نتایج یک تحقیق در افغانستان نشان می‌دهد که در اکثر لیسه‌ها همواره نوعی از فعالیت سیاسی وجود داشته است. این در حالی است که هرگونه فعالیت سیاسی در نظام‌های آموزشی کشور ممنوع میباشد.
این تحقیق توسط «واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان» در 19 ولایت انجام شده و در مجموع 136 مکتب را تحت پوشش قرار داده است.
ولایات کابل، قندهار، غزنی، زابل، هلمند، پکتیا، لوگر، وردک، کاپیسا، پروان، تخار، قندز، بغلان، بدخشان، بلخ، هرات، کنر، لغمان و ننگرهار تحت پوشش این تحقیق بوده‌اند.
جمعیت آماری این تحقیق 431 نفر شامل 28 معلم و 403 متعلم میباشد و داده‌ها با تکنیک مصاحبه بدست آمده است.
در این تحقیق، سوالات در رابطه با دیدگاه‌های خود مصاحبه شوندگان نبودند، بلکه در خصوص موجودیت فعالیت‌های سیاسی در مکاتب بودند که توسط مصاحبه شوندگان یا اشخاص ثالث مشاهده شده‌اند.
انواع فعالیت‌های سیاسی
انواع فعالیت‌های سیاسی شامل توزیع جزوه‌ها و نوشته جات سیاسی، جلسات سیاسی، اعتراضات، مشاجرات، زد و خوردهای سیاسی، عضوگیری، دیوار نویسی، اعتراض دانش‌آموزان به آموزگاران و جدل‌های لفظی می‌باشند.
پاسخ مصاحبه شوندگان به انواع مختلف فعالیت‌های سیاسی یکسان نیست و یافته‌ها نشان‌دهنده تفاوت پاسخ‌ها از یک ولایت به ولایت دیگر می‌باشند.
از میان انواع مختلف فعالیت‌های سیاسی، مشاجرات سیاسی در بالا ترین سطح (96.7 درصد) و اعتراضات سیاسی در پایین‌ترین سطح (2،3 درصد) قرار دارند. فعالیت‌های دیگر مثل عضوگیری با 52،3 درصد، دیوار نویسی، 38،2 درصد و جلسات سیاسی با 23،2 درصد نیز نسبتاً بالا گزارش شده‌اند.
گروه‌های سیاسی فعال
گروه‌های اسلامی شامل گروه‌های اسلام‌گرا و گروه‌های بنیاد گرا، فعال‌ترین گروه‌های سیاسی در لیسه‌ها می‌باشند. در سطح ملی 81،9 درصد از پاسخ دهندگان در سطح ملی حضور این گروه‌ها در لیسه‌ها را اطلاع داده‌اند.
دست‌کم 75،4 درصد از مصاحبه شوندگان در سطح ملی گفته‌اند که گروه‌های جهادی در مکاتب فعال هستند.
گروه‌های قومی- ملی‌گرا در رده‌ی بعدی قرار دارند. حضور این گروه‌ها 51،4 درصد در سطح ملی اطلاع داده شده است.
حضور گروه‌های چپی در لیسه‌ها نسبتاً ضعیف می‌باشند. فقط 20،6 درصد از پاسخ دهندگان در سطح ملی، حضور این گروه‌ها را اطلاع داده‌اند.
حضور گروه‌های لیبرال و مترقی خیلی کم‌تر است. صرفاً 10،2 درصد از مصاحبه شوندگان در سطح ملی، حضور این گروه‌ها را تایید کرده‌اند.
سازمان‌های جامعه مدنی حضور نسبتاً متفاوتی دارند. سازمان‌های غیر حکومتی (انجوها) در مکاتب تقریباً تمام ولایات به استثنای بغلان و بدخشان حضور دارند. در سطح ملی 57 درصد از پاسخ دهندگان فعالیت‌های این سازمان‌ها را اطلاع داده‌اند.
حضور گروه‌های مدافع حقوق زنان 29،1 درصد و گروه‌های دینی غیرسیاسی 44 درصد اعلام شده‌اند.
به طور کلی، فراوانی و میزان حضور گروه‌های مختلف سیاسی از یک ولایت به ولایت دیگر، از شهر به روستا و در نهایت بافت‌های اجتماعی متفاوت می‌باشند.
نتایج
به طور کلی به نظر می‌رسد که نوعی از فعالیت سیاسی تقریباً در همه مکاتب تحت پوشش این تحقیق جریان داشته است. حدود 91،8 درصد از مصاحبه شوندگان در سطح ملی گفته‌اند که شاهد نوعی از فعالیت سیاسی در لیسه‌ها بوده‌اند. بخش دیگری از مصاحبه شوندگان گفته‌اند که راجع به فعالیت‌های سیاسی از دیگر دانش آموزان در مکاتب شان شنیده‌اند.
سطح سیاسی شدن لیسه‌ها در شهرهای کوچک و مناطق روستایی اندکی بیشتر از شهرهای بزرگ میباشد. این رقم در شهرهای کوچک، 94،7 درصد، ساحات روستایی 91 درصد و شهرهای بزرگ 84،6 درصد گزارش شده است.
ولایاتی که تحت تاثیر شورش‌گری قرار دارند، بالاترین درجه فعالیت سیاسی در لیسه‌ها را دارند. مکاتب در جنوب، شرق و جنوب شرق کشور بیشتر در معرض فعالیت‌های سیاسی می‌باشند.
گروه‌های اسلام‌گرا و بنیادگرا بیشترین فعالیت سیاسی را دارند. از این میان حزب اسلامی، گروه طالبان، گروه جندالله و حزب التحریر بیشترین فعالیت را دارند. این موضوع می‌تواند مایه نگرانی در کشور باشد. احزاب مترقی و لیبرال و هم‌چنین سازمان‌های مدافع حقوق بشر، حضور محدود در شهرها دارند.
سیاست در افغانستان حتا در میان جوانان منطقه‌ای و سمتی باقی مانده است. حضور احزاب و سازمان‌ها سراسری نیست و در مناطق مشخصی محدود می‌باشند.
واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان قبلاً تحقیق مشابهی را در مورد فعالیت سیاسی در دانشگاه‌های کشور نیز انجام داده بود. یافته‌های آن تحقیق نیز نشان‌دهنده نوعی از فعالیت سیاسی در دانشگاه‌ها بود و قوی‌ترین حضور را احزاب اسلام‌گرای رادیکال داشتند.
اخیراً مرکز مطالعات استراتژیک افغانستان نیز نظرسنجی‌ای را در میان دانش آموزان مدارس دینی انجام داده بود. در آن‌جا نیز از رشد افراط‌گرایی و فعالیت گروه‌های رادیکال اسلام‌گرا در مدارس دینی ابراز نگرانی شده بود.