رحمت‌الله ارشاد
پس از درگیری شب یک‌شنبه درمرز تورخم، یکی از افسران بلندپایه‌ی ارتش پاکستان دیروز درگذشت. جنازه‌ی این سرلشکر با حضور راحل‌شریف رییس ستاد ارتش پاکستان به خاک سپرده شد. از جانب دیگر پس از درگیری نیروهای دفاعی و امنیتی دوکشور در دو طرف مرز مستقر شده‌اند و احتمال یک درگیری دیگر در این نقطه‌ی 2400 کیلومتر مرز مشترک دو کشور وجود دارد.
حکومت افغانستان گفته است که درگیری پس از آن آغاز شد که نیروهای مرزی پاکستان اقدام به ساخت تأسیسات مرزی در نقطه‌ی صفری کردند. پاکستانی‌ها اما می‌گویند که این تأسیسات در داخل خاک پاکستان انجام می‌شد و به‌منظور کنترل عبور و مرور.
وزارت خارجه‌ی افغانستان روز دوشنبه سفیر پاکستان را در کابل احضار کرد و قبل از آن با پخش خبرنامه‌یی ضمن اظهار تاسف نسبت به وقوع این درگیری، نوشت که پاکستانی‌ها خلاف توافقات قبلی و موازین بین‌المللی اقدام به ایجاد تاسیسات مرزی کردند و سربازان آن کشور به روی سربازان افغانستان آتش گشودند که نیروهای امنیتی افغانستان به اقدام بالمثل دست زدند.
پس از ختم درگیری مقامات امنیتی افغانستان آمار تلفات نیروهای پاکستان را متفاوت اعلام کردند. واکنش مردم نسبت به درگیری نیروهای مرزی یکدست بود و بسیاری‌ها در شبکه‌های اجتماعی و در مراسم خاک‌سپاری یک تن از نیروهای امنیتی افغانستان از عملکرد نیروهای امنیتی ستایش کردند. در برخی از صفحات و حساب‌های مربوط به نهادهای امنیتی محلی و مرزی و حتا شماری از مقامات سرشناس امنیتی، حرف‌های تحریک‌آمیزی علیه پاکستان منتشر شد و عبارت‌ها و کلماتی به‌کار برده شد که نشان از علاقمندی به درگیری نظامی با پاکستان داشت.
از جانب دیگر، دیروز شورای امنیت ملی افغانستان ضمن تقدیر از نیروهای امنیتی، اقدامات پاکستان در مرز تورخم را خلاف حقوق و موازین بین‌المللی و مایه‌ی نگرانی افغانستان دانست و بر حل‌وفصل اختلافات از مجراهای دیپلماتیک و صلح‌آمیز تأکیدکرد.
درحالی که بسیاری از افغان‌ها از عملکرد نیروهای امنیتی‌شان خرسند بودند و در حال ستایش، حقیقت اما این است که بسیاری دیگر از افغان‌های نکته‌سنج و آینده‌نگر، به آغاز یک درگیری نظامی میان افغانستان و پاکستان خوشبین نیستند و انتظار دارند که حکومت افغانستان رفتار منطقی‌تری در قبال حل مشکلات مرزی با پاکستان پیشه کند.
نیروهای مرزی افغانستان در حالی با مرزبانان پاکستان درگیر شده‌اند که نیروهای امنیتی افغانستان در بسیاری از ولایات افغانستان درگیر جنگ با طالبان، شبکه‌ی حقانی و داعش‌اند. جنگی که به باور حکومت افغانستان جنگ نیابتی دولت پاکستان با افغانستان است و با حمایت و سازماندهی پاکستان در افغانستان به اجرا گذاشته می‌شود. با این‌وجود درگیری مرزی افغانستان و پاکستان چالش جدید و بزرگی برای افغانستان خواهد شد. اگر چنان‌که این درگیری از سرگرفته شود و به هر بهانه‌یی ادامه داده شود، برای حکومت افغانستان هزینه‌های بیشتری را تحمیل خواهد کرد و فرسایش و ضررهای بیشتری را متوجه افغانستان خواهد کرد.
جنگ نیروهای امنیتی افغانستان با تروریستان در داخل افغانستان، نیازمندی‌های اقتصادی و مرزی افغانستان به بنادر پاکستان، سکونت چند میلیون مهاجر افغانستان در پاکستان، اوضاع بی‌ثبات داخلی و شکنندگی سیاسی که حکومت وحدت ملی با آن مواجه است؛ به‌تنهایی برای تقویت بی‌ثباتی در افغانستان کافی است. شروع جنگی که مسلماً به نفع دو کشور نیست، واقعیت‌های موجود را تقویت خواهد کرد و منجر به بی‌ثباتی و بحران‌های بیشتر در افغانستان خواهد شد.
دامن زدن به تنش مرزی حتا اگر از جانب پاکستان باشد، نباید افغانستان را به یک جنگ مسلحانه با یکی از همسایه‌های مهمش بکشاند. جنگ افغانستان و پاکستان هرچند که به ضرر هر دوکشور است، اما میزان ضرری را که افغانستان از جنگ متقبل خواهد شد، با ضرر پاکستان قابل مقایسه نخواهد بود. دو کشور با واقعیت‌ها و وضعیت‌های متفاوتی از دیپلماسی تا تنش در برابر همدیگر قرار گرفته‌اند. رویارویی نظامی اگر برای پاکستان ممکن باشد، حکومت افغانستان این گزینه را باید در جمله‌ی ناممکنات قرار دهد. عقلانیت سیاسی و وضعیت موجود حکومتداری در افغانستان ایجاب می‌کند که رهبران حکومت با خردمندی و محاسبات واقعی‌تر به رویکردهای دیپلماتیک و سیاسی جلو تعرضات مرزی پاکستان را بگیرد و نگذارد یک جنگ تمام‌عیار میان دو کشور آغاز شود.
درگیری‌های نظامی و تمام‌عیار میان کشورها از اختلافات بسیار کوچک بزرگ شده‌اند. دست‌کم‌گیری و پندار این‌چنینی که این جنگ در همان یک درگیری خاتمه یافت، ناشیانه و غیرمنطقی است. امکان این‌که نیروهای سومی و پنهانی در پی دامن زدن به یک جنگ در این نقطه‌ی مرزی باشد، وجود دارد. افغانستان نباید این خطر را خاتمه‌یافته بپندارد. مسئولان حکومت بایستی به‌جای لشکرکشی و دامن زدن به یک تشنج، در پی تمرکز بر این اختلاف از راه‌های سیاسی و دیپلماتیک باشد. هیاهوی ناسنجیده‌ی کاربران شبکه‌های اجتماعی و شماری از نمایندگان مجلس و افراد محلی، با آن‌چه حکومت افغانستان در این مورد به اجرا بگذارد باید تفاوت‌های اساسی داشته باشد.
تمرکز بر واقعیت‌های موجود در افغانستان و نیازهایی که دو کشور برای زیست مسالمت‌آمیز به‌عنوان دو همسایه‌ی نابرابر از لحاظ سیاسی، اقتصادی، نظامی و امنیتی دارند، باید در رأس تصمیم‌گیری‌های حکومت افغانستان باشد. حکومت نمی‌تواند برای دلخوشی افکار عمومی و قهرمان‌سازی به طرف یک جنگ احتمالی مرزی میان دوکشور گام بردارد.
از این‌رو، انتظار می‌رود شورای امنیت ملی افغانستان و نهادهای دیپلماتیک با چانه‌زنی‌های سیاسی و دیپلماتیک بر رفع این تنش‌ها گام‌های اساسی بردارد و مطابق با اصول و موازین حقوقی و سیاسی بر حل اختلاف ایجاد شده تمرکز کند. بی‌توجهی به زمینه‌هایی که برای یک درگیری میان افغانستان و پاکستان وجود دارد، ممکن است دو کشور را به مرحله‌یی برساند که درگیر یک جنگ واقعی شوند. رفتار از سر احساسات و غرور ممکن است جنگ فیس‌بوکی کنونی را به جنگ واقعی تبدیل کند و این چیزی نیست که دو کشور به‌راحتی به وقوع آن راضی شوند. لذا، بی‌توجهی و سهل‌انگاری نسبت به یک اختلاف کوچک ممکن است به یک درگیری بزرگ بیانجامد.