چرا پیشگویی‌های نابودی داعش پیش از وقت است؟
کولن پی کلارک- دانشمند علوم سیاسی در اندیشکده‌ی راند و پژوهشگر نهاد بین‌المللی مبارزه با تروریسم است.
برگردان: سمندر لکاریان
منبع: مجله فارن افیرز
کمی بیشتر از سه سال پس از آن‌که گروه دولت اسلامی یا داعش به‌طور خشونت‌آمیز در سطح جهان شکل گرفت و مناطق وسیع را در سراسر عراق و سوریه در تصرف خود درآورد، مبارزه با این گروه پیشرفت چشمگیری داشته است. اما پیش‌بینی در مورد نابودی کامل این گروه همواره ناقص بوده است. آنچه جهان شاهد آن است، گذار یا تحول و در بسیاری جهات تبدیل شدن گروه دولت اسلامی-داعش از یک سازمان شورشی به یک شبکه‌ی تروریستی مخفی است که هسته‌های آن در سراسر منطقه و جهان پخش شده است.
از منطقه‌یی به جهانی
نیروهای عراقی جنگجویان داعش را از شهرهای کلیدی این کشور ازجمله فلوجه، رمادی، تلعفر و اخیرا! از موسل که در سه‌ونیم سال گذشته پایگاه عملیاتی مهم این گروه به حساب می‌آمدند، بیرون رانده‌اند. در مرز سوریه، نیروهای دموکراتیک مورد حمایت امریکا تقریبا ۸۰ درصد اراضی رقه را که مرکز خلافت این گروه خوانده می‌شود، دوباره به‌دست آورده‌اند. در هفته‌های اخیر نیروهای نظامی روسیه و نیروهای وفادار به رژیم بشارالاسد مصروف جنگ برای تصرف دیرالزور که مدت‌ها سنگر محکم داعش درسوریه بوده، می‌باشند. منطقه‌ی استراتژیک دیرالزور نزدیک به مرز عراق کانون لوژستیکی و مسیرتقویت نیروهای شورشی به‌حساب می‌آید.
شکی وجود ندارد که در حال‌حاضر گروه‌های مختلفی در برابر گروه دولت اسلامی-داعش درحال آرایش‌اند. حملات هوایی ایالات متحده به‌طور دائمی اهداف داعش را از بین می‌برد، به گون‌یی این گروه شانس کمی برای فرار دارد. آن‌گونه که جنرال امریکایی اندرو کرافت می‌گوید، گروه داعش بیش از هر زمانی دیگر بیشتر شکسته، ضعیف‌تر، کم‌نیرو و متفرق شده است. همچنین گزارش‌ها می‌رساند که اختلاف‌ها در درون این گروه بالا گرفته و از زمانی که شکست پروژه‌ی دولت‌سازی داعش همگانی شده روحیه‌ی این گروه را تضعیف کرده است.
گروه دولت اسلامی-داعش تحت فشار است تا راهبرد و تاکتیک خود را تغییر دهد، اما این گروه به‌طور پیش‌گیرانه برای مرحله‌ی بعدی خشونت‌ها آماده می‌شود. خلاصه، داعش از یک سازمان شورشی به یک گروه تروریستی تبدیل می‌شود. سازمان‌های شورشی قلمروها را به تصرف خود می‌آورد، بالای مردم اعمال حاکمیت می‌کنند، مثل واحدهای نظامی آزادنه عمل می‌کنند و قدرت بسیج توده‌ها را نیز دارند. تروریست‌ها قادر به انجام هیچ‌یک از این اعمال نیستند. تروریست‌ها درعوض، حملات خود را با واحدهای کوچک انجام داده و به‌ندرت قلمروی را زیر اداره‌ی خود می‌آورند- واگر قلمروی را هم به تصرف درآورند به مدت بسیار کوتاهی خواهد بود.
نتیجه‌ی این انتقال این است که خشونت داعش باید کمتر متمرکز و بیشتر پراکنده باشد.
این گروه همچنان به عملیات زیرزمینی خود در مناطق بیابانی شرق سوریه و غرب عراق تا آینده‌ی نامعلوم، با تکیه برتاکتیک‌های چریکی مثل تک‌تیراندازی، کمین، بمب‌گذاری وسایط و ترور ادامه خواهد داد.
خلاص شدن از شر همیشگی داعش در منطقه، احتمالا به کمک نیروهای امنیتی محلی توانا به‌شمول پولیس و نظامیانی که توانایی اجرای عملیات در اغلب مناطق سنی‌نشین عراق و سوریه دارند، به‌دست‌آمدنی است. جای این نوع نیروها در عراق کاملا خالی است؛ اما این نیروها در سوریه حضور دارند، به‌گونه‌ی مثال واحد بسیج مردمی- که ماهیت آن‌ها اغلب فرقه‌یی است و به همین دلیل موثریت آن‌ها درکوتاه‌مدت کم و در بلندمدت منفی است. یک نظرسنجی اخیرا نشان می‌دهد ۲۲ درصد عرب‌های سنی عراق به این باور اند که دولت آن‌گونه که با اعراب شیعه رفتا رمی‌کند با آن‌ها ندارد. بنابراین یک آغاز بدبینانه‌یی برای آینده روابط فرقه‌یی و زمینه‌های بالقوه برای نفوذ و پیشروی داعش متصور است.
تحول داعش از یک گروه شورشی به شبکه‌ی تروریستی باعث می‌شود که این گروه منابع خود را جهت تقویت شاخه‌هایش در افغانستان، لیبیا، یمن و شبه‌جزیره‌ی سینا درم صر تغییر دهد. همزمان این گروه خواهان ورود به دیگر کشورهای شکست خورده و مناطق خارج از حاکمیت دولت‌هاست؛ مناطقی که به پذیرش ایدولوژی جهادی‌های سلفی از قفقاز شمالی تا جنوب شرق آسیا آماده است.
یک سال پس از آن‌که گروه دولت اسلامی- داعش از شهر سرتی درلیبی بیرون رانده شدند، جنگجویان این گروه دوباره در دسته‌های کوچکتر مخفی در سراسر این کشور از سربتی و بن‌ولید درشمال و اوبار و غات در جنوب، بسیج شده‌اند. اگرچه القاعده در شبه‌جزیره‌ی عربستان سعودی یک تهدید بزرگ به حساب می آید، اما به نظر می رسد داعش نیز درصدد گسترش حضور خود است درشبه جزیره می باشد.-داعش این جبهه را به دلیل نزدیکی با عربستان سعودی درمبارزات جهانی‌اش ضروری می‌داند. داعش برعلاوه‌ی ایجاد خلافت، در نهایت می‌خواهد رژیم ریاض را آنچه این گروه فاسد می‌خواند براندازد و آن را غصب و آل سعود را با پیروان خود تعویض کند؛ پیروانی که این گروه معتقد است نگهبانان مناسب و درست از دو مکان مقدس اسلام سنی‌اند.
طی یک سال گذشته، داعش فعالیت‌های خود را در افغانستان به‌طور قابل ملاحظه‌یی افزایش داده و مسئولیت برخی حملات فرقه‌یی مرگبار از جمله حمله بریک مسجد شیعیان در ماه اواخر ماه اگست را به عهده گرفت. فعالیت‌های تروریستی این گروه در بخش‌های شمالی شبه‌جزیره‌ی سینا در مصر، به‌رغم تلاش‌ها و میلیاردها دالری که امریکا برای مبارزه با تروریزم به رییس‌جمهور عبدالفتاح السیسی کمک کرده، در حال افزایش است. در اواسط سپتامبر این گروه ۱۸ مامور پولیس را در یک انفجار موتربمب د رسینا کشتند. این گروه حتا در آسیای جنوب‌شرقی نیز جای پا پیدا کرده و نیروهای وفادار به این گروه یک مبارزه مرگبار را در برابر نیروهای امنیتی فلیپین به راه انداخته‌اند. همین‌گونه سرباز گیری این گروه از نهادهای آموزشی اندونیزی نیزافزایش یافته است.
بخشی از راهبرد تدوین‌شده‌ی داعش احتمالا شامل تمرکزبر لانه‌سازی و برنامه‌ریزی و انجام حملات نمایشی در غرب خواهد بود، به‌عنوان بخشی از تلاش برای جلب توجه و اثبات این که در صورت سرکوب، این گروه هنوز زنده است و مقاومت می‌کند. در این راستا، داعش می‌تواند به‌عنوان یک مرکز تدارکاتی، کاملا به ترکیه تکیه کند و با استفاده از مجاورت این کشور با اتحادیه‌ی اروپا به‌عنوان یک کانال برای انتقال ستیزه جویانی که در پی نفوذ به این قاره‌اند، بهره‌برداری کند. طی ماه‌های می و اگست، رقم حملات تروریستی این گروه در خاک اروپا به دو برابر افزایش یافت، شاید اثبات بیشتراین ادعا که داعش در حال گذار ازگروه شورشی به تروریستی است.
داعش احتمالا به استفاده از ارتباطات رمزگذاری شده برای طرح حملات تروریستی در خارج ادامه خواهد داد، حتا اگر به‌عنوان یک نهاد کمتر متمرکز تبدیل شود. این گروه با ادامه‌ی تشویق طرفدارانش به اعمال خشونت امیز در سراسر جهان به‌منظور برگرداندن خلافت در آینده‌ی نامعلوم، این عنصر مجازی به احتمال زیاد اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد. دولت‌ها باید روی برنامه‌های جامع مبارزه با تروریسم که مخلوطی از ابتکارات سیاسی، افزایش تبادل اطلاعات استخباراتی بین سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی است تمرکز کنند تا راهبرد مبارزه با افراط‌گرایی خشونت‌آمیز موثر واقع شود.
آن‌گونه که چارلز وینتر و هارور انگرام کارشناسان مبارزه با تروریسم اخیرآ اشاره کرده‌اند، داعش اخیرآ ناکامی‌هایش را نیز به‌صورت ماهرانه به موفقیت تبدیل کرده است. به‌گونه‌ی مثال، روایت این گروه از حمله‌ی پارسون گرین در لندن در ۱۵ سپتمامبر این نبود که در این حمله مسافران کشته نشدند، بل این بود که این گروه توانست در شش ماه چهار با ربه لندن حمله کند. غرب به‌گونه‌ی مایوسانه‌یی در نبرد با روایت این حملات شکست خورده است و پیوسته به داعش و دیگر گروه‌های تروریستی اجازه داده تا ابتکار عمل را در تبلیغات در دست بگیرند. دولت‌های غربی باید منابع قابل ملاحظه‌یی را برای ارتباطات استراتژیک و عملیات‌های اطلاعاتی که پیام‌های تروریستی را خنثا و بی‌تاثیر می‌کند، اختصاص دهند.
استراتژی درست
شناخت تبدیل شدن داعش از گروه شورشی به یک شبکه‌ی تروریستی به‌منظور طرح راهبرد و تهیه‌ی منابع لازم برای شکست نهایی این گروه، ضروری است. همان‌طور که شورشیان و تروریست‌ها یکسان نیستند، اهداف ضد شورشی و ضد تروریسم نیز متفاوت هستند. رویکردهای دقیق مبارزه با تروریزم با دشمنان فوق‌العاده ماهر، نیازمند ترکیبی از ابزارهای متفاوت نظامی، پولیسی، دیپلماتیک و اقتصادی است تا مبارزه با دولت اسلامی به‌طور موثر انجام شود.
