- لیاقت لایق
طیبالله احساس دانشجویی است که چهار سال پیش از ولسوالی «درهپیچ» ولایت کنر به دانشکدهی زمین شناسی دانشگاه کابل راه یافت. بعد از سپری کردن دورهی دانشجویی، او چهارماه پیش پایاننامهی دانشجوییاش را نوشت و اکنون انتظار میکشد تا مدارک تحصیلیاش را بگیرد. طیبالله میگوید، در بین اعضای خانوادهی نسبتا فقیرش، تنها کسی است که به دانشگاه راه یافته و درس خوانده است.
این مسیر برای طیبالله و خانوادهاش مسیری آسانی نبوده است. او میگوید، در طول چهار سال تحصیل در دانشگاه کابل، نیمهروز در چهارراهیها دستفروشی میکرده تا هزینهی تحصیلش را تامین کند.
طیبالله و ده دانشجوی دیگر که بیشترشان وضعیت مشابه دارند، از سوی ریاست دانشگاه کابل در یک تصمیم ناگهانی و پرسشبرانگیز، به اتهام دست داشتن در درگیریی که میان دانشجویان مقیم خوابگاه در 24 عقرب سال گذشته اتفاق افتاد، از دانشگاه اخراج شدهاند و مراحل صدور مدارک تحصیلیشان نیز به تعلیق در آمده است.
در جریان تحصیل شماری از این دانشجویان از سوی ریاست دانشگاه کابل بارها بهعنوان دانشجویان ممتاز تقدیر شدهاند. حالا این دانشجویان چندین ماه میشود به دنبال این هستند که بدانند چرا و به چه جرمی از دانشگاه اخراج و یا صدور مدارک تحصیلیشان به تعلیق درامده است. تاهنوز که سه ماه از این اتفاق میگذرد دلیل و پاسخ قناعتبخش از سوی مسئولان دانشگاه دریافت نکردهاند و دادخواهیشان نیز به جایی نرسیده است.
در درگیری میان دانشجویان مقیم خوابگاه دانشگاه کابل که در 24 عقرب سال گذشته رخداد دستکم یک تن کشته و دهها تن زخمی شدند. مسئولان دانشگاه کابل و وزارت تحصیلات عالی در آن زمان به رسانهها گفتند که این در گیری نخست در شب 24 عقرب در طعامخانهی این خوابگاه، صرف میان دو دانشجو رخداده و سپس با مداخلهی افراد «استفاده جو» به آن سمتوسوی قومی داده شده و فردای آن بهشکل گروهی گسترش یافت. شماری از دانشجویان و شاهدان عینی گفته بودند که در آن روز، گروهی از دانشآموزان خوابگاه رحمان بابا وارد دانشگاه شده و با دانشجویان دیگر، درگیر شده بودند.
یک روز پس از آن درگیری مسئولان دانشگاه کابل برای برقراری نظم و جلوگیری از درگیریها دروازهی خوابگاه را بست. برای بررسی این قضیه، هیاتی از سوی ریاست جمهوری نیز تعیین شد و شماری از دانشجویان از سوی نیروهای امنیتی در پیوند به این قضیه دستگیر شدند.
فهرست 11 نفری چرا و چگونه تهیه شده است؟
پس از گذشت دو ماه از درگیری در خوابگاه دانشگاه کابل، در هشت دلو 1397، معاونت امور دانشجویان دانشگاه کابل مکتوبی را مبنی بر اخراج و توقف مراحل صدور مدارک تحصیلی 11 دانشجو به دانشکدههای مربوطهیشان میفرستد. در مکتوب آمده است که کمیتهی نظم و دسپلین دانشگاه کابل پس از بررسی به این نتیجه رسیده است که که این دانشجویان از «محرکان» درگیری 24 عقرب سال گذشته در خوابگاه این دانشگاه بوده اند.
از میان این دانشجویان که از سوی کمیتهی نظم و دسپلین دانشگاه کابل به عنوان «محرکان» درگیری شناخته شدهاند، هشت دانشجو در آستانهی فراغت، یک دانشجو در سال اول تحصیلی و دو دانشجو در سال سوم تحصیلیشان قرار دارند. در مکتوب آمده است که این دانشجویان از دانشگاه اخراج اند و مراحل صدور مدارک تحصیلیشان تا فیصلهی بعدی شورای علمی دانشگاه در حال تعلیق قرار گیرد.
منابعی به اطلاعات روز میگویند که این فیصله از سوی شورای علمی دانشگاه نیز تایید شده و برای نهایی کردن آن اکنون به شورای عالی وزارت تحصیلات عالی فرستاده شده است.
این فیصله در حالی از سوی شورای علمی دانشگاه نهایی و تصویب شده است که به اساس مادهی اول لایحهی نظم و دسپلین تحصیلات عالی، اخراج موقت یا دایمی دانشجویان و استادان در صورتی عملی میشود که جرم آن از سوی دادگاه با صلاحیت ثابت شده باشد. در این لایحه آمده است: «در صورت اثبات جرم در محکمهی با صلاحیت از وظیفه و تحصیل نظر به خفت و شدت جرم و جزای تعیین شده توسط محکمه به صورت موقت یا دایم، از موسسات تحصیلات عالی اخراج می گردد»
همچنین در مادهی چهارم این لایحه آمده است در صورتی که جرم متخلف از سوی دادگاه با صلاحیت به اساس قوانین جزایی کشور ثابت نشود، از طریق توصیه، هشدار، تبدیلی و یا تنزیل رتبه تادیب میشود.: « 1- تخلفاتی که برحسب قوانین جزایی جرم محسوب می شوند شامل حکم ماده اول و دوم این لایحه می گردد. 2- متخلف در سایر موارد به ترتیب زیر تادیب می گردد، توصیه، اخطار، تنزیل موقف، تبدیلی که حالت تادیبی داشته باشد، به تصویب شورای علمی موسسه»
دانشجویان اخراجی به اطلاعات روز میگویند، از اینکه آنان به عنوان «محرکان» درگیری شناخته شده و به این اتهام از دانشگاه اخراج میشوند، شوکه شدهاند. آنان میگویند که این تصمیم و فیصله کمیتهی نظم و دسپلین دانشگاه، «سفارشی و سیاسی» است و برمبنای هیچ سندی استوار نیست. دستکم چهار تن آنان میگویند که در هنگام درگیری در خوابگاه حضور نداشتهاند.
یونس عاشوری که به نمایندگی از این دانشجویان میگوید که تا هنوز هیچ کدام آنها در جریان تحصیل از سوی دانشگاه و استادانشان حتا توصیه یا هشداری دریافت نکردهاند.
به اساس اسناد دستداشتهی این دانشجویان، فهرست آنان از سوی نهادهای امنیتی و مدیریت خوابگاه بهعنوان «محرکان» درگیری ترتیب نشده است. این دانشجویان میگویند که این اسناد را به شورای علمی و کمیتهی نظم و دسپلین دانشگاه ارایه کردهاند اما هیچ توجهی به آن نشده است.
نورعلی پناهی یکی از دانشجویان اخراجی به اطلاعات روز می گوید: «در نشست کمیتهی نظم و دسپلین که برای تجدید نظر برگزار شده بود تنها سه نفر از استادان اشتراک داشتند. مسئولان امنیتی، مدیر خوابگاه و سایر اعضای این کمیته اشتراک نداشتند و به موضوع اهمیت ندادند. در آن نشست به اسناد ما هیچ توجه نشد و گفتند که مجبوریم فیصلهی اولی را قبول کنیم»
دانشجویان اخراجی مسئولان دانشگاه کابل را به اعمال تبعیض قومی متهم میکنند و میگویند که این تصمیم به سفارش مستقیم رییس دانشگاه کابل که «غرض قومی و سیاسی» داشته، گرفته شده است.
آقای پناهی میگوید که در فهرست 11 نفری، بیشتر نمایندگان دانشجویان از ولایتهای مختلف شاملاند. او میگوید اگر قرار بود در این فهرست نمایندگان دانشجویان در خوابگاه شامل میشد، باید نمایندگان قوم پشتون نیز شامل فهرست میشد اما در این فهرست هفت نفر از قوم هزاره، سه نفر تاجیک و تنها یک نفر از قوم پشتون شاملاند: «آن یک نفر دانشجویی که از قوم پشتون است، شخص بی غرضی است که در چهارراهی دست فروشی می کند و به صورت نمایشی او را شامل این فهرست کرده است.»
مسئولان دانشگاه کابل اما تاهنوز در این مورد پاسخی ارائه نکردهاند اما منابعی به اطلاعات روز میگویند که در این مورد دستکم چهار نشست کمیته نظم و دسپلین برگزار شده است و در دو نشست این فهرست به دلیل مشخص نبودن مرجع و نداشتن مهر و امضا، رد شده و هیچ تصمیمی هم گرفته نشده است. به گفتهی این منبع پس از رد فهرست از سوی کمیته نظم و دسپلین، رییس دانشگاه کابل به مدیریت و فرماندهی واحد امنیتی خوابگاه دستور میدهد که این فهرست را با مهر و امضا به این کمیته به عنوان محرکان درگیری بفرستند و اعضای کمیته نیز مجبور میشوند که چنین فیصلهای را بیرون دهند.
نادر محسنی، عضو هیات بررسی درگیری دانشجویان، نیز در مورد فهرست دانشجویان اخراجی میگوید که این فهرست در زمان بررسیهای هیات حقیقتیاب از سوی ریاست دانشگاه کابل بهعنوان نمایندگان دانشجویان به آنان ارایه شده بود، نه به عنوان محرکان درگیری. آقای محسنی ترتیب این فهرست را از سوی هیات بررسی قضیه رد میکند و میگوید که در گزارش این هیات واضیح آمده است که هیچ دانشجویی اخراج نشود بلکه تنها تدابیر انضباطی برای جلوگیری از تکرار درگیریها گرفته شود: «تادیب دانشجویان تنها در حد تبدیلی و اخراج از خوابگاه توصیه شده بود»
آقای محسنی میگوید، غیر از این فهرست در پیوند به درگیری دانشجویان، شماری از دانشآموزان خوابگاه رحمان بابا و دانشجویان دانشگاه کابل در آن زمان از سوی نیروهای امنیتی دستگیر شده بود. به گفتهی آقای محسنی، در مورد این قضیه ریاست جمهوری دستور داده بود که به اساس پیشنهاد هیات بررسیکننده تصمیم گرفته شود و دانشجویان دستگیرشده نیز برای سپری کردن امتحانشان با ضمانت رها شوند.