیری از ایجاد پناهگاه‌های امن ضروری است. و در حال حاضر مقامات افغان و امریکایی می‌گویند همان منطقه‌یی که توسط بزرگترین بمب متعارف ایالات متحده نابود شده بود، یک‌بار دیگر توسط افراط‌گرایان برای طر‌ح‌ریزی حملات علیه دولت افغانستان و غرب، استفاده می‌شود.
آیا افغانستان دوباره پناهگاه امن تروریست‌ها می‌شود؟
