- لیاقت لایق
همزمان با آغاز فصل فراورده‌های کشاورزی، از یکی‌دو هفته به این‌سو، بهای شماری از میوه‌ها و سبزی‌ها در شماری از ولایت‌ها به‌ویژه فراه، کندز و هرات به‌شدت کاهش یافته و انتقادهای کشاورزان و شهروندان را در پی داشته است.
بهای یک کیلو تربوز در ولایت فراه، در صبح روز سه‌شنبه (21 جوزا) بنابر آنچه که شماری از نمایندگان شورای ولایتی فراه به اطلاعات روز گزارش داده‌اند، کم‌تر از یک افغانی بوده است. همین طور بهای بامیه هر کیلو دو افغانی و بهای بادنجان هر کیلو یک افغانی گزارش شده است.
مهم‌ترین عامل کاهش بهای محصولات زراعتی، افزایش حاصلات، مسدودبودن شاهراه‌ها و دروازه‌های شهرهای بزرگ در روزهای اخیر، نبود بازارهای داخلی و خارجی و نبود سردخانه‌ها یادآوری شده است.
اطلاعاتی که وزارت زراعت، آبیاری، و مالداری به اطلاعات روز ارائه کرده نشان می‌دهد که امسال به‌دلیل بارندگی‌های زیاد، سطح محصولات زراعتی در کل و به‌ویژه شماری از اقلام مثل تربوز، گندم، شفتالو و… در شماری از ولایت‌ها به‌ویژه ولایت فراه، از 20 تا 30 درصد افزایش یافته است.
در روزهای اخیر، بگومگوها و انتقادهای شماری از شهروندان در شبکه‌های اجتماعی نیز بالا گرفته است. شماری از آنان نوشته‌اند که دولت در بازاریابی و صادرات میوه و سبزی از طریق دهلیزهای هوایی و راه‌های تجارتی بین‌المللی نمایشی عمل کرده و کم‌کاری می‌کند. شماری دیگر از سیاست‌ها و راهکارهای غیرموثر دولت و مشخصا وزارت زراعت، آبیاری و مالداری انتقاد کرده و گفته‌اند که نیاز است پیش از تولید و تشویق به آن، روی بازارهای داخلی، خارجی کار شود یا برای تولید، ذخیره و نگهداری محصولات زراعتی برنامه روی دست گرفته شود تا دست‌کم تولیدات داخلی جای واردات را پر کند.
مسئولان وزارت تجارت و صنعت، اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری و وزارت زراعت، آبیاری و مالداری، کاهش در بهای میوه و سبزی را موقتی می‌دانند و می‌گویند که دلیل آن بسته‌ماندن دروازه‌های شهرهای بزرگ به‌نسبت مشکلات تخنیکی و امنیتی (ترمیم اسکنرهای دروازه‌های شهر کابل) در روزهای اخیر بوده است. آنان می‌گویند که این کاهش بها به‌ویژه در ولایت فراه به‌زودی به حالت عادی برمی‌گردد.
اکبر رستمی، سخن‌گوی وزارت زراعت، آبیاری و مالداری به اطلاعت روز می‌گوید: «در سه روز گذشته 500 موتر لاری سبزیجات و میوه‌جات فراه به‌دلیل مشکلات امنیتی و تخنیکی در اسکنرهای دروازه‌های شهر متوقف بود، اکنون مشکل رفع شده و روند صادرات و واردات میوه فراه و سایر ولایات ادامه دارد. به‌زودی قیمت به حالت عادی برمی‌گردد.»
اما شماری از نمایندگان شورای ولایتی فراه می‌گویند که این مشکل هر سال کشاورزان را متضرر می‌سازد. به گفته‌ی این نمایندگان حکومت هیچ توجهی به نیازهای اساسی مثل ایجاد سردخانه و بازاریابی داخلی و خارجی نکرده است. آنان هشدار می‌دهند که اگر هر سال این مشکل تکرار شود، ممکن کشاورزان به کشت مواد مخدر که به بهای گزاف از سوی قاچاق‌بران خریداری می‌شود، روی بیاورند.
دادالله قانع، عضو شورای ولایتی فراه به اطلاعات روز می‌گوید: «وعده‌های رییس‌جمهور در دسترسی به دهلیزهای هوایی و صادرات میوه به خارج از کشور عملی نشده است. از جانب دیگر با کمبود برق مواجه‌ایم و از سردخانه هم خبری نیست.»
آقای قانع می‌گوید که اگر سردخانه ایجاد شود و یا تعرفه‌ی کالاهای وارداتی کشورهای همسایه نیز افزایش یابد، فراورده‌های داخلی بیش‌تر از نصف نیازهای مردم را رفع می‌سازد، اما هیچ توجهی از جانب سیاست‌گذاران اقتصادی در قسمت ایجاد سردخانه‌ها نمی‌شود.
کاهش بهای برخی از میوه‌ها و سبزی‌ها در فراه تا اندازه‌ای زیان‌آور گزارش شده است که حتا کارگران به‌صورت رایگان جمع‌آوری نمی‌کنند. چیزی که از سوی شماری از شهروندان بزرگ‌ترین ورشکستگی خوانده شده و هرسال باعث ناامیدی کشاورزان می‌شود.
گل‌احمد فقیری، عضو شورای ولایتی فراه به اطلاعات روز می‌گوید که عدم دسترسی به دهلیزهای هوایی و بازارهای خارجی این مشکل را می‌توان با ایجاد سردخانه و نیروی برق کافی حل کرد؛ اما تا کنون هیچ توجهی به آن نشده است. آقای فقیری می‌گوید، از این بی‌توجهی کشورهای همسایه سود می‌برد: «فصل حاصل‌دهی میوه و ترکاری فراه همزمان با سایر ولایات و کشورهای همسایه است. دهقانان به دهلیزهای هوایی و راه‌های تجارتی بین‌المللی تا کنون دسترسی ندارند. اکنون بسیار به قیمت ناچیز کیلوی یک افغانی به پاکستان و ایران منتقل می‌شود و آن‌ها در سردخانه نگهداری می‌کنند و در زمستان دوباره به ما کیلوی 50 تا 100 افغانی می‌فروشند.»
ایجاد سردخانه؛ راه حل اساسی
بیش‌ترین نگرانی کشاورزان از پوسیده‌شدن حاصلات است که می‌تواند از طریق ایجاد سردخانه‌ها جلوگیری شود. چیزی که مهم‌ترین نیاز و خواست کشاورزان و شهروندان در کنار افزایش تولیدات داخلی است.
انتقادها از نبود برق و سردخانه در شماری از ولایت‌های حاصل‌خیز در حالی مطرح است که بنابر اطلاعات وزارت زراعت، آبیاری و مالداری، قرار است، 12 سردخانه‌ی بزرگ به ارزش 28 میلیون دالر در ولایت‌های ده‌گانه‌ی فراه، کابل، پروان، تخار، بلخ، غزنی، میدان وردک، فاریاب، پکتیا تاسیس شود. اکبر رستمی سخن‌گوی وزارت زراعت، آبیاری و مالداری به اطلاعات روز می‌گوید، مراحل تدارکاتی کار این سردخانه‌ها در حال انجام و پس از منظوری اداره‌ی ملی تدارکات عملا آغاز می‌شود.
آقای رستمی می‌گوید، قبلا برخی از سرد‌خانه‌های کوچک در شماری از ولایت‌ها مثل میدان وردک و هرات وجود داشت، اما به علت نبود برق کافی و موقعیت نامناسب غیرفعال بوده است، اما این‌بار سردخانه‌ها در موقعیت‌هایی تعمیر می‌شود که بیش‌ترین تولید داشته و نیروی برق در دسترس باشد.
گفتنی است که پیش از این مسئولان کمیسیون عالی انرژی اتمی نیز از برنامه‌های‌شان برای حفظ و نگهداری میوه‌ها سخن گفته بودند. رییس این کمیسیون به اطلاعات روز گفته بود که می‌توانند درامد دولت را از طریق اشعه‌دهی محصولات زراعتی به‌خصوص میوه و سبزیجات سالانه 50 میلیون دالر افزایش دهد.
چرا از راه لاجورد و دهلیزهای هوایی استفاده‌ی بهینه نمی‌شود؟
افتتاح راه لاجورد، بندر چابهار و دهلیزهای هوایی در چهار حوزه‌ی هرات، بلخ، کابل و قندهار از دست‌آوردهای اخیر حکومت افغانستان است. رییس‌جمهور غنی بارها وعده داده است که از طریق این دهلیزها و مسیرهای هوایی و زمینی میزان صادرات میوه و سبزی را در زمان مناسب آن افزایش می‌دهد. اما شماری از کارشناسان این دست‌آوردها را نمایشی و غیرعملی می‌خوانند.
عبدالواسع حیدری، کارشناس مسائل اقتصادی به اطلاعات روز می‌گوید که راه حل اساسی و بنیادی تنها در گشایش‌یافتن این دهلیزها نیست، بلکه پیش از آن نیاز به تحلیل و ارزیابی نقطه‌های قوت و ضعف، معیارها و امکانات صادرات در بازارهای جهانی دارد: «اگر امروز صادر نمی‌شود و از دهلیزها استفاده نمی‌شود، معلوم است که درست تحلیل نشده و صرف نمایشی بوده است.»
آقای حیدری می‌گوید، پیش از این‌که به پروژه‌های بزرگ صادرات مثل دهلیزها و راه‌ها بپردازیم، باید در داخل کشور روی چرایی، چگونگی و چیستی و میزان تولید در زون‌های مختلف کشور کار شود، طوری که هر نوع تولید باید مطابق تقاضا صورت گیرد، به‌صورت درست بسته‌بندی، پروسیس و نگهداری شود تا در خارج و داخل بازار پیدا کند: «حکومت باید پالیسی اقتصاد زراعتی را مطابق با معیارهای بازارهای جهانی عیار سازد، در غیر آن ممکن نیست خریدار داشته باشد و به بهای مناسب صادر شود. حکومت می‌تواند با وضع تعرفه‌ی بلند بر واردات، میزان تقاضای داخلی را بلند ببرد.»
بسته‌بندی، نگهداری، تولید و آماده‌کردن محصولات در زمان مناسب مطابق با معیارهای بازارهای جهانی از مسائلی است که مسئولان اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری نیز به آن تأکید دارند. جان‌آقا نوید، مسئول روابط عمومی اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان به اطلاعات روز می‌گوید: «در دسته‌بندی و کیفیت محصولات و چگونگی انتقال آن، متاسفانه با معیارهای بازارهای جهانی تا هنوز مشکل داریم. امکانات مثل موترهای یخچالی نداریم که در حرارت معین به این بازارها صادر کنیم. از این‌گونه امکانات باید برای تاجران فراهم شود.»
آقای نوید از وجود برخی از مشکلات در اخذ ویزای شماری از کشورهای مسیر راه لاجورد به‌صورت همزمان یادآوری می‌کند، اما می‌گوید، این مسیر فعال است و به‌تازگی مذاکرات با چندین کشور آغاز شده است تا به‌زودی تربوز افغانستان به پیمانه‌ی وسیع از این مسیر به کشورهای آذربایجان، ترکیه و… صادر شود. به گفته‌ی آقای نوید، گرچند صادارت به هند از طریق فضا به نسبت مسدودبودن مسیر هوایی پاکستان در این اواخر 30 درصد کاهش یافته است، اما دهلیزهای هوایی در تمام زون‌ها فعال است و صادرات میوه تازه در صورت آماده‌بودن می‌تواند صادر شود و در کنار آن بندرهای چابهار و واگه نیز فعال است.
سمیر رسا، سخن‌گوی وزارت تجارت و صنعت نیز می‌گوید که دهلیزهای هوایی، بندر چابهار و راه لاجورد گشایش یافته تا مورد استفاده قرار گیرد: «محصولات زراعتی مهم‌ترین اقلام صادراتی است. این تعلق به سکتور خصوصی و تاجران دارد که تا چه اندازه میوه‌ها را صادر کنند.»
آقای رسا عامل کاهش در بهای میوه‌ها را داخلی و موقتی می‌داند و می‌گوید، در چنین حالت‌ها مسئولیت وزارت زراعت، آبیاری و مالداری است که از طریق سردخانه‌ها مواد را نگهداری کنند تا در زمان مناسب و فراهم‌شدن امکانات صادر شود.