یافته‌های یک پژوهش تازه: 60 درصد کودکان محروم از مکتب دختران‌اند

یافته‌های یک گزارش تحقیقی «نهاد تحقیقاتی حقوق زنان و اطفال» نشان می‌دهد که در حال حاضر 60 درصد کودکان محروم از مکتب را دختران تشکیل می‌دهند. این گزارش تحت عنوان «بررسی دسترسی دختران به تعلیم و تربیه؛ چالش‌ها و فرصت‌ها» تهیه شده است.

زرقا یفتلی، رییس این نهاد امروز (سه‌شنبه، 3 جدی) در مراسم نشر گزارش گفت که این گزارش را به‌منظور شناسایی عوامل بازدارنده‌ی دختران از ادامه‌ی مکتب به‌ویژه در دوره‌ی متوسطه، تهیه کرده است.

براساس این گزارش، درصدی دختران باسواد در مقایسه با پسران 44 درصد پایین‌تر است. به این معنی که در افغانستان 66 درصد پسران و 37 درصد دختران باسواد‌اند.

به گفته‌ی خانم یفتلی، تهیه‌ی این گزارش یک‌ونیم سال زمان را دربر گرفته است. در این گزارش با نزدیک به یک‌هزار و 500 دانش‌آموز، والدین، آموزگاران، مسئولین آموزش و پرورش، مسئولین وزارت حج و اوقاف، فعالان جامعه مدنی و کمیسیون مستقل حقوق بشر در ولایت‌های کابل، بلخ، پروان، قندهار، ننگرهار و بدخشان مصاحبه شده است.

با توجه به یافته‌های این گزارش، زمان ترک مکتب از سوی دختران در سن 13 سالگی (از صنف هفتم) آغاز می‌شود و این روند تا 18 سالگی (صنف دوازدهم) در حال رشد است. یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد که بیشترین رقم ترک مکتب از سوی دختران بین 13 تا 15 سالگی است. نظر به یافته‌های گزارش، بیشتر دختران در 15 سالگی (صنف نهم) مکتب را ترک می‌کنند.

زرقا یفتلی، رییس نهاد تحقیقاتی حقوق زنان و اطفال

«نهاد تحقیقاتی حقوق زنان و اطفال» در این گزارش تذکر داده است که با وجود دست‌آوردهای نظام آموزش و پرورش افغانستان در سال‌های اخیر، هنوز هم دسترسی دختران به آموزش و پرورش با چالش‌های زیادی روبه‌رو است.

چرا دختران مکتب را ترک می‌کنند؟

یافته‌های این گزارش تحقیقی نشان می‌دهد که ناامنی، فقر، رسم و رواج ناپسند، کمبود آموزگار زن و فاصله مکتب از خانه از دلایلی اند که باعث می‌شود دختران مکتب را ترک کنند. در بخشی از این گزارش همچنان آمده است که برای 64 درصد دختران، مردان خانواده تصمیم ترک تحصیل را می‌گیرند و تنها 36 درصدشان به دلایل مختلف خودشان تصمیم به ترک تحصیل می‌گیرند.

در این گزارش از امنیت به‌عنوان بزرگ‌ترین چالشی یاد شده است که باعث می‌شود دختران مکتب را ترک کنند. طوری که 48.6 درصد دختران خارج از مکتب ترس از جنگ را عامل ترک‌کردن مکتب گفته‌اند. 49 درصد دختران شامل مکتب نیز مشکلات امنیتی را عامل ترک مکتب یاد کرده‌اند.

همچنان 21 درصد پاسخ‌دهندگان رسم و رواج‌های ناپسند از جمله نبود آموزگار زن، خشونت‌های خانوادگی، فاصله زیاد تا مکتب و آزارهای خیابانی و ۳۱ درصد دیگر آواره‌شدن خانواده‌ها و فقر را دلیل این مشکل خوانده‌اند.

حفظ‌الصحه و آب، کیفیت پایین تعلیم و درجه‌ی تحصیل والدین از دلایل دیگری در این گزارش یاد شده است که سبب می‌شود دختران تصمیم به ترک مکتب بگیرند.

پیشنهاد گزارش

در این گزارش تحقیقی «نهاد تحقیقاتی حقوق زنان و اطفال» به حکومت افغانستان پیشنهاد شده است که برنامه ملی را برای منع ازدواج کودکان تطبیق کند. از حکومت همچنان خواسته شده است که در فراهم‌سازی تسهیلات برای آموزش و پرورش دختران بیشتر تلاش کند.

ترتیب‌کنندگان این گزارش از مجلس نمایندگان کشور نیز خواسته‌اند که بودجه‌ی کافی را برای وزارت معارف اختصاص داده و تعلیم و تربیه دختران را در اولویت‌ها قرار دهند. برنامه‌های آگاهی دهی عمومی، دادخواهی برای رفع چالش‌ها و برگزاری برنامه‌های سواد حیاتی برای زنان از دیگر خواست‌های محققین این گزارش است.

تشویق والدین، افزایش آموزگاران زن، بهبود اوضاع امنیتی، بهبود اقتصاد، اعمار مکاتب بیشتر، تقویت ظرفیت آموزگاران، مکاتب جداگانه برای دختران و تقویت نهادهای محلی از پیشنهاداتی اند که از سوی اشتراک‌کنندگان این گزارش تحقیقی ارایه شده است.

تعهد حکومت

در همین حال محمدمیرویس بلخی، سرپرست وزارت معارف نیز تأیید می‌کند که از مجموع 3.7 میلیون کودک محروم از مکتب بین 65 تا 70 درصد آن‌را دختران تشکیل می‌دهند.

محمدمیرویس بلخی، سرپرست وزارت معارف. عکس از GMIC

آقای بلخی با اشاره به کارکردها و برنامه‌های آینده وزارت معارف در راستای از میان برداشتن موانع سد راه آموزش دختران، همچنان تعهد سپرد که وزارت معارف در این راستا تلاش خواهد کرد.

آقای بلخی با تقسیم‌بندی موانع تعلیم و تربیه دختران به «متغیرهای مستقل» و «متغیرهای وابسته»، می‌گوید که فرهنگ، امنیت و فقر سه متغیر مستقل است که باعث شده تعداد زیادی از دختران از آموزش و پرورش محروم بمانند.

او هنگام نشر این گزارش تحقیقی گفت که وزارت معارف در پالیسی جدید تعلیم دختران و زنان به‌منظور برطرف‌کردن این موانع، راهکارهایی را در نظر گرفته است.

سرپرست وزارت معارف امنیت را نیز به دو بخش امنیت اجتماعی و نظامی تقسیم بندی کرده، افزود که برای توجه به امنیت اجتماعی در پالیسی جدید تعلیم دختران و زنان راهکارهای مشخص درنظر گرفته شده است. او تأکید کرد که توجه به امنیت نظامی از صلاحیت وزارت معارف بالا است و این وزارت در حال حاضر تنها می‌تواند در انتظار صلح باشد. آقای بلخی افزود که با تأمین‌شدن صلح خدمات آموزشی برای دختران در نقاط دوردست کشور نیز فراهم خواهد شد.

بلخی در مورد چالش فقر نیز گفت که با نهادهای مختلف ملی و بین‌المللی در ارتباط است تا بتواند حمایت مالی به خانواده‌هایی دریافت کند که بتوانند دختران‌شان را به مکتب بفرستند.

افزون بر این، سرپرست وزارت معارف از ساخت مکاتب دخترانه بیشتر، استخدام آموزگاران زن بیشتر، اولویت‌دادن به زنان در برنامه‌های سوادآموزی و فراهم‌سازی امکانات بهداشتی برای زنان به‌عنوان برنامه‌های این وزارت برای دسترسی بیشتر دختران به مکاتب یاد کرد.

آقای بلخی گفت که از مجموع شش هزار مکتب که ساختمان دوهزار و 700 باب آن در حال ساخت است، یک‌هزار و 100 مکتب آن برای دختران اختصاص داده شده است. او تأکید کرد که از سه‌هزار و 300 مکتب دیگر که کار ساخت آن سال آینده آغاز خواهد شد، نیز تعداد زیادی آن به دختران تخصیص داده می‌شود.

بلخی در ادامه افزود که در سال جاری هفت‌هزار و 500 آموزگار زن استخدام شده که حدود 30 هزار دانش‌آموز دختر در سراسر کشور از آن مستفید شده‌اند. به گفته‌ی او، این وزارت همچنان برنامه دارد که در استخدام‌های بعدی، به آموزگاران زن 50 درصد سهم بدهد. او تأکید کرد که در حال حاضر 38 درصد آموزگاران زنان هستند.

سرپرست وزارت معارف علاوه کرد که رفع موانع فرهنگی در برابر آموزش دختران از توان وزارت معارف بالا است. او از نهادهای جامعه مدنی و دیگر نهادهای ملی و بین‌المللی خواست که در این زمینه همکار باشند.

عبدالله عبدالله، رییس اجرایی کشور نیز که در مراسم نشر این گزارش سخن می‌گفت، تأکید کرد که به‌عنوان یک مسئول حکومت از برنامه‌های مثبت و مفید وزارت معارف در راستای از میان برداشتن موانع در برابر آموزش دختران حمایت می‌کند. آقای عبدالله افزود: «تعهد ما کامل است. یک تعهد ناقص نمی‌تواند این چالش بزرگ را از سر راه مردم بردارد.»

عبدالله عبدالله، رییس اجراییه حکومت وحدت ملی. عکس از GMIC

او در عین حال گفت که به کارهای انجام شده نباید اکتفا شود. به گفته‌ی رییس اجرایی کشور، رسیدن به اهداف توسعه پایدار در سال 2030 میلادی در صورتی ممکن خواهد بود که در راستای از میان برداشتن موانع در برابر آموزش دختران «به موفقیت دست یابیم». آقای عبدالله به برجسته کردن نقش والدین در این زمینه تأکید کرد.

رییس اجرایی کشور همچنان اطمینان داد که حق مشروع کودکان و دختران برای دسترسی به آموزش در هیچ روندی مورد معامله قرار نمی‌گیرد.

نبیله مصلح، معین وزارت امور زنان نیز گفت که آنان در راستای برگزاری برنامه‌های آگاهی‌دهی برای زنان، از یافته‌های این گزارش استفاده می‌کنند.

این همه در حالی است که براساس معلومات وزارت معارف، در حال حاضر حدود نُه میلیون دانش‌آموز در سراسر کشور وجود دارد که از آن جمله 38 درصدشان را دختران تشکیل می‌دهند. همچنان از مجموع 3.7 میلیون کودک محروم از مکتب، حدود 70 درصد یعنی در حدود دو میلیون 590 هزار آن را دختران تشکیل می‌دهند.