اشاره: توافق امریکا و طالبان برای آوردن صلح در افغانستان شنبه هفته گذشته 29 فبروری در دوحه توسط طرفین امضا شد. با امضای این توافق، روند صلح به مرحله جدیدی رسیده است: آغاز مذاکرات بین‌الافغانی تا رسیدن به آتش‌بس دایمی و توافق بر سر نظام آینده افغانستان. اطلاعات روز به مناسبت هشتم مارچ، در چارچوب سه سوال اساسی نگرانی‌ها، مشارکت و نقش زنان در گفت‌وگوهای صلح را با زنان پیش‌رو در عرصه حقوق و آزادی زنان به بحث می‌گیرد.
سیما سمر از انگشت‌شمار زنان افغان است که پست‌های مهمی را در دولت و در بیرون از دولت عهده‌دار بوده و جوایز متعدد داخلی و بین‌المللی دریافت کرده است. او 17 سال ریاست کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان را بر عهده داشت و به‌عنوان یکی از چهره‌های مطرح مدافع حقوق بشر و حقوق زنان شناخته می‌شود. در این گفت‌وگو سیما سمر به مهم‌ترین پرسش‌های مربوط به زنان و صلح پاسخ داده است.
اطلاعات روز: امضای توافق‌نامه‌ی «آوردن صلح در افغانستان» میان امریکا و طالبان پس از 19 سال دشمنی و درگیری برای شما زنان چه معنا دارد؟ این توافق‌نامه شما را نگران کرده است یا امیدوار؟ امیدواری این توافق چیست و ناامیدی از این توافق چرا؟
سیما سمر: سلام به شما و تشکر از این‌که زمینه‌ی مصاحبه را با من مساعد کرده‌اید. اول‌تر از همه یاد کسانی را که برای استقلال و آزادی‌های انسانی در این سرزمین جان‌های خود را از دست داده‌اند، گرامی می‌دارم.
آوردن صلح در افغانستان و یا هر کشور دیگر یک روند است و با امضاکردن توافق‌نامه میان امریکا و طالبان یک‌روزه صلح به میان نمی‌آید و ممکن نیست. اما به هر صورت جنگ‌ها بالاخره باید پایان پیدا کند. این توافق‌نامه هم ممکن است از یک دید تلاش برای راه حل منازعه باشد. اما من فکر نمی‌کنم که این توافق‌نامه به صلح پایدار در کشور منجر شود. من به‌عنوان یک شهروند نگرانم، چون بسیار مسایل در توافق‌نامه گنگ است. به‌طور مثال در ظرف ده روز حتا نام‌نویسی پنج هزار زندانی طالب به‌صورت دقیق عملی نیست چه رسد به این‌که بررسی دقیق از موجودیت افراد و موقعیت فیزیکی آن‌ها و همچنان به کدام اتهام زندانی هستند و حکم محکمه در رابطه به آن‌ها چه است. باید تضمین شود که بعد از آزادی آن‌ها چه کسی و یا با کدام میکانیزم از اعمال آن‌ها نظارت خواهد کرد و برای آن‌ها چه زمینه‌ی زندگی با حفظ کرامت انسانی آن‌ها در نظر گرفته شده است؟ در این راستا سوالات زیادی مطرح است.
یکی از مسایل دیگری که در آوردن صلح در هر کشور در حال منازعه از اهمیت خاص برخوردار است مسأله رسیدگی به قربانیان و عدالت است که در این توافق‌نامه هیچ تماس به آن گرفته نشده و خود زمینه‌ساز شکنندگی پروسه را مساعد می‌کند.
بنابراین من مطمئن نیستم که این توافق‌نامه بسیار عملی باشد و همچنان اگر هدف خروج نیروهای خارجی از کشور باشد، این خروج باید مسئولانه باشد و از گذشته‌ی نه بسیار دور این کشور باید درس بگیریم. تکرار اشتباهات گذشته، عدم پختگی سیاسی ما را نشان می‌دهد.
اطلاعات روز: فارغ از این‌که زنان امیدوار باشند یا نگران، در چند روز یا هفته‌های آینده هیأت همه‌شمول افغانستان برای مذاکره با طالبان باید تعیین شود. نمایندگان زنان در هیأت مذاکره‌کننده و یا در کل هیأت مذاکره‌کننده به نگرانی‌های شما چطوری می‌تواند پاسخ دهد یا امیدواری‌های زنان را حفظ و گسترش دهد؟
سیما سمر: اتحاد مردم افغانستان که طرفدار دموکراسی و جمهوریت‌اند، مسأله را بسیار کمک می‌کند و زنان هم جزء اصلی و بنیادی نسل بشریت و مردم در افغانستان است. به همین اساس اشتراک معنادار زنان در پروسه حیاتی است. من طرفدار اشتراکی‌بودن پروسه‌ام و به اطمینان می‌خواهم بگویم که ما باید قبول بکنیم که صلح با نیم پیکره انسانی به‌وجود نمی‌آید. انکار ما از موجودیت زنان واقعیت را تغییر نمی‌دهد. البته دفاع از حقوق بشر و حقوق زنان به‌عنوان بشر تنها وظیفه زنان نیست، بلکه وظیفه هر انسان عاقل و مسئول است. اشتراک زنان در گفت‌وگوها حتمی و ضروری است و ما به‌عنوان شهروندان مسئول همچنان باید آن‌ها را تقویت کنیم تا از برابری و حقوق بشری زنان و مردم در مجموع دفاع کنند. ولی باید کسانی باشد که توانمندی برداشتن این مسئولیت بزرگ را داشته باشد.
اطلاعات روز: چه موضوعاتی برای زنان در مذاکرات بین‌الافغانی و در توافق احتمالی بر سر آینده‌ی افغانستان باید مهم باشد؟
سیما سمر: البته نه‌تنها برای زنان بلکه برای هر کسی که به نمایندگی مردم افغانستان طرفدار حفظ آزادی‌ها، حقوق بشری و جمهوریت است. ارزش‌های حقوق بشری و برابری بین مردم افغانستان باید مهم باشد و باید این ارزش‌ها را جدی بگیرد. در صورتی که آزادی‌ها و حقوق بشر مراعات نشود، صلح ممکن نیست. ما افغانستان آزاد که مردم با کرامت زندگی کنند می‌خواهیم، نه گورستان که از آزادی‌ها در آن خبری نباشد.
اطلاعات روز: زنان تقریبا نصف جمعیت افغانستان را تشکیل می‌دهند. جدا از هیأت مذاکره‌کننده که بر سر حقوق سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و تحصیل و کار زنان با طالبان چانه‌زنی خواهند کرد، زنان افغانستان در کنار هیأت مذاکره‌کننده چه اقداماتی را باید روی دست بگیرند که 1: نماینده‌های زنان در هیأت مذاکره را حمایت کند، 2: بر نتایجی دلخواه که زنان در مذاکرات دنبال می‌کنند اثر بگذارد و 3: نگرانی‌های زنان از نتایج مذاکره را رفع و امیدواری‌ها و دست‌آوردهای موجود را تقویت کند؟
سیما سمر: البته ما زنان در مجموع از ارزش‌های حقوق بشری باید دفاع کنیم، باید گروه‌های دادخواهی ترتیب بدهیم و به زنان که جز هیأت مذاکره‌کننده هستند مشاوره بدهیم و با آنان به تماس باشیم و از آن‌ها حمایت کنیم و همچنان زنانی که اعضای هیأت مذاکره‌کننده هستند باید خودش به این ارزش‌ها اعتقاد داشته باشند و از آن‌ها دفاع کنند. ارزش‌های حقوق بشری انسان‌شمول است؛ قوم، زبان، جنس و سمت‌وسوی سیاسی را نمی‌شناسد. به همین دلیل برای مردم افغانستان برابری را تضمین می‌کند. موجودیت برابری در جامعه انسانی کشور را به طرف صلح پایدار که در آن تبعیض منع است و کرامت انسان محفوظ باشد، می‌برد. مردم افغانستان حق دارند که با کرامت و بدون ترس زندگی کنند. بنابراین دفاع از حقوق بشری افراد تضمین‌کننده‌ی صلح پایدار است نه توافقات سیاسی کوتاه‌مدت. ما نباید فرصت‌ها را از این بیش‌تر از دست بدهیم. موضوع صلح در افغانستان باید به‌صورت خوب با تدبیر مدیریت شود و منافع ملی بر منافع شخصی اولویت پیدا کند. به امید افغانستان که مردم با کرامت و در سایه عدالت زندگی کنند.