شماری از دانشجویان افغان که از طریق بورس‌‌‌های دولتی به دانشگاههای هند فرستاده شده، میگویند حدود دو سال بعد از ختم دورهی تحصیلی‌‌‌شان نتوانستند مدارک‌‌‌شان را در ادارات هند تأیید کنند. دانشجویان مدعی‌اند که به‌دلیل بی‌‌‌توجهی و بی‌‌‌دقتی سفارت افغانستان در هند، آن‌ها به دانشگاههای بیکیفیت و بیاعتبار هند فرستاده شده و حالا بعد از ختم دوره تحصیلی، ادارات هند این دانشگاهها را «جعلی» خوانده و مدارک تحصیلی را تأیید نمی‌کنند.
دانشجویان شاکی که در سال‌‌‌های اول حکومت وحدت ملی به هند فرستاده شده، از وجود فساد در روند معرفی دانشجویان که از طریق دولت بورس شدهاند، سخن میگویند. به گفتهی آن‌ها دانشجویان «واسطه‌‌‌دار» به دانشگاههای خوب و معتبر معرفی میشوند، اما دانشجویان «بی‌‌‌واسطه» به دانشگاههای کم‌کیفیت، خصوصی و «بیاعتبار» فرستاده میشوند.
وزارت تحصیلات عالی افغانستان در پاسخ به انتقادهای شماری از دانشجویان افغان در هند میگوید که از یک هزار و 350 دانشجوی که بعد از سال 2011 میلادی در پنج دورهی تحصیلی از طریق دولت افغانستان به هند فرستاه شده، فقط نُه دانشجو هنوز در هند باقی مانده و متباقی همه به کشور برگشته‌اند.
محمدحنیف فرزان، معاون سخن‌گوی وزارت تحصیلات عالی کشور به اطلاعات روز میگوید که تمامی دانشگاههای که دانشجویان افغان از طریق بورسیه‌‌‌های دولتی به آن‌جا فرستاده شدهاند، مدار اعتبار بوده و هیچ دانشگاهی جعلی در میان این دانشگاهها نیست.
«دو سال برای تأیید اسنادم سرگردانم»
در اواخر حکومت حامد کرزی و شروع حکومت وحدت ملی (2014 و 2015)، شماری از دانش‌‌‌آموزان که در آزمون سراسری کانکور در سطح ولایت نمرات بلند را کسب کرده بودند، براساس سهمیه ولایتی از طریق حکومت افغانستان برای ادامه تحصیل به هند فرستاده شدند. حالا شماری از این دانشجویان حدود دو سال بعد از فراغت‌شا نتوانسته‌‌‌اند سند فراغت خود را تأیید کنند.
یک دانشجوی افغان که نمی‌خواهد نامش در گزارش ذکر شود به اطلاعات روز میگوید حدود دو سال از فراغتش گذشته، هنوز نتوانسته مدارک خود را تأیید کند. او میگوید، براساس سهم ولایتی واجد شرایط بورسیه دولتی شده و از سوی دولت افغانستان به یکی از دانشگاههای ایالت راجستان هند معرفی شده است.
این دانشجوی افغان میگوید شماری از دانشجویان افغان به‌شمول خودش که «واسطه» نداشته، به دانشگاههایی معرفی شدند که حالا سکرتریت ایالت راجستان –اداره‌‌‌‌ای که مدارک تحصیلی را تأیید می‌‌‌کند- این دانشگاهها را بیکیفیت و جعلی می‌‌‌خواند و به همین دلیل اسناد او و شماری دیگر از دانشجویان افغان در هند را مهر نمی‌زند. همچنان در دانشگاهی که او درس خوانده از نگاه درسی، امکانات خوابگاه، غذا و برخورد در سطح «بسیار ضعیف» قرار دارند: «وضعیت خوابگاه چنان خراب بود که بعد از دو روز برای 20 دقیقه آب می‌آمد، هم غذای خراب داشت و هم حفظ‌الصحه مراعات نمی‌‌‌شد. اما کسانی که واسطه داشته باشد به دانشگاههای خوب‌تر معرفی میشود و از سهولت‌‌‌های رهایشی مانند اتاق یک‌نفره، سیستم گرما و سرما، آب، خوابگاه استندرد و حتا غذای افغانی برخوردار میشوند.»
سالار سرکده یکی از دانشجویان افغان است که در آزمون کانکور سال 1393 خورشیدی با اخذ 303 نمبر به دانشکده حقوق دانشگاه البیرونی راه یافته بود، از طریق بورسیه دولتی به هند فرستاده شد. او میگوید 18 ماه است که برای تأیید مدارکش سرگردان است. سالار در صحبت با اطلاعات روز میگوید که در ماه فبروری 2019 به سکرتریت ایالت راجستان برای تأیید اسنادش درخواست داده و تا کنون حدود 18 ماه از ثبت درخواستش گذشته، اما اسناد او تأیید نشده است، درحالی‌که روند عادی تأیید اسناد حدود یک هفته را در بر میگیرد: «بیش‌تر از یک سال میشود که به این اداره مراجعه می‌‌‌کنیم از اول تا حالا بیش‌تر از 40 ایمیل به این اداره فرستادم، اما به مشکل من رسیدگی نشده است.»
به گفتهی این دانشجوی افغان در هند، سکرتریت ایالت راجستان به آن‌ها میگوید که چرا سفارت افغانستان آن‌ها را به دانشگاههای خصوصی می‌‌‌فرستد، درحالی‌که دانشگاههای دولتی باکیفت خیلی خوب زیاد است: «این دانشگاهها پیش ما اعتبار ندارد و به همین دلیل مدرک شما را تأیید نمی‌‌‌کنیم.»
سیدحلیم سادات، یکی دیگر از هم‌‌‌دانشگاهیان سالار که براساس سهیمه ولایتی ولایت لوگر به هند فرستاده شده، میگوید حدود ده ماه است که میان دانشگاه و سکرتریت در رفت‌وآمد است تا اسنادش مهر تأیید بخورد. حالا بعد از ده ماه انتظار و رفت‌وآمد، نه‌تنها که از تأیید خبری نیست، بلکه از سوی اداره‌ی تأیید اسناد ایالت راجستان پاسخ رد دریافت می‌‌‌کند.
در همین حال، فیلم‌‌‌های را که این دانشجویان از برخورد مسئولان اداره «تأیید مدارک تحصیلی» ایالت راجستان به اطلاعات روز فرستاده، نشان می‌‌‌دهد که پاسخ مسئولان این اداره به تلاش‌‌‌ها و درخواست‌‌‌های دانشجویان فقط یک «بروید» است. در یکی از این فیلم‌‌‌های شخصی که دانشجویان او را رییس اداره «تأیید مدارک تحصیلی» ایالت راجستان معرفی می‌‌‌کند به یکی از دانشجویان میگوید: «به دولت‌تان بگوید که در این دانشگاهها برای‌تان ثبت‌نام نکند تا در وقت گرفتن مدارک‌‌‌تان به مشکل برنخورید.»
این دانشجویان میگویند بارها مشکل‌‌‌شان را با سفارت افغانستان در دهلی مطرح کردهاند اما مسئولان سفارت «به‌جای حل مشکل ما، کوشش میکنند ما را خاموش کند». به گفتهی این دانشجویان افغان در هند، سفارت افعانستان در دهلی‌‌‌نو مسئولیت مدیریت مالی و معرفی دانشجویان به دانشگاههای هند را طی یک قرارداد به شرکت هندی «ایدسیل» واگذار کرده و سفارت شرکت «ایدسیل» را مسئول این چالش‌‌‌ها عنوان می‌‌‌کند. اما وزارت امور خارجه‌ی کشور میگوید که این موضوع به این وزارت ربط ندارد. گران هیواد، سخن‌گوی وزارت خارجه به اطلاعات روز میگوید که موضوع دانشجویان به دفتر آتشه تحصیلی ربط دارد که به وزارت تحصیلات عالی کشور پاسخ‌گو است.
پاسخ وزرات تحصیلات عالی
محمدحنیف فرزان، معاون سخن‌گوی وزارت تحصیلات عالی کشور به اطلاعات روز میگوید که تمامی دانشگاههایی که دانشجویان افغان از طریق بورسیه‌‌‌های دولتی به آن‌جا فرستاده شدهاند، مدار اعتبار بوده و هیچ دانشگاهی جعلی در میان این دانشگاهها نیست: «چون [انتخاب] این دانشگاههای از جانب شرکت (تصدی) دولتی ایدسیل (وابسته به وزارت توسعه منابع بشری هند) که تنها تصدی دولتی در عرصه بین‌المللی‌سازی سکتور تحصیلات عالی و ترویج پوهنتون‌های معتبر هند فعالیت دارد، صورت گرفته و همچنان تا حالا هیچ نوع شکایت در این مورد به این اداره مواصلت نورزیده است.»
فرزان همچنان میگوید: «اکثر دانشگاههای هند بعد از فراغت و اعلان نتایج سند فراغت موقت (Provisional Degree) صادر میکنند و سند فراغت اصلی را بعد از تدویر برنامه فراغت سالانه دانشگاه (Convocation/ Graduation Ceremony) ، که حدود 6 ماه تا یک سال (نظر به پوهنتون فرق می‌‌‌کند) زمان میگیرد، تهیه و به دسترس فارغین قرار می‌دهند.»
معاون سخن‌گوی وزارت تحصیلات عالی کشور میگوید براساس فیصله کمیسیون عالی توزیع بورس‌ها، تمامی دانشجویان اعزامی بورسیه‌ی دولتی مکلف بودند تا در خوابگاه‌های دانشگاههایشان بودوباش کنند و «مصارف تحصیلی (از قبیل فیس تحصیلی، لیلیه، غذا وغیره) هر دانشگاه نظر به رشته‌ی تحصیلی، موقعیت دانشگاه، امکانات و خدمات خوابگاه مختلف بوده که با درنظر داشت مواد تفاهمنامه فوق‌الذکر -تفاهمنامه میان شرکت دولتی ایدسیل هند و افغانستان- اجراات لازم صورت گرفته است.»
آقای فرزان میگوید که برای دانشجویانی که در خارج از خوابگاه دانشگاههایشان بودوباش میکردهاند، مبلغ 100 دالر امریکایی در ماه و برای دانشجویانی که در خوابگاه دانشگاههایشان بودوباش میکردهاند، مبلغ 50 دالر امریکایی در ماه از سوی دولت افغانستان به‌عنوان هزینه تحصیلی در نظر گرفته شده است: «معیاد این تفاهمنامه در ماه جون 2019 میلادی به پایان رسیده است.»
براساس آمار وزارت تحصیلات عالی کشور، از سال 1395 الي 1398 خورشیدی یک‌هزار و 180 دانشجو در مقطع لیسانس 805 دانشجو در مقطع ماستری و 74 دانشجوی دیگر در مقطع دکترا از از طريق وزارت تحصيلات عالي به كشور هند جهت تحصيل معرفي و اعزام شدهاند.
براساس آمار وزارت تحصیلات عالی، افغانستان با داشتن بیش از 13 هزار و 200 دانشجو در هند بعد از کشور نیپال در درجه دوم قرار میگیرد. از این میان، پنج‌هزار و 600 دانشجو از طریق بورسیه‌‌‌های دولت افغانستان، نهادهای بین‌المللی و دانشگاهها به هند فرستاده شدهاند و بیش از هفت‌هزار و 600 دانشجوی دیگر با هزینه شخصی خودشان در هند مصروف تحصیل می‌باشند.