حوادث ترافیکی در هرات؛ تلفات سنگین و بی‌توجهی مسئولین

• سلیم مقیمی

حوادث ترافیکی در ولایت هرات تبدیل به هیولای مهارنشدنی شده که در جریان هر ماه دست‌کم بیست نفر را به کام مرگ می‌کشاند. فاجعه‌ی عریانی که آمیخته با سکوت مسئولان و عدم پی‌گیری قربانیان این حوادث است.

داده‌های آماری شفاخانه‌ی حوزوی هرات در جریان 90 روز نخست سال جاری حکایت از جان‌باختن 60 نفر و زخمی‌شدن دست‌کم سه‌هزار نفر در پی حوادث ترافیکی در این ولایت دارد.

محمدعارف جلالی سرطبیب شفاخانه‌ی حوزوی هرات به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید میزان قربانیان حوادث ترافیکی که پرونده‌های آنان در جریان سه ماه نخست سال روان در این مرکز درمانی ثبت شده، به تناسب سال گذشته ده درصد افزایش را نشان می‌هد. آمار تکان‌دهنده‌ای که هشتاد درصد قربانیان آن کم‌تر از هژده سال و یا هم بین بیست تا بیست‌وپنج سال سن دارند.

براساس آمار شفاخانه حوزوی هرات، روزانه به‌طور اوسط بین 35-40 نفر که در حوادث مختلف ترافیکی آسیب می‌بینند، به این مرکز درمانی منتقل می‌شوند. عده‌ای بخت همراه‌شان یار است و با سر و دست شکسته زنده می‌مانند و برخی‌ها آخرین سکانس زندگی‌شان در اتاق عاجل ضبط می‌شود.

عوامل اصلی حوادث ترافیکی در هرات چیست؟

در هرات و یا به‌صورت کل در سرتاسر افغانستان هیچ نهاد یا مرکزی وجود ندارد که عوامل رویدادهای ترافیکی را به‌صورت بنیادین بررسی و پی‌گیری کند. یگانه مرجعی که می‌توان به داده‌های آماری و یافته‌های آن در مورد پرونده‌های رخدادهای ترافیکی استناد کرد، مدیریت ترافیک است.

مسئولان مدیریت ترافیک هرات که خود زیرمجموعه‌ی فرماندهی پولیس هرات است و بودجه‌ی مشخصی هم ندارد، عوامل عمده‌ی رویدادهای ترافیکی این ولایتِ حدودا چهارمیلیونی را به شش دسته تقسیم می‌کنند.

غلام‌سخی حسینی مدیر ترافیک هرات به اطلاعات روز می‌گوید که نخستین عامل افزایش رخدادهای ترافیکی در هرات عدم آگاهی رانندگان و شهروندان از قوانین ترافیکی است. وی آمار مشخص از افرادی‌که در هرات مجوز رانندگانی دارند یا ندارند، ارایه نمی‌کند، اما می‌گوید که بیش‌تر رانندگان در این ولایت با قوانین ترافیکی آشنایی ندارند و عدم آگاهی از قوانین سبب شده تا رویدادهای ترافیکی افزایش یابد.

رانندگان زیر سن قانونی، دومین عامل رویدادهای ترافیکی است. به همین ترتیب کم‌عرض‌بودن خیابان‌ها، بی‌توجهی شهروندان به رعایت قوانین ترافیکی، افزایش موترهای فرمان‌راسته معروف به «ویشی»، کمبود علایم ترافیکی در بزرگ‌راه‌ها و بی‌احتیاطی رانندگان، موارد مهمی است که به خلق رویدادهای پرتلفات ترافیکی در هرات نقش دارد.

موتر ویشی یا ماشین آدم‌کشی؟

بر بنیاد آمارهای مدیریت ترافیک هرات از هر ده تصادف در هرات، هشت حادثه‌ی آن با موترهای فرمان‌راسته معروف به ویشی یا همان دست پاکستان انجام می‌شود. به عقیده‌ی مدیر ترافیک هرات تا زمانی که موترهای ویشی از سطح شهر هرات جمع نشود، وضعیت تغییر نمی‌کند. او ادعا می‌کند که تا کنون چندین‌بار از مسئولان محلی هرات درخواست کرده تا با تشکیل کمیته‌ی مشترک از نهادهای دولتی، شورای ولایتی و نهادهای مدنی هرات سازوکاری را به هدف جلوگیری از واردات غیرقانونی موترهای ویشی از کشور پاکستان به هرات بسنجد، اما مکتوب‌‌های ارسالی وی تا کنون از سوی اداره‌ی محلی هرات بی‌پاسخ مانده است.

مدیر ترافیک هرات هرچند آمار قربانیان حوادث ترافیکی را که از سوی بیمارستان هرات منتشر شده، دور از تصور می‌داند، اما تأکید دارد که مدیریت ترافیک هرات با نیروی کاری کمی که در اختیار دارد، از پس رسیدگی به تمام چالش‌های ترافیکی و انسجام‌بخشیدن به امور ترافیک این ولایت برنمی‌آید. آن‌گونه که مدیر ترافیک هرات می‌گوید، شهر هرات برای رفت‌وآمد کم‌تر از نیم‌میلیون نفر ظرفیت دارد، اما نفوس این ولایت در حال حاضر به بیش از چهارمیلیون نفر رسیده و این شهر فراتر از ظرفیت خویش میزبان گشت‌وگذار وسایط نقلیه است.

بزرگ‌راه‌های هرات، قربانگاه شهروندان بی‌احتیاط

گزارش‌های شفاخانه حوزوی هرات نشان می‌دهد که خونین‌ترین حوادث ترافیکی در جریان سه ماه اخیر، در بزرگ‌راه‌های این ولایت به‌وقوع پیوسته است. بزرگ‌راه هرات – اسلام قلعه، که ولایت هرات را به مرز جمهوری اسلامی ایران وصل می‌کند، همواره میزبان رویدادهای خونین ترافیکی بوده است. رفت‌وآمد موترهای لاری و بازگشت مهاجران از کشور ایران به هرات این مسیر را تبدیل به یکی از مزدحم‌ترین بزرگ‌‌راه‌های شمال‌غربی هرات ساخته است.

آمارهای بیمارستان و مدیریت هرات آمبولانس نشان می‌دهد که در جریان هرماه دست‌کم یک حادثه‌ی خونین در این مسیر به‌قوع می‌پیوندد. آخرین حادثه‌ی ترافیکی پرتلفات در این بزرگ‌راه به روز اول سرطان برمی‌گردد که در پی برخورد یک موتر ویشی با یک موتر تیزرفتار، چهار نفر کشته و سه نفر دیگر زخم برداشته‌اند.

براساس آمار بیمارستان مرکزی هرات، بزرگ‌راه هرات – تورغندی در شمال ولایت هرات که پایتخت فرهنگی افغانستان را به کشور ترکمنستان وصل می‌کند، در جریان هر ماه دست‌کم شاهد دو حادثه‌ی خونین ترافیکی بوده که اغلب این حوادث توسط موترهای ویشی صورت گرفته است.

در این مسیر نفت‌کش‌ها و تانکرهای گاز همواره در حرکت‌اند. حاشیه‌ی این بزرگ‌راه به‌دلیل داشتن طبیعت بکر و آب‌وهوای گوارا، روزهای جمعه میزبان هزاران تن از ساکنان هرات است. بیش‌تر حوادثی که در این مسیر به وقوع پیوسته، موترهای حامل شهروندانی بوده که به‌منظور تفریح به روستاها و مناطق خوش آب‌وهوای تورغندی می‌رفته‌اند.

بزرگ‌راه هرات – کندهار در جنوب‌شرق ولایت هرات هم در ماه‌های پسین به‌دلیل تردد موترهای مسافربری، لاری و تیزرفتار شاهد حوادث خونینی بوده است. آخرین مورد حادثه‌ی ترافیکی در این بزرگ‌راه برمی‌گردد به روز سه‌شنبه، 28 جوزا که در پی برخورد یک موتر مسافربری با یک موتر باربری دو نفر جان باختند و سه نفر دیگر مجروح شده‌اند.

کجای کار می‌لنگد؟

به باور برخی نمایندگان مردم در شورای ولایتی هرات، اداره‌ی محلی این ولایت هیچ برنامه‌ی اجرایی به‌منظور جلوگیری از واردات بی‌رویه‌ی وسایط نقلیه قانونی و غیرقانونی در دستور کارش ندارند.

داکتر مهدی حدید عضو شورای ولایتی هرات به اطلاعات روز می‌گوید، «ولایت هرات دیگر ظرفیت پذیرش موتر، موتورسایکل، سه‌چرخ و سایر وسایط نقلیه را ندارد؛ اما با آن هم بازرگانان به‌شکل بی‌رویه‌ای اقدام به واردات وسایط نقلیه به این ولایت می‌کنند.» از صحبت‌های این عضو شورای ولایتی طوری برداشت می‌شود که نهادهای دولتی هیچ نظارتی بر واردات موترهای ویشی، سه‌چرخه‌ها و سایر وسایط نقلیه به این ولایت ندارند.

به گفته‌ی او افزایش موترهای دست پاکستان در هرات از عمده‌ترین عوامل افزایش حوادث ترافیکی به‌حساب می‌آید. این عضو شورای ولایتی هرات، عدم برخورد قانونی و قاطع با افرادی‌ را که مرتکب نقض قوانین ترافیکی می‌شوند، نگران‌کننده دانسته و وجود فساد در نهادهای دولتی را عامل رهایی مظنونان رویدادهای ترافیکی می‌داند. آقای حدید به‌منظور کاهش حوادث ترافیکی در هرات سه راهکار پیشنهاد می‌کند:

اول: جمع‌آوری موترهای دست پاکستان یا تغییر فرمان آن از راست به چپ؛ دوم: مجازات افرادی که قوانین ترافیکی را نقض می‌کنند و مبارزه با فساد در اداره‌های مربوطه؛ سوم: در صورت ناتوانی دولت در امر جمع‌آوری موترهای فرمان‌راسته، تغییر مسیر خیابان‌های هرات از راست به چپ.

قربانیان حوادث ترافیکی، شاکی از عملکرد دولت

شماری از مجروحان و آسیب‌دیدگان حوادث ترافیکی که در شفاخانه‌ی حوزوی هرات بستری‌اند، دولت را مقصر اصلی آمار بلند قربانیان حوادث ترافیکی می‌دانند.

محمدیوسف که همراه با موتورسایکل‌اش با یک سه‌چرخه تصادم کرده و پای چپش شکسته، از دولت می‌خواهد تا مانع واردات سه‌چرخ و موترهای دست پاکستان به هرات شود. وی می‌گوید: «مسئولان حکومت با افرای که وسایل نقلیه غیر قانونی را به هرات وارد می‌کنند، هم‌دست هستند.»