عرفان مهران
جنگ میان نیروهای امنیتی و جنگجویان طالبان در ولسوالی قلعه‌ی زال ولایت قندوز به‌شدت جریان دارد. درگیری از دو روز بدین‌سو شدت گرفته و برخی منابع از سقوط این ولسوالی به‌دست طالبان خبر داده‌اند. منابع در شورای ولایتی قندوز ضمن تایید این خبر گفته‌اند که شماری از نیروهای امنیتی نیز در درگیری با طالبان به اسارت آنان درآمده‌اند.
سقوط این ولسوالی در قندوز بار دیگر موجی از نگرانی‌ها نسبت به امنیت این ولایت را به‌وجود آورده است. قندوز در دو سال گذشته دوبار به‌دست طالبان سقوط کرده و با هر بار سقوط این ولایت تلفات و خسارات گسترده‌یی برای باشندگان قندوز به‌وجود آمده است. سقوط قندوز از لحاظ سیاسی اهمیت زیادی داشت. در جریان سال‌های گذشته که طالبان توانستند برای مدتی مرکز این ولایت را در کنترل خود بیاورند، از آن به‌عنوان یکی از مهمترین دستاوردهای خود یاد کردند و روحیه‌ی جنگجویان آن به‌خوبی تقویت گردید.
با آن‌که نیروهای امنیتی توانستند به‌زودی طالبان را از مرکز قندوز بیرون کنند، اما سقوط این ولایت یک شکست استراتژیک برای حکومت وحدت ملی محسوب می‌شود. قندوز در شمال کشور از موقعیت استراتژیک برخوردار است. هر تحول امنیتی در این منطقه که به نفع گروه‌های مخالف مسلح دولت به‌خصوص طالبان صورت گیرد، می‌تواند دولت را در معرض فشار بیشتری قرار دهد.
سقوط مجدد ولسوالی قلعه‌ی زال به‌دست طالبان نشانگر آن است که این ولایت همچنان بی‌ثبات است و تحرک طالبان و دیگر گروه‌های مخالف مسلح دولت در آن به قوت خود باقی است. اکنون نگرانی این است که با شدت گرفتن جنگ‌های فصلی طالبان، این ولایت یکبار دیگر به‌دست آنان سقوط کند و باشندگان قندوز بار دیگر قربانی هجوم طالبان بر این ولایت باشند.
تکرار فاجعه و امکان سقوط مجدد قندوز به‌دست طالبان کماکان به قوت خود باقی است. علی‌رغم بحرانی که به‌دنبال سقوط این ولایت به‌دست طالبان در طی سال‌های گذشته به‌وجود آمد، حکومت مرکزی کار اساسی را برای ایجاد ثبات دائمی در قندوز انجام نداد. عملیات تصفیوی در قندوز که قرار بود به‌گونه‌ی کامل اجرا شود، انجام نشد و تنها گروه‌های مخالف دولت و جنگجویان طالبان از مرکز شهر و ولسوالی‌ها به مناطق روستایی فراری شدند و پایگاه‌های اصلی آنان دست‌نخورده باقی ماندند. این عملیات، عملاً ظرفیت تحرک طالبان را از بین نبرد و جنگجویان آن به شکل بالقوه همچنان عامل اصلی ناامنی در قندوز باقی ماندند. آنان فرصت یافتند بار دیگر خود را بازسازی کنند و آمادگی برای حملات بعدی را به مراکز ولسوالی‌ها و حتا مرکز شهر قندوز بگیرند. سقوط ولسوالی‌های قندوز به‌معنای آن است که طالبان در این ولایت تضیف نشده‌اند و توان عملیاتی آنان از بین برده نشده است.
بخشی از تعهدات حکومت که ایجاد اصلاحات در ادارات محلی قندوز بود نیز عملی نگردیده است. فساد، ناکارآمدی و حتا ارتباط برخی از مقام‌های محلی با طالبان عامل اصلی سقوط قندوز در دو سال گذشته بود. این وضعیت کماکان به قوت خود باقی است. فساد در این ولایت بیداد می‌کند و عواملی که باعث سقوط قندوز به‌دست طالبان شده بودند، نیز بر سر کار اند و اصلاحات لازم اعمال نشده است.
از همه مهمتر فعالیت گروه‌های مافیایی در این ولایت است. قندوز با داشتن مرز مشترک با تاجکستان یکی از مسیرهای اصلی قاچاق مواد مخدر میباشد. در این ولایت گروه‌های متعدد مافیایی و قاچاقبران مواد مخدر فعال‌اند و عملاً درگیر یک رقابت و منازعه‌ی جدی با دیگر گروه‌های مافیایی و نیروهای دولتی می‌باشند. این گروه‌ها عامل اصلی بخشی از ناآرامی‌های قندوز است و برای اینکه بتواند برای فعالیت‌های اقتصادی نامشروع خود، حاشیه‌های امن ایجاد کنند دست به ایجاد ناامنی در منطقه می‌زنند. این چیزی است که مورد توجه دولت نیز قرار نگرفته، در حالی‌که نقش مهمی را در بی‌ثباتی قندوز ایفا می‌کند.
به‌هرحال، سقوط ولسوالی قلعه‌ی زال و تحرکات طالبان و گروه‌های تروریستی دیگر و مافیایی در بخش‌های دیگر این ولایت زنگ خطری است که باید دولت آن را جدی بگیرد. اگر از همین اکنون دولت این تحرکات را به قوت سرکوب نکند، امکان تکرار فاجعه در قندوز بسیار بالا است و بعید نیست طالبان حمله‌ی غافلگیرانه‌ی دیگری را در مرکز این ولایت راه‌اندازی کنند.
