با رسیدن محرم و برگزاری مراسم‌های عزاداری، وزارت صحت عامه و نهادهای مبارزه با کرونا هشدار میدهند که برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا «اشتباه‌های گذشته» تکرار نشود و موارد بهداشتی رعایت شود.
این هشدارها در حالی است که آمار رسمی وزارت صحت عامه نشان میدهد که 70 درصد بسترهای ویژه مریضان ویروس کرونا در کشور خالی شده است. دکتر اکمل سمسور، سخن‌گوی وزارت صحت عامه در گفت‌وگو با اطلاعات روز گفت که اکنون تنها در 30 درصد بسترها، مریضان کرونا وجود دارند و سایر بسترها به‌دلیل کاهش در موارد جدید ابتلا خالی شده است.
براساس آمار وزارت صحت عامه اکنون هشت‌هزار و 987 مورد فعال ویروس کرونا در شفاخانه‌ها وجود دارد. مدتی قبل این وزارت شمار موارد فعال را نه‌هزار اعلام کرده بود. در چند روز گذشته 13 مورد فعال کم شده است.
به گفته‌ی آقای سمسور به‌دلیل کاهش آمار ابتلا به کرونا یک تجریدگاه مریضان کرونا در هرات بسته شده است. وسایل و تجهیزات این تجریدگاه وجود دارد، در صورتی که دوباره مریضان کرونا زیاد شود، دوباره فعال خواهد شد.
سخن‌گوی وزارت صحت عامه گفت که به تمام شفاخانه‌ها در کشور نیز هدایت داده شده تا قراردادهای کاری داکتران کرونا را نسبت به میزان کم‌شدن مریضان کرونا عیار و کم کنند. در صورتی که دوباره موارد ابتلا زیاد شود دوباره بسیج شوند.
آمار رسمی روزانه مبتلایان ویروس کرونا در افغانستان هر روز رو به کاهش است. وزارت صحت عامه‌ی افغانستان اعلام کرده است که میزان ابتلا به کرونا مطابق آمار رسمی از 70 درصد به 15 – 10 درصد کاهش یافته است. در آمار رسمی روز شنبه (1 سنبله) برای دومین روز پی‌هم هیچ مورد از مرگ مریضان کرونا ثبت نشده است. میزان ابتلای دیروز نیز از میان 328 نمونه‌ی آزمایش شده 59 مورد آن مثبت بوده است.
با این حال مسئولان وزارت صحت عامه تأکید می‌کنند که شیوع ویروس کرونا هنوز در کنترل نیست. آقای سمسور گفت که وضعیت زمانی در کنترل می‌‌آید که موارد جدید ابتلا به زیر پنج درصد برسد. او گفت که اگر شهروندان اشتباه‌های گذشته‌ی مثل تجمعات در عید فطر را در محرم تکرار نکنند ممکن است تا هشت هفته‌ی دیگر این آمار به زیر پنج درصد برسد. به گفته‌ی آقای سمسور تا آن زمان نمی‌توان به مردم گفت که به زندگی عادی‌شان برگردند.
مسئولان وزارت صحت عامه تأکید می‌کنند که مراسم‌های عزاداری و تجمعات در آن در فضای بسته برگزار نشود. علاوه بر آن شرکت‌کنندگان مراسم باید ماسک بپوشند و از مواد ضدعفونی استفاده کنند.
مدتی پیش وزارت صحت عامه در مورد تجمعات عید قربان نیز هشدار داده بود که اگر در آن اشتباه عید فطر تکرار شود ممکن است شیوع ویروس کرونا دوباره اوج گیرد. پس از آن این وزارت اعلام کرد که شیوع ویروس کرونا در روزهای عید افزایش نیافته است. اکمل سمسور به اطلاعات روز نیز می‌گوید که در عید قربان به نسبت گرمی هوا تجمعات زیادی انجام نشد. همچنان شهروندان به‌دلیل ترس از اوج‌گیری کرونا در این عید موارد بهداشتی را نسبت به عید فطر زیاد‌تر رعایت کردند. از این‌رو به گفته‌ی آقای سمسور آمار ابتلای جدید بلند نرفت.
توصیه‌های وزارت صحت عامه در حالی است که حساسیت و ترس از مریضی کرونا میان مردم اکثرا از بین رفته است. اکنون مراسم محرم نیز بدون ترس از شیوع کرونا عملا در مساجد سربسته به‌ویژه در کابل برگزار میشود. آمادگیها در شماری از خیابان‌ها و جاده‌‌ها نیز دیده میشود. در بیش‌تر از مساجد آنچه که دیده میشود موارد بهداشتی برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا رعایت نمی‌شود.
با آن‌که کرونا میان مردم دست‌‌کم گرفته میشود، اما مسئولان هرازگاهی هشدار میدهند و برخی از تدابیر ویژه را اعلام می‌کنند. محمدیعقوب حیدری، والی کابل اخیرا به برخی از رسانه‌ها گفته است که برای اجرای مراسم محرم تدابیر ویژه‌ی بهداشتی گرفته شده است. از جمله این‌که اماکن و صدها مسجد در کابل ضدعفونی میشود.
حساسیت در برابر کرونا چرا از بین رفته است؟
شیوع ویروس کرونا به‌حیث یک «بحران صحی» هنوز در جهان بر سر زبان‌ها و سرخط خبرهای رسانه‌ها است. اما این بحران از نگاه برخی از کارشناسان و شهروندان بیش از حد در افغانستان نادیده گرفته میشود. دلیل آن را نبود آگاهی، نبود آمارگیری واقعی، باورهای مذهبی، سنتی و دینی عنوان می‌کنند.
وزارت صحت عامه جدا از آمار رسمی در شفاخانه‌های مخصوص کرونا، اخیرا نتایج سروی عمومی را به نشر رساند که نشان می‌داد در افغانستان حدود 10 میلیون نفر به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند. این سروی به اساس آزمایش سریع انجام شده بود. درحالی‌که بر اساس آزمایش‌های روزانه در شفاخانه‌ها تا کنون 37 هزار 953 به کرونا مبتلا شده‌اند.
تفاوت زیاد میان نتایج سروی عمومی و آمار روزانه‌ی وزارت صحت عامه ثابت میکند که آمار رسمی از واقعیت شیوع ویروس کرونا در افغانستان فاصله‌ی زیادی دارد. مسئولان وزارت صحت عامه نیز می‌‌پذیرند که سیستم ردیابی و آمارگیری این وزارت ضعیف است و نمی‌تواند به گونه‌ی واقعی موارد ابتلا را ثبت و رسیدگی کند.
کاهش در آمار روزانه یکی از عامل‌های گفته شده است که شهروندان را از خطر ویروس کرونا بی‌خیال میکند. برخی از کارشناسان و نهادهای ناظر نسبت به این موضع ابراز نگرانی می‌کنند و می‌گویند که با این حال ممکن است شیوع ویروس کرونا در افغانستان دوامدار شود.
دکتر کریم‌الله شهپر، استاد دانشگاه و کارشناس امراض ویروسی در گفت‌وگو با اطلاعات روز می‌گوید که مریضی وجود دارد، اما مردم به‌دلیل نبود آگاهی شرایط بهداشتی را رعایت نمی‌کنند. از جانب دیگر برای تشخیص به شفاخانه‌ها نیز مراجعه نمی‌کنند. او گفت که در مراسم‌های محرم نیز مریضی میان مردم افزایش می‌یابد اما مردم آن را بنابر دلایل مختلف همچنان نادیده می‌‌گیرند.
به باور آقای شهپر، عدم مراجعه مردم به شفاخانه‌ها، کاهش در آمار رسمی و نبود آمار دقیق یکی از عامل‌هایی است که حساسیت در برابر کرونا را از بین برده است. او می‌گوید که وزارت صحت عامه سیستم ردیابی و آمارگیری دقیق ندارد، از این‌رو نمی‌تواند براساس آمار غیردقیق تصمیم دقیق اتخاذ کند. به گفته‌ی آقای شهپر ممکن است با این وضعیت موج اول شیوع ویروس کرونا نتواند مانند سایر کشور‌ها ختم اعلام شود و همچنان ادامه داشته باشد.
اخیرا دیدبان شفافیت افغانستان نتایج سروی را نشر کرده است که نشان میدهد که در بیش‌تر شفاخانه‌ها آزمایش‌های مقدماتی ویروس کرونا انجام نمی‌شود. این نشان از بی‌اعتنایی بخش صحت به شیوع ویروس کرونا است. در این سروی دیدبان شفافیت افغانستان 700 مرکز صحی را در 60 ولسوالی و 13 ولایت نظارت و سروی کرده است.
دیدبان شفافیت همچنان از نبود تجهیزات کافی در شفاخانه‌ها ابراز نگرانی کرده و از دولت خواسته است که به وضعیت رسیدگی کند. این نهاد از وزارت صحت عامه خواسته است که برای موج دوم شیوع ویروس کرونا آمادگی بگیرد.
عزیزه اکبری، از دانشجویانی است که در هنگام آغاز درس‌های حضوری دانشگاه‌ها به‌تازگی برای بار دوم به ویروس کرونا مبتلا شده است. او اکنون در قرنطین خانگی است. خانم اکبری گفت که هردو بار به شفاخانه مراجعه کرده است و آزمایش آن مثبت بوده است. درحالی‌که در اواخر کم‌تر کسی به‌دلیل علایم کرونا برای آزمایش به شفاخانه مراجعه می‌کنند.
خانم اکبری گفت که در شفاخانه افغان – جاپان که او مراجعه کرده است صرف یکی دو مریض را در بستر دیده است. بسترهای زیادی در شفاخانه خالی بوده است. همچنان مراجعان برای آزمایش نیز انگشت‌شمار بوده است.
به گفته‌ی خانم اکبری، با آن‌که او مریضی کرونا را هربار که علایم آن در وجودش آمده جدی گرفته است. اما این مریضی برای همسایه‌ها، همصنفان و سایر افرادی که او می‌شناسد کاملا عادی شده و حساسیت آن از بین رفته است. او می‌گوید که حتا داکتران شفاخانه نیز موارد بهداشتی مخصوص را مراعات نکرده و به او گفته‌اند که: «از این مریضی هم چیزی نمانده است»
خانم اکبری گفت با آن‌که مریضی وجود دارد و همچنان مواردی از مرگ و میر را نیز به گونه مشکوک میان مردم می‌‌بیند، اما این مریضی میان آنان به «ننگ و عار» تبدیل شده است. از این‌رو اگر مریضی و مرگ کرونایی هم وجود داشته باشند به شفاخانه مراجعه نمی‌کنند و آن را مخفی می‌کنند. گاهی باورهای مذهبی و سنتی نیز باعث میشود که مردم کرونا را جدی نگیرند و مخفی کنند.
آمادگیها برای موج دوم
نگرانی از ادامه وضعیت شیوع ویروس کرونا میان شماری از کارشناسان، شهروندان و نهادهای ناظر در حالی است که وزارت صحت عامه برای موج دوم ویروس کرونا آمادگی می‌گیرد.
دکتر اکمل سمسور به اطلاعات روز گفت که در روزهای اخیر در شماری از ولایات، چندین روز پی‌هم موارد مثبت کرونا صفر بوده است. اگر این وضعیت تا چهار هفته ادامه پیدا کند وزارت صحت عامه موج اول ویروس کرونا را در این ولایات ختم اعلام میکند. به گفته‌ی آقای سمسور پس از آن اگر در این ولایات موارد مثبت ثبت شود موج دوم خواهد بود و برای آن از همین اکنون وزارت صحت عامه آمادگی می‌گیرد.
آقای سمسور گفت که گرچند برخی از ولایات مثل هرات، بلخ و باغیس آمار روزانه نسبتا ثابت است و سیر نزولی قابل ملاحظه ندارد، اما احتمالا در این ولایات نیز تا خزان و زمستان موج اول کرونا ختم میشود.
سخن‌گوی وزارت صحت عامه می‌گوید که این وزارت برای موج دوم شیوع ویروس کرونا در زمستان آمادگی می‌گیرد. او می‌گوید که موج دوم و شیوع دوباره ویروس کرونا نظر به مطالعات و برآوردهای که انجام شده یک واقعیت بوده و آمدنی است.
سردی هوا و مرض انفلونزا، همچنان آلودگی هوا از عواملی است که گفته میشود شیوع ویروس کرونا را در زمستان بیش‌تر میکند. سخن‌گوی وزارت صحت عامه می‌گوید که تا رسیدن فصل زمستان به شهروندان توصیه میشود که مقاومت بدن‌شان را بالا ببرند، غذای خوب و خواب کافی داشته باشند و هر روز ورزش کنند.
آقای سمسور گفت که تا زمستان پیش رو و آمدن فصل سرما ظرفیت تشخیصی و مراقبتی شفاخانه‌ها را در شهر و روستاها بلند می‌‌برند. تا اگر شیوع ویروس کرونا شدید شود، به‌ویژه در روستا شفاخانه‌ها آماده رسیدگی به آن باشد. به گفته‌ی آقای سمسور از همین حالا در شماری از بنادر زمینی و میدان‌های هوایی لابراتوار تشخیصی جدید کرونا نصب شده است. از جانب دیگر ظرفیت تشخیصی شفاخانه‌های خصوصی نیز از دو به ده لابراتوار افزایش یافته است. همچنان لابراتوارهای تشخیصی دولتی نیز اکنون 12 است و بیش‌تر از این خواهد شد.