واجد روحانی – هرات
حمید طهماسی، رییس هیأت که مسئولیت تحقیق ادعای غرق‌شدن شهروندان افغانستان به دست مرزبانان ایرانی در رودخانه هریرود را بر دوش دارد میگوید، اولویت هیأت در حال حاضر جمع‌آوری اسنادی است تا حقیقت ماجرا را آشکار کند. به گفته‌ی او تا کنون ایران نپذیرفته که این رویداد در خاک ایران اتفاق افتاده است.
آقای طهماسی روز یک‌شنبه، 21 ثور در نشست مشترک خبری با والی هرات گفت، در تلاش جمع‌آوری اسنادی است که نشان می‌دهد این اتفاق در خاک ایران رخ داده است: «فعلا جمهوری اسلامی ایران نپذیرفته که واقعه در جغرافیای ایران شده باشد و برای این‌که این موضوع ثابت شود و ما طرف ایرانی را قناعت بدهیم با توجه اسناد، مدارک و شواهدی که داریم که این واقعه در جمهوری اسلامی ایران شده، نیازمند مذاکرات و گفت‌وگوها و ارایه اسناد و معلومات هستیم.»
قرار است که هیأت مشترک ایران و افغانستان در مورد چگونگی غرق‌شدن این مهاجران کارشان را آغاز کنند.
تا کنون هیأت حقیقت‌یاب چه کرده است؟
روز جمعه، 19 ثور، سید وحید قتالی والی هرات با شماری از اعضای هیأت به «دهانه ذوالفقار» محل رویداد رفته‌اند. این هیأت با گواهان رویداد، نجات‌یافتگان و بزرگان قوم در مورد چگونی وقوع این رویداد گفت‌وگو کرده است. والی هرات میگوید که مستندات «خوبی» در مورد فاجعه رودخانه هریرود در اختیار دارد: «غرق‌شدن کارجویان در نقطه مرزی ما صورت گرفته و شماری از کارجویان ما جان خود را از دست داده‌اند و مجبور شده‌اند که در آب‌های سیلابی رودخانه خود را پرتاب کنند و نتوانند که خود را نجات بدهند.» والی هرات جزئیات بیش‌تری از مستندات به دست نمی‌دهد.
ارگ ریاست‌جمهوری هفته گذشته هیأتی را موظف کرد که این رویداد را تحقیق کند. این هیأت متشکل از اعضای مجلس نمایند‌گان، وزارت‌های امور داخله، دفاع ملی، خارجه، مهاجران و عودت‌کنندگان، ریاست امنیت ملی، مقام ولایت هرات، شورای ولایتی، قول اردوی ۲۰۷ ظفر و لوای پنجم مرزی است.
سید وحید قتالی والی هرات با گلبدین الکوزی، فرمانده قوت‌های پنج سرحدی و وکیل احمد کرخی عضو شورای ولایتی هرات روز جمعه، 19 ثور به دهانه ذوالفقار مرز مشترک میان افغانستان، ایران و ترکمنستان رفته‌اند.
آقای قتالی در جریان این سفر دستور داده بستر رودخانه‌ی هریرود و تلاش برای یافتن اجساد باقی‌مانده‌ی شهروندان افغان برای یک هفته ادامه یابد.
حمید طهماسی، رییس این هیأت میگوید که والی هرات با گواهان رویداد، بازمانده‌های قربانیان و بزرگان در ولسوالی گلران صحبت کرده است.
همزمان هیأت دیگر به‌شمول اعضای کمیسیونهای امور داخلی و کمیسیون روابط بین‌المللی مجلس با همکاری نهادهای کشفی، امنیتی و نیروهای مرزی با خانواده‌های قربانیان دیدار داشته‌اند.
آقای طهماسی ابراز امیدواری می‌کند که هر چی زودتر هیأت مشترک افغانستان و ایران برای بررسی غرق‌شدن کارجویان افغان تشکیل شود. او میگوید که روند جمع‌آوری اسناد و مدارک در مورد چگونگی غرق‌شدن کارجویان افغان در رودخانه هریرود طی یک هفته تکمیل می‌شود.
آمار ضد و نقیض
نخستین یافته‌های هیأت حکومت نشان می‌دهد که از میان 46 تن از کارجویان افغان، 10 تن در رودخانه هریرود غرق شده‌اند و حدود 15 تن دیگر هنوز ناپدیدند. حمید طهماسی، رییس این هیأت میگوید که اجساد پنج تن از غرق‌شدگان به هرات و اجساد پنج دیگر به‌دلیل آسیب‌دیدگی زیاد، به محل رویداد دفن شده‌اند: «19 تن در همان روز حادثه توسط غواصان محلی نجات داده شده‌اند.»
ستار حسینی، نماینده مردم در پارلمان و عضو هیأت حقیقت‌یاب در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز مدعی است که 39 تن از کارجویان افغان در رودخانه هریرود غرق شده‌اند: «جریان آب بسیاری از اجساد را با خود برده است.»
این در حالی است که پیش‌تر عبدالغنی نوری، ولسوال گلران به روزنامه اطلاعات روز گفته بود که جسد 18 تن از غرق‌شدگان در رودخانه هریرود پیدا شده و شش جسد دیگر نیز ناپدید است.
روزنامه اطلاعات روز نیز به فهرست 27 نفری از کشته و زخمیان رویداد دهانه ذوالفقار دست یافته بود. بیش‌تر قربانیان این رویداد باشندگان ولسوالی کشک رباط‌سنگی هرات و ولسوالی دولت آباد فاریاب بوده‌اند. 8 تن از غرق‌شدگان از هرات و 5 تن دیگر از فاریاب بوده‌اند.
«کارجویان افغان را با دست و پای بسته به رودخانه انداختند»
عبدالستار حسینی، نماینده پارلمان و عضو هیأت حقیقت‌یاب در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز ایران را متهم به شکنجه و بدرفتاری با کارجویان افغان می‌کند. او مدعی است که مسئول تربت جام به نیروهای مرزی ایران دستور داده است که مهاجران افغان را در عمق رودخانه هریرود پرتاب کنند: «مرزبانان ایرانی دست و پای برخی‌ها [کارجویان] را شکستاندند و برخی دست و پاهای آن‌ها را بسته میکردند و به داخل آب می‌انداختند. به زور فشار مرمی و انداخت به اطراف آن‌ها، مهاجران افغان را مجبور میکردند که خودشان را به رودخانه هریرود پرتاب کنند.»
وکیل احمد کرخی، نماینده شورای ولایتی هرات و عضو هیأت حقیقت‌یاب به روزنامه اطلاعات روز میگوید که مرزبانان ایرانی مهاجران افغان را روی سرک آسفالت خوابانده بودند و برای مدتی از بالای کمرشان عبور میکردند. او از حکومت ایران می‌خواهد که جلو اقدامات این چنینی مرزبانش را بگیرد.
گواهان رویداد و بستگان غرق‌شدگان در رودخانه هریرود نیز در مصاحبه از لت‌وکوب و شکنجه و تهدید به شلیک از سوی مرزبانان ایرانی حکایت کرده‌اند.
بارها گزارش‌های مبنی بر بدرفتاری مرزبانان ایرانی با مهاجران افغان وجود داشته است. اما حکومت ایران ادعاها در مورد شکنجه و مجبورکردن مهاجران افغان در رودخانه هریرود را رد می‌کند.
خانواده‌های غرق‌شدگان، چشم و امیدشان به نتایج یافته‌های هیأت حقیقت‌یاب حکومت است تا با مستندسازی این رویداد، عاملان آن را به دست عدالت بسپارند. همزمان روز یک‌شنبه شماری از معترضان در کابل در یک حرکت اعتراضی در مرکز شهر و در مقابل سفارت ایران خواهان بررسی و پی‌گرد جدی کشتار شهروندان افغانستان در مرز ایران از سوی دولت افغانستان و نهادهای بین‌المللی شدند.