در پی کاهش چشم‌گیر میزان دادوستد بازرگانی میان افغانستان و پاکستان هفته‌ی گذشته هیأتی از کابل به اسلام‌آباد رفت و روی گسترش روابط بازرگانی بین دو کشور و رفع چالش‌های ترانزیتی و زمینه‌سازی صادرات کالای دو کشور با یکدیگر توافق کردند.
اجمل عبدالرحیم‌زی، سخن‌گوی وزارت مالیه در گفت‌وگو با روزنامه‌ی اطلاعات روز، نتیجه‌ی گفت‌وگوها را قناعت‌بخش عنوان کرد و افزود که مقام‌های پاکستانی وعده سپردند ظرف دو هفته‌ی آینده، تعرفه‌ی سنگین (Regularly) duty) را که پیش از این از سوی پاکستان بر سبزیجات و میوه‌های افغانستان وضع شده بود برطرف کند و هم‌چنین اجازه دهد که پنبه‌ی افغانستان به پاکستان صادر شود.
به گفته‌ی آقای عبدالرحیم‌زی، در این دیدار مقام‌های پاکستان و افغانستان توافق کردند که چالش‌های ترانزیتی و تجاری میان دو کشور را از میان بردارند و نیز در سطوح سیاسی و فنی برای حل‌وفصل سریع چالش‌ها اقدام شود.
مسوولان اتاق تجارت و صنایع افغانستان نیز می‌گویند که در دیدار هیأت افغان با مقام‌های پاکستان تعهد شد که میوهی تازه و سبزیجات افغانستان بدون کدام مشکلی به پاکستان و همین‌طور از طریق این کشور به به دیگر کشورها صادر شود.
به گفته‌ی صیام پسرلی، سخن‌گوی اتاق تجارت و صنایع، کالاهایی که از افغانستان به پاکستان صادر می‌شوند، شامل میوهی خشک، میوهی تازه، قالین، صنایع دستی و زعفران است و در سوی دیگر بازرگانان افغان از پاکستان مواد خوراکی، ساختمانی، آرایشی، تزئینی، مواد پلاستیکی و … از پاکستان وارد می‌شود.
دادوستد بازرگانی میان افغانستان و پاکستان به پایین‌ترین سطح خود در ده سال گذشته رسیده است، طوری که رقم مبادلات بازرگانی از 2.5 میلیارد دالر در سال 2012 به 500 میلیون دالر در سال 2018 رسیده است. به‌نظر می‌رسد که این میزان مبادلات برای دو طرف قابل‌قبول نبوده و مقام‌های دو کشور برآن شدند که میزان تجارت بین دو کشور را افزایش دهد.
هیأت افغانی پس از آن به پاکستان سفر کرد که دو هفته پیش اکلیل حکیمی وزیر مالیه‌ی کشور در حاشیه‌ی نشست‌هاى بهارى صندوق بين‌المللى پول (IMF) و بانك جهانى (WB) در واشنگتن دی‌سی در دیدار با سرپرست وزارت خارجه‌ی پاکستان روی گسترش روابط بازرگانی بین دو طرف بحث کردند و هر دو طرف تعهد کردند هیأت‌هایی به کشورهای پاکستان و افغانستان بفرستند. در آن نشست وزیر مالیه‌ی افغانستان از سرپرست وزارت مالیه‌ی پاکستان خواست که در رزوهای نزدیک به کابل سفر کند.
آگاهان به این باور اند که پاکستان همواره از بندر کراچی و وضع تعرفه‌های سنگین بر کالاهای افغانی، به‌عنوان اهرم فشار بر افغانستان استفاده کرده است و بازرگانان افغان بارها از این ناحیه آسیب دیده‌اند. اواسط سال گذشته، پاکستان تعرفه‌ی گمرکی بر سبزیجات و میوه‌های تازه‌ی افغانستان را چندین برابر افزایش داد؛ امری که مسوولان اتاق تجارت و صنایع افغانستان را نگران کرد و سبب متوقف‌شدن صادرات میوه به پاکستان شد.
کم‌ازکم در مدت بیش از یک‌ونیم دهه که از عمر نظام جدید می‌گذرد، افغانستان همواره جنجال‌های تجاری با پاکستان داشته و هیچ‌گاهی نتوانسته اسلام‌آباد را قانع کند که در مسائل تجاری و ترانزیتی بنا بر اصل منافع اقتصادی تعامل کند؛ بلکه همیشه مسأله‌ی ترانزیتی و تجاری افغانستان با پاکسان تحت تأثیر مسائل سیاسی بوده و منفعت چندانی برای دو طرف نداشته است.
سیف‌الدین سیحون، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی معتقد است که اگر پاکستان نگاه کوته‌بینانه‌ی قرن نزدهمی‌یی را که بر گسترش فقر در کشورهای همسایه تلاش می‌کرد کنار بگذارد و از رویکرد امنیت‌محور و مداخله‌گرایانه دست بردارد و به‌جای آن رویکرد اقتصادمحور را پیشه کند، قطعاً سود می‌کند.
آقای سیحون می‌افزاید، تعهدات پاکستان هیچ‌گاهی قابل اطمینان نبوده و این کشور همیشه دنبال اهداف استراتژیک خود در افغانستان بوده است. از این‌رو مقام‌های افغان باید در گفت‌وگوها با این کشور محتاطانه برخورد کند.
به باور آقای سیحون اما پاکستان اکنون درک کرده است که اگر بازار پاکستان به روی بازرگانان افغان بسته باشد، آنان قطعاً دنبال بازارهای دیگر خواهند رفت و پاکستان بازار عظیم افغانستان برای کالاهای خود را از دست خواهد داد. وی می‌افزاید، افزون بر این‌که افغانستان بازار مناسبی برای کالاهای پاکستانی است، راه ترانزیتی خوبی نیز است، راهی که پاکستان را به بازار وسیع آسیای میانه وصل می‌کند.
کالای ایرانی جاگیزین کالای پاکستانی در بازارهای افغانستان
کاهش میزان دادوستد میان پاکستان و افغانستان پای بازرگانان افغانستان را به ایران باز کرد، در حدی که اکنون بیشترین دادوستد افغانستان با ایران است.
به گفته‌ی صیام پسرل،ی سخن‌گوی اتاق تجارت و صنایع افغانستان، اکنون دادوستد بازرگانی میان افغانستان و ایران به رقمی نزدیک به 2 میلیارد دالر رسیده است.
پیش از این زاهد شینواری، رییس اتاق تجارت و صنایع پاکستان نیز گفته بود که افغانستان یکی از بازارهای بزرگ صادراتی این کشور است و پاکستان نباید این بازار را به‌خاطر مسائل سیاسی و امنیتی از دست دهد.
آقای شینواری تأکید کرده بود: «سیاست‌های نادرست حکومت پاکستان با بازرگانان و بستن راه‌های ترانزیتی سبب شده است که حجم تجارتی هر دو کشور کاهش یافته و محصولات ایران و هند جایگزین کالاهای ما در افغانستان شود.»
چرا دادوستد بازرگانی میان افغانستان و پاکستان کاهش یافته است؟
اتاق‌های تجارت و صنایع افزون بر وضع شرایط سخت‌گیرانه‌ی پاکستان و دست‌یابی افغانستان به راه‌های ترانزیتی بدیل، بدتر شدن وضعیت اقتصادی مردم، نگاه منفی مردم نسبت به اموال پاکستانی و افزایش تولیدات داخلی را دلایل کاهش میزان تجارت با پاکستان عنوان می‌کند.
صیام پسرلی، سخن‌گوی اتاق‌های تجارت و صنایع می‌گوید، برعلاوه‌ی دست‌یابی افغانستان به راه‌های ترانزیتی دیگر مثل، بندر چابهار، بندر عباس، دهلیزهای هوایی میان هند و افغانستان، انقره-کابل، کابل-دبی و اخیرا کابل-ابوظبی و راه‌های ترانزیتی آسیای میانه، دلیل دیگری که باعث کاهش واردات کالا از پاکستان شده، نگاه منفی مردم نسبت به اموال پاکستانی و بدتر شدن وضعیت اقتصادی مردم افغانستان است: «مردم نسبت به اموال پاکستانی بدبین شده‌اند. مردم فکر می‌کنند پولی که آنان در مقابل اموال پاکستانی می‌دهند، در واقع دوباره توسط هراس‌افگنان علیه مردم افغانستان استفاده می‌شود.»
از سویی هم مسوولان وزارت تجارت افغانستان می‌گویند حکومت افغانستان هیچ حساسیتی در مقابل کالای پاکستانی ندارد.
مسافر قوقندی، سخن‌گوی وزارت تجارت به اطلاعات روز گفت، افغانستان از هر کشوی که بتواند کالای باکیفیت خوب و قیمت مناسب عرضه کند، کالا وارد می‌کند: «نگاه اقتصادی ما، نگاه هم‌گرایی اقتصادی در منطقه است. مهم نیست از چه کشوری کالا وارد می‌کنیم. مهم این است هر کشوری که بتواند برای ما کالای باکیفیت و قیمت مناسب عرضه کند ما از آن کشور کالا وارد می‌کنیم چون بیش از 50 درصد نفوس افغانستان زیر خط فقر زندگی می‌کنند.»