تمایل مشترک به در آغوش‌گرفتن طالبان، به‌علاوه‌ی سوء‌ظن‌ها در مورد نقش ایالات متحده، مسکو و اسلام‌آباد را کنار هم می‌آورد
دیپلمات/ساموئل رامانی
ترجمه: حمید مهدوی
در 27 اپریل، خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان، با سرگئی شایگو، همتای روسی‌اش در مسکو دیدار کرد. در جریان دیدار آن‌ها، آصف از روسیه خواست روند تامین ثبات در افغانستان را رهبری کند. آصف هم‌چنین بحث شایگو را تکرار کرد که یک استراتژی موثر مبارزه با تروریسم در افغانستان صرف می‌تواند با مشوره‌ی تمام شرکت‌کنندگان در جنگ طرح و اجرا شود. هرچند روابط مسکو-اسلام‌آباد به‌لحاظ تاریخی دستخوش بی‌اعتمادی شده است، پاکستان، به دو دلیل، به‌عنوان طرفدار ثابت بسط نقش روسیه در افغانستان ظهور کرده است. اول، سیاست‌گذاران پاکستانی به‌شدت از تمایل روسیه به همکاری با طالبان پشتیبانی کرده‌اند. دوم، روسیه با تقویت روابط دیپلماتیک با پاکستان و همسویی با دیدگاه‌های اسلام‌آباد در مورد تامین ثبات در افغانستان، با تلاش‌های ایالات متحده برای مهار نفوذ پاکستان در افغانستان مقابله کرده است.
چرا پاکستان و روسیه در مورد توانمندسازی طالبان همسو اند
تغییر نگرش پاکستان در قبال دخالت روسیه در افغانستان از بی‌تفاوتی به پشتیبانی زبانی به برقراری روابط دیپلماتیک غیررسمی روسیه با طالبان مربوط است. از سال 2015، روسیه با طالبان همکاری کرده است تا حضور دولت اسلامی (داعش) در افغانستان را تضعیف کرده و جلوی حضور نظامی درازمدت ایالات متحده در این کشور را بگیرد. حکومت پاکستان به‌شدت از نزدیکی روسیه با طالبان حمایت کرده است. در 9 اپریل، سید طارق فاطمی، دستیار ویژه‌ی نخست‌وزیر پاکستان در امور خارجی، ادعا کرد که مسکو از نفوذش بر طالبان برای تشویق آن‌ها به شرکت در گفت‌وگوهای صلح در مورد آینده‌ی افغانستان استفاده‌ی «مثبت» می‌کند.
حمایت پاکستان از تعامل روسیه با طالبان را می‌توان با دو الزام استراتژیک توضیح داد. اول، سیاست‌گذاران پاکستانی و روسی، هردو، به این نتیجه رسیده‌اند که نفوذ جیوپولیتیکی کشورهای‌شان بر افغانستان با تقویت طالبان به حداکثر رسیده است. هدف حمایت پاکستان از طالبان مستقیما بی‌ثبات ساختن افغانستان است، چون اسلام‌آباد هراس دارد که یک افغانستان باثبات با هند همکاری استراتژیک خواهد داشت. بسیاری از سیاست‌گذاران پاکستان سلطه‌ی هند بر افغانستان را یک تهدید بالقوه‌ی امنیتی می‌دانند. این ارزیابی عبوس در فرض عمومی در اسلام‌آباد ریشه دارد که گویا نرندرا مودی، نخست‌وزیر هند، فرصت‌طلبی است که یک سیاست خارجی کینه‌توزانه‌ی ضد پاکستانی را برای دستاوردهای سیاسی اجرا کرده است.
هرچند روسیه با هند روابط دوستانه دارد، بسیاری از تحلیلگران منطقه باور دارند که روسیه و پاکستان نسبت به بی‌ثباتی در افغانستان تمایل مشترک دارند. براهما چیلانی، دانش‌آموخته‌ی هند، اخیرا استدلال کرد که روسیه برای افزایش فشار بر سربازان امریکایی در افغانستان و برای تلافی حمایت ایالات متحده از شورشیان سنی‌مذهب در سوریه با طالبان همکاری کرده است. دوم، روسیه و پاکستان، هردو، از طالبان به‌عنوان یک سد در برابر تجاوز دولت اسلامی در افغانستان حمایت می‌کنند. حمله‌ی 17 فبروری بر زیارتگاه صوفی‌ها در سیهوان باعث شد تا پاکستان سرکوب گروه‌های وابسته به داعش را در داخل این کشور تشدید کند و این حمله نگرانی‌ها از سرایت داعش از افغانستان به پاکستان را افزایش داد. چنانچه طالبان از اواخر سال 2015 بدین‌سو از جنگجویان نخبه برای درهم شکستن داعش استفاده کرده‌اند، پاکستان با حمایت مادی و به‌رسمیت شناختن دیپلماتیکی طالبان و تصرف مناطق در افغانستان توسط طالبان را تسیهل کرده است.
هرچند توانایی دولت اسلامی در تهدیدِ امنیت شمال قفقاز و آسیای مرکزی بی‌نتیجه مانده است، روسیه اخیرا به تهدید بالقوه‌ی داعش به این مناطق و امنیت خودش بیشتر توجه کرده است. افشاگری مسکو در ماه دسامبر 2016 مبنی بر ارتباط [روسیه] با رهبران طالبان در مورد شکست دادن داعش، همکاری استراتژیک روسیه و پاکستان در قبال افغانستان را آشکار ساخت. این همکاری می‌تواند پیامدهای عمیقی برای خط‌سیر سیاسی افغانستان در بلندمدت داشته باشد، چون حوزه‌ی ارضی طالبان از هر زمان دیگری از سال 2001 بدین‌سو بزرگتر است.
همکاری دیپلماتیک و نظامی روسیه – پاکستان در افغانستان
علاوه بر تمایل مشترک به توانمندسازی طالبان، مقام‌های پاکستانی از اولویت قایل شدن به یک راه‌حل چندجانبه‌ی بحران سیاسی در افغانستان حمایت کرده‌اند. پاکستان در ماه مارچ تصمیم‌اش برای شرکت در یک کنفرانس 12جانبه با میزبانی مسکو در مورد افغانستان را اعلان کرد و تصمیم روسیه در مورد حمایت از یک روند صلح به‌رهبری افغان‌ها را که شامل تمام جناح‌های درگیر در میز مذاکره باشد، تقدیر کرد.
هرچند پاکستان هم‌چنان دریافت‌کننده‌ی بزرگ کمک‌های نظامی ایالات متحده است، بسیاری از اعضای ارتش پاکستان از تصمیم روسیه مبنی بر حذف ایالات متحده از گفت‌وگوهای صلح افغانستان در روسیه حمایت کردند. این حمایت را می‌توان با سرخوردگی ارتش پاکستان از واشنگتن به‌خاطر عدم تمایلش به مشوره با پاکستان و متحد اصلی‌اش، چین، در مورد تامین ثبات در افغانستان توضیح داد.
در 5 مارچ، یک مقام ارشد ارتش پاکستان به روزنامه‌ی تلگراف بریتانیا گفت که اگر تلاش‌های ایالات متحده در بهبود ناآرامی‌های سیاسی اخیر این کشور ناکام شود، اسلام‌آباد از یک عملیات مبارزه با تروریسم روسیه در افغانستان، به سبک عملیات آن کشور در سوریه، حمایت خواهد کرد. در حالی‌که دونالد ترامپ علنا از نقش پاکستان در بی‌ثباتی افغانستان انتقاد کرده است، بسیاری از سیاست‌گذاران پاکستانی باور دارند که مداخله‌ی نظامی روسیه در افغانستان نفوذ اسلام‌آباد بر خط‌سیر سیاسی افغانستان را افزایش خواهد داد.
کریملین با توصیف پاکستان به‌عنوان یک شریک سازنده در امر مبارزه با تروریسم در بیانیه‌ها و توسعه‌ی همکاری‌های نظامی دوجانبه با پاکستان، به این فرضیات اعتبار بخشیده است. در 30 مارچ، یک هیات نظامی روسی، همراه با افسران ارشد ارتش پاکستان از مناطق جنگ‌زده مرزی پاکستان – افغانستان در وزیرستان شمالی و جنوبی دیدار تاریخی کرد. پس از این دیدار، شاخه‌ی رسانه‌های رسمی ارتش پاکستان اعلان کرد که هیات روسی از تلاش‌های پاکستان برای کاهش خشونت در مرزهای افغانستان تقدیر کرده است. تمرینات نظامی مشترک مبارزه با تروریسم روسیه و پاکستان در ماه سپتامبر 2016 نیز به جامعه‌ی جهانی نشان داد که مسکو مایل است اسلام‌آباد را یک شریک نظامی بادوام در نظر بگیرد و نشان می‌دهد که اگر مسکو در افغانستان مداخله نظامی کند، از پاکستان درخواست کمک خواهد کرد.
علاوه بر ابراز همبستگی با پاکستان، روسیه با شامل ساختن چین در تلاش‌هایش برای حل بحران در افغانستان، حمایت اسلام‌آباد را به‌دست آورده است. خالد ختک، فرستاده‌ی پیشین پاکستان به روسیه، اخیرا اهمیت همسویی روسیه با چین در افغانستان برای سیاست‌گذاران پاکستان را تایید کرد؛ کسی که استدلال کرد بهبود روابط پاکستان-روسیه پیامد مستقیم تعامل چین-روسیه در مورد آینده‌ی افغانستان بود.
هرچند انگیزه‌های همکاری روسیه-پاکستان در افغانستان گهگاهی تفاوت دارند، حمایت فزاینده‌ی اسلام‌آباد از بیشترشدن درگیری روسیه در افغانستان عمیقا بر خط و سیر سیاسی افغانستان در بلندمدت اثر خواهد گذاشت. در حالی‌که روسیه هنوز تمایلی به مداخله‌ی نظامی در افغانستان نشان نداده است، تحکیم همکاری اسلام‌آباد-مسکو چالش کلانی برای سیاست‌گذاران ایالات متحده است؛ سیاست‌گذارانی که به‌دنبال شکل‌دهی مسیر سیاسی افغانستان در آینده به‌صورت انفرادی هستند.