هادی خوش‌نویس
کابل سیستم منظم حمل و نقل شهری ندارد. این بی‌نظمی در روزهای سرد و برفی بیش‌تر نمایان می‌شود. افزایش خودسر کرایه‌های موترهای لینی گاهی تا چند برابر می‌رسد. مردم می‌گویند از روی ناگزیری مجبورند کرایه‌ی بیش‌تر از نرخ‌نامه پرداخت کنند که گاهی این کار به جنجال و درگیری لفظی نیز کشیده می‌شود.
به گفته‌ی شماری از شهروندان کابل که در این گزارش با آن‌ها مصاحبه شده، اضافه‌ستانی رانندگان موترهای لینی از مردم تنها در روزهای سرد و بارشی خلاصه نمی‌شود. معمولا از طرف شام نیز کرایه‌ها در برخی از مسیرها بیش‌تر می‌شود. همچنین بیش‌تر مواقع یک مسیر به چند مسیر تقسیم می‌شود و مردم کرایه‌ی یک مسیر را چند بار پرداخت می‌کنند.
وزارت ترانسپورت می گوید، نرخ‌نامه‌ی مسیرها در شهر کابل در هر شرایط یکسان است و هیچ راننده‌ای حق اضافه‌ستانی ندارد. راننده‌ها اضافه‌ستانی را تأیید می‌کنند و دشواری روزهای بارشی و ازدحام مواقع پرتردد را بهانه‌ای برای اضافه‌ستانی‌شان می‌دانند.
استفاده از مجبوریت مردم
کابل با داشتن میلیونها نفر جمعیت یکی از بدترین سیستم حمل و نقل را دارد. در پایتخت سیستم حمل و نقل خصوصی است. سیستم دولتی سال‌هاست که از کار افتاده است.
طاهر هر روز بین پل‌سرخ و کوته سنگی در رفت و آمد است. او می‌گوید کرایه مسیرها نظر به شرایط تغییر می‌کند: «دیروز از برچی به طرف کوته‌سنگی می‌آمدم از من 40 افغانی کرایه موتر گرفتند. درحالی‌که کرایه موتر از قلعه‌نو تا پل‌سوخته 20 افغانی است.»
محمدکریم، ساکن دیگر کابل می گوید هر روز صبح که از قلعه‌نو به پل‌سوخته می‌آید، 20 افغانی کرایه موتر می‌دهد، اما شام برای همان مسیر مجبور است 30 افغانی کرایه موتر بدهد: «از آغاز روز تا پنج عصر کرایه موتر تا قلعه‌نو 20 افغانی است، اما شام 30 افغانی است. راننده‌ها می‌گویند شب است و راه خطرناک می‌شود و مردم مجبور است که 30 افغانی بدهند. درحالی‌که هر روز 10 افغانی خیلی پیسه می‌شود.»
حمیده، از شهروندان شهر کابل می‌گوید بارها راننده‌های موترهای لینی از او تا دوبرابر کرایه گرفته است. او می‌افزاید که راننده‌ها علاوه بر افزایش خودسرانه‌ی کرایه، یک مسیر را به چند مسیر تقسیم می‌کنند تا بتوانند پول بیش‌تری به جیب بزند. او که در مرکز شهر کار می‌کند، بیش‌تر روزها وقتی از پل سوخته به طرف کارش می‌رود مجبور است یک مسیر را با دو موتر طی کند و دوبار کرایه موتر بدهد: «وقتی سوار موتر کاستر می‌شوم گاهی راننده و گاهی شاگردش می‌گوید ما تا پل‌سرخ می‌رویم.» حمیده می‌گوید که در یک هفته حداقل سه یا چهار روز او به علت سروقت رسیدن به وظیفه‌اش مسیر پل سوخته تا سینما پامیر را که یک مسیر است دوبار کرایه موتر می‌دهد: «من به‌جای این‌که روزانه 10 افغانی کرایه موتر بدهم 20 افغانی می‌دهم. این خودش یک نوع اخاذی است.»
در بسیاری از نقاط کابل حمل و نقل بخش خصوصی پاسخ‌گو نیست. یافتن موتر در پل باغ عمومی، کوته‌سنگی، پل سوخته، سینمای پامیر و بسیاری از جاهای دیگر شهر در صبح و شام برای مردم به یک دشواری تبدیل شده است. به همین دلیل به گفته‌ی شهروندان کابل در نزدیکی‌های شام و افزایش مسافران در بیش‌تر ایستگاه‌ها، راننده‌ها با استفاده از مجبوریت مردم یک مسیر را به چندین مسیر تقسیم می‌کنند. موترهایی که در جریان روز مسیر کوته‌سنگی تا مرکز شهر را طی می‌کند نزدیکی‌های شام و در شب آخرین مسیری که می‌روند چوک دهمزنگ است.
«ما هم مجبوریم»
حامد، راننده‌ی بس شهری در گفت‌وگو با اطلاعات روز اضافه‌ستانی را تأیید می‌کند و می‌گوید که کرایه‌ی موتر را در توافق با نمایندگی ساحه‌ای‌شان در روزهای بارندگی بلند می‌برند. شیر، نماینده ایستگاه گولایی دواخانه دلیل افزایش کرایه موتر را بلندرفتن قیمت سوخت و وسایل ایمنی در روزهای بارندگی می‌گوید. همچنان راننده‌های مسیرهای لینی در مورد تقسیم یک مسیر به چندین مسیر می‌گویند که برای این‌که به موقع مسافران را به مقصد برساند، این کار را می‌کنند. حکیم، راننده‌ی بس است. او می‌گوید: «سواری زیاد است. مثلا در اول صبح بیش‌تر سواری‌های ما را دانشجویانِ دانشگاه‌های کابل تشکیل می‌دهد و ما مجبوریم تا ساعت هشت و 9 صبح از پل سوخته تا پل سرخ برویم تا کسی از درسش نماند.»
راننده‌هایی که اضافه‌ستانی را در روزهای برفی کابل تأیید می‌کنند، معتقدند که آنان مجبورند در چنین روزهای کرایه‌ی بیش‌تر از مردم بگیرند و اضافه می‌کنند که این کار موقتی است.
پاسخ نهادهای مسئول
شکایت‌های مردم از راننده‌ها به‌خاطر افزایش کرایه موتر در حالی بالا گرفته است که وزارت ترانسپورت از وضع نرخ‌نامه‌ای جدید سخن می‌زند. قرار معلومات این وزارت، از چهار هفته به این طرف وقتی شکایت‌های مردم به وزارت ترانسپورت رسیده است آن‌ها بیش‌تر از 94 هزار افغانی را از موترهای تکسی، تونس و بس‌های شهری جریمه گرفته است و روند جریمه‌کردنِ راننده‌هایی که تخلف می‌کنند همچنان ادامه دارد.
علی‌سینا سائد، سخن‌گوی وزارت ترانسپورت به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که در نرخ‌نامه وزارت ترانسپورت برای شهر کابل شرایط جوی و بارندگی در نظر گرفته نشده است و راننده‌ها حق ندارند برف و باران را بهانه قرار داده و از مردم بیش‌تر پول بگیرند.
آقای سائد همچنان می‌گوید که وزارت ترانسپورت تلاش دارد تا یک پل ارتباطی میان مردم و این وزارت و مدیریت عمومی ترافیک ایجاد کند تا از آن طریق مردم بتوانند شکایت‌های‌شان را درج کند: «همکاری مردم با وزارت ترانسپورت و مدیریت عمومی ترافیک که زیر مجموعه ماست ضروری است. ما در تلاش هستیم که تا از طریق وب‌سایت و شماره تلفن که به‌زودی در اختیار مردم قرار می‌گیرد، مشکل افزایش کرایه‌های موتر را حل کنیم.» علی‌سینا سائد، سخن‌گوی وزارت ترانسپورت اضافه می‌کند که مردم اگر با افزایش کرایه از سوی راننده‌ها مواجه می‌شوند، باید به مأمورین ترافیک که در محل هستند شکایت کنند تا جلوی اضافه‌ستانی آن‌ها گرفته شود.
تا کنون وعده‌های زیادی درباره‌ی حل بحران سیستم حمل و نقل پایتخت داده شده است. سال گذشته شهرداری کابل وعده ساخت اولین خط مترو بس را در کابل داده بوده که تا کنون عملی نشده است.