شماری از نهادهای ناظر یافته‌های‌شان را از روز برگزاری انتخابات و پیش از کارزارهای انتخاباتی همگانی کردند. دیدبان شفافیت و انتخابات افغانستان و دیدبان انتخابات آزاد افغانستان امروز (پنج‌شنبه، 18 میزان) در یک نشست مشترک با اعضای کمیسیون انتخابات یافته‌های‌شان را شریک کردند.
دیدبان انتخابات و شفافیت افغانستان (ایتوا) و دیدبان آزاد افغانستان (فوا) با 676 ناظر رضاکار از 860 مرکز و 1106 محل در 25 ولایت نظارت کرده‌اند.
یافته‌های این دو نهاد نشان می‌دهد که در روز برگزاری انتخابات مشکلاتی چون، کمبود کارمند، نبود اوراق کافی در برخی از مراکز و فرستادن مواد انتخاباتی یک مرکز به مرکز دیگر، عدم نصب فهرست رأی‌دهندگان در محلات رأی‌دهی، مشکلات در فهرست رأی‌دهندگان، چالش‌های بیومتریک، دوام کمپین در روز رأی‌دهی وجود داشته است.
براساس یافته‌های این نهادها، یکی از چالش‌های عمده در انتخابات ششم میزان مشکلات در فهرست رأی‌دهندگان بوده که سبب شده است شمار قابل ملاحظه‌ی رأی‌دهندگان از حق رأی‌شان محروم شوند: «این مشکل در اکثر ولایات تحت پوشش ایتوا دیده شده است.»
در انتخابات ریاست‌جمهوری، مثل انتخابات پارلمانی یک بار دیگر دستگاه‌های بیومتریک مشکل‌ساز شده است؛ به‌عنوان نمونه وقتی شماره استیکر یک رأی‌دهنده به دستگاه بیومتریک وارد شده، دستگاه نشان داده است که این شماره استیکر از سیستم حذف شده است. به همین ترتیب در انتخابات ریاست‌جمهوری ششم میزان، مثل انتخابات پارلمانی، مواد انتخاباتی یک مرکز به مرکزی دیگری فرستاده شده است.
حبیب‌الله شنواری، رییس دیدبان انتخابات و شفافیت افغانستان به‌عنوان نمونه گفت که مواد حساس انتخاباتی یک مرکز در ولایت بدخشان به مرکزی در ناحیه‌ی سیزدهم شهر کابل فرستاده شده بود.
رفیع صدیقی، عضو کمیسیون انتخابات ضمن این که گفت ممکن، شماری از شهروندان در روز انتخابات به‌دلیل مشکلات تخنیکی چون نبود نام‌شان در فهرست رأی‌دهندگان از حق رأی‌شان محروم شده‌اند، اما در عوض شفافیت و سلامت انتخابات بالا رفته است.
به گفته‌ی آقای صدیقی، دلیل بروز مشکلاتی چون نبود نام برخی رأی‌دهندگان در فهرست، به‌خاطر تغییرات در لوایح و قوانین انتخابات است که در دوره‌ی اعضای جدید کمیسیون انتخابات اعمال شده است. این تغییرات شامل تغییر آرای یک محل از 600 رأی به 400 رأی و افزایش محلات بوده است که به گفته‌ی آقای صدیقی نبود نام شماری از رأی‌دهندگان در فهرست از همین تغییرات ناشی شده است.
او اضافه کرد به‌رغم این‌که انتخابات ششم میزان مشکلاتی داشت، اما کمیسیون 95 درصد کارش را درست انجام داده است.
استخدام کارمندان مرد به‌جای زنان در محلات زنانه و دوام کمپین در روز انتخابات از دیگر مواردی بوده است که نهادهای ایتوا و فوا دریافته است.
رفیع صدیقی اما می‌گوید که در برخی از نقاط کشور به‌دلیل سنت‌های رایج، کمیسیون برای یافتن کارمندان زن با مشکل برخورد و از همین رو، کارمندان مرد را که قابل اعتماد همان منطقه بودند، به‌جای زنان در محلات زنانه گماشتند.
پیش از ششم میزان کمیسیون انتخابات اعلام کرده بود که حدود 1400 مرد به‌جای کارمندان زن برای محلات زنانه استخدام کرده است.
این نهادهای ناظر وضعیت امنیتی در انتخابات ششم میزان را نسبتا خوب توصیف کرده، گفته‌اند که این انتخابات نسبت به انتخابات‌های پیشین شاهد رویدادهای امنیتی کم‌تری بوده است.
یافته‌های این نهادها همچین نشان می‌دهد که در زمان کارزارهای انتخاباتی، تنها چند دسته‌ی انتخاباتی از جمله دولت‌ساز و ثبات و همگرایی از امکاناتی مثل چرخ‌بال برای سفر به ولایات برخوردار بوده‌اند و سایر کاندیداها از آن محروم.
«دو تصمیمی که کمیسیون در روز انتخابات اتخاذ کرد، زمینه‌ساز تقلب شده است»
در روز انتخابات کمیسیون اعلام کرد آن عده از رأی‌دهندگان که نام‌شان در فهرست رأی‌دهی موجود نیست و یا دستگاه بیومتریک شماره استیکر رأی‌دهنده را نشناخته، می‌توانند با درج نام‌شان در فهرست رأی‌دهی، رأی بدهند. همچنان تصمیم دیگری که کمیسیون در روز انتخابات اتخاذ کرد این بود: «آن عده از رأی‌دهندگان که نام و شماره استیکرشان نه در دستگاه بیومتریک و نه در فهرست رأی‌دهندگان درج بود، اجازه دارند که با استفاده از کود مخصوص نظامیان که در دستگاه بیومتریک درج بود، استفاده و رأی‌دهند.»
به اعتقاد این دو نهاد، این دو تصمیم در روز انتخابات، زمینه‌ساز تقلب و چالش‌زایی برای تفکیک آرای سیاه از سفید شده است.
نهادهای اتوا و فوا از کمیسیون می‌خواهد که قبل از اعلام نتایج ابتدایی، میکانیزمی را برای واردکردن این آرا به سیستم تهیه و آن را با دسته‌های انتخاباتی و نهادهای ناظر ملی و بین‌الملی شریک کند.
نهادهای ایوا و فوا پیشنهاد کرده‌اند که کمیسیون باید دربارهی مواد حساس انتخاباتی استفاده‌شده و استفاده‌نشده مربوط به پنج‌هزار و 373 مرکز رأی‌دهی در سراسر کشور، به مردم حساب دهد.
این نهادها همچنین پیشنهاد می‌کنند که کمیسیون‌های انتخاباتی حینتفکیک آرای سیاه از سفید، رعایت اصل «یک فرد یک رأی» را مدنظر گرفته و در قسمت آن عده محلات رأی‌دهی مشکوک، به‌خصوص محلات که در آن افراد بدون موجودیت نام و شماره ستیکرشان از قبل در فهرست رأی‌دهی و بدون بیومتریک رأی داده‌اند و یا افرادی که از طریق کود نظامیان رأی داده‌اند، با دقت عمل کند تا رأی پاک از ناپاک جدا شود.
پیشنهاد دیگری که این نهادها مطرح کرده این است که کمیسیون انتخابات باید آرای مرکز و محلات رأی‌دهی را که شکایات و اعتراضات شدید در مورد آن وجود دارد، هرچه زودتر قرنطین و آرای قرنطین‌شده را مطابق طرزالعمل‌های مربوطه بررسی کند.
آقای صدیقی نیز امروز تأکید کرد که موضع کمیسیون روشن است و هیچ رأی بدون بیومتریک محاسبه نخواهد شد.
انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان به تاریخ ششم میزان برگزار شد و قرار است نتایج ابتدایی در 27 میزان و نایج نهایی در 16 عقرب اعلام شود.