فریضه عالمی
شماری از دانشجویان در گفت‌وگو با اطلاعات روز مدعی‌اند مددمعاش دانشجویان افغانستانی در کشورهای روسیه و بنگلادش به‌طور منظم پرداخت نمی‌شود. برای همین دانشجویان ناگزیرند در کنار درس کار هم کنند. به گفته‌ی این دانشجویان حتا مواردی وجود دارد که دانشجو دو سال پس از فراغت هنوز مددمعاش خود را نگرفته و سرگردان است.
وزارت تحصیلات عالی افغانستان هر سال شماری از دانشجویان را برای ادامه تحصیل به دانشگاه‌های بیرون از کشور می‌فرستد. دانشجویانی که به‌صورت رسمی از طرف دولت افغانستان فرستاده می‌شود، ماهانه یک مقدار پول را از سوی دولت افغانستان به‌عنوان مددمعاش دریافت می‌کنند. وزارت خارجه و سفارتخانه‌های مقیم در کشور میزبان، مسئول پرداخت حقوق دانشجویان هستند.
وزارت خارجه بی‌نظمی در پرداخت مددمعاش را تأیید می‌کند، اما می‌گوید این مشکل موقتی است و به‌دلیل کرونا پیش آمده است.
کار سیاه
فوزیه رسا (نام مستعار)، دانشجوی سال چهارم رشته‌ی حقوق در یکی از دانشگاه‌های روسیه است. او در این چهار سال مجبور شده که در کنار درس، کار هم کند. به گفته‌ی فوزیه او کار می‌کند زیرا سفارت افغانستان در مسکو، مددمعاشاش را به‌طور منظم پرداخت نمی‌کند.
فوزیه چهار سال پیش در یک روند رقابتی توانست به یکی از دانشگاه‌های روسیه راه یابد. این چهار سال اما برای او سخت گذشته است. او برای به‌دست آوردن مددمعاشاش بارها به سفارت افغانستان در مسکو رفته، اما بی هیچ نتیجه‌ای برگشته است: «من چندین بار با هزینه‌ی شخصی از شهری که در آن درس می‌خوانم به مسکو رفتم تا شخصاً با مسئول پرداخت مددمعاش‌ها، در مورد تأخیر و پرداخت‌نشدن معاشات صحبت کنم. اما مسئولان هیچ توجهی به حرف‌های من نکردند و من با دست خالی برگشتم.»
حاصل این رفت‌وآمدها به سفارت افغانستان به مسکو، فقط 1800 دالری است که آن را در سه نوبت گرفته است. درحالی‌که طبق قرارداد، حقوق چهار سال او حدود چهار هزار دالر می‌شود.
فوزیه می‌گوید به‌دلیل بی‌نظمی در پرداخت معاش در طول دوران تحصیل محبور شده که برای تأمین هزینه‌اش به‌عنوان خدمه رستوران، صفاکار، میوه‌چین و شاگرد فروشگاه کار کند.
در بعضی از کشورها دانشجویان خارجی می‌توانند با اجازه دانشگاه در جریان تحصیل در کنار درس کار کنند. اما در روسیه دانشجویان اجازه ندارند که همزمان با تحصیل کار کنند. به همین خاطر دانشجویان افغانستان در روسیه در روزهای تعطیل کار سیاه می‌کنند. دانشجویانی که از بی‌نظمی در پرداخت مددمعاش شکایت دارند در گفت‌وگو با اطلاعات روز گفته‌اند دانشجویانی که زبان روسی را بهتر می‌فهمند می‌توانند به‌عنوان خدمه‌ی رستوران یا فروشنده کار کنند، اما دانشجویانی که زبان روسی بلند نیستند، مجبورند کارهایی چون صفاکاری و میوه‌چینی انجام دهند.
دانشجویان معترض می‌گویند در شرایطی که مددمعاش دانشجویان با تأخیر پرداخت می‌شود یا در مواردی هیچ پرداخت نمی‌شود، دانشجویان مجبورند کار کنند، در غیر آن صورت نمی‌توانند با پول ناچیزی که از خانوده یا دوستان‌شان دریافت می‌کنند، دورات تحصیل‌شان به‌سر برساند.
فوزیه می‌گوید پیش از آن‌که دانشجویان به کشور مورد نظر برای تحصیل می‌روند وزارت تحصیلات عالی اطمینان کامل می‌دهد که دانشجویان ماهانه 100 دالر امریکایی از طرف سفارت افغانستان در کشور مورد نظر دریافت می‌کنند، اما این پول هیچ گاه به‌موقع به دانشجو پرداخت نمی‌شود.
«دوسال پس از فراغت هنوز مددمعاشم مانده»
مواردی هم است که دانشجویان نتوانسته‌اند حتا پس از فراغت از دانشگاه مددمعاششان را دریافت کنند. به گفته‌ی این شمار از دانشجویان، دانشجو وقتی به وزارت تحصیلات عالی مراجعه می‌کند، به آن‌ها گفته می‌شود که فهرست تمام دانشجویان را به‌صورت منظم به وزارت خارجه فرستاده شده و مشکل از وزارت تحصیلات عالی نیست.
ذکی غلامی، دو سال پیش از رشته‌ی طب معالجوی از یکی از دانشگاه‌های روسیه فارغ شد. او به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که تا کنون مددمعاش کاملش را از سفارت دریافت نکرده است: «دو سال می‌گذرد اما تا حالا نتوانسته‌ام 1200 دالر حقوقم را از سفارت بگیرم. برای یک دانشجو این پول کمی نیست.»
او بارها به سفارت افغانستان در مسکو و وزارت خارجه افغانستان مراجعه کرده، اما تا کنون نتوانسته معاش کاملش را دریافت کند: «به مسئول پرداخت معاشات در سفارت افغانستان در مسکو که زنگ زدم به من گفت باید پیش از آن‌که از دانشگاه فارغ شوم سر مسئول قبلی پرداخت معاشات زور می‌گفتم. او گفت که از دست او کاری ساخته نیست.»
در ترکیه و بنگلادش هم همین قصه است. دانشجویان افغان در این کشورها هم ماه‌ها مددمعاششان را دریافت نمی‌کنند. سال‌‌های قبل در ترکیه دانشجویان بر کم‌کاری‌های سفارت و وزارت خارجه اعتراض کردند.
به همین ترتیب، دانشجویان در بنگلادش نیز از سفارت به‌دلیل تاخیر در مددمعاش‌های‌شان شکایت دارند. آنان به شرط حفظ نام‌شان به روزنامه اطلاعات روز گفتند که دولت مددمعاش ناچیز را که شصت دالر آمریکایی می‌شود، بعد از شش ماه تا یک سال هم پرداخت نمی‌کند.
مشکل موقتی است
وزارت خارجه دلیل تأخیر در پرداخت مددمعاش دانشجویان را شیوع ویروس کرونا و وضع قرنطین عنوان می‌کند. حامد تهذیب، معاون سخن‌گوی وزارت خارجه به روزنامه اطلاعات روز گفت که معاش دانشجویان هر شش ماه به نمایندگی بخش دانشجویان در سفارت‌خانه‌ها و کنسولگری‌ها حواله می‌شود، اما امسال به‌دلیل شیوع ویروس کرونا و وضع قرنطین در کشورها، این روند مختل شد.
آقای تهذیب تأکید کرد که تمامی دانشجویان در کشورهای ترکیه و بنگلادش مددمعاش‌های‌شان را دریافت کرده‌اند و در روسیه هم پول به سفارت منتقل شده است. به گفته‌ی او از میان 300 دانشجو که در روسیه درس می‌خوانند فقط 20 تن‌شان شاکی بوده‌اند که کار برای پرداخت معاشات آنان نیز جریان دارد و به‌زودی به حساب‌های‌شان واریز می‌شود.
وزارت امور خارجه افغانستان در حالی با اطمینان از تصفیه معاش دانشجویان سخن می‌گوید که دانشجویان در این کشورها در شبکه‌های اجتماعی و گروه‌های بین‌خودی از تأخیر و پرداخت‌نشدن معاش‌شان شکایت دارند.
در روزهای که در روسیه دانشگاه‌ها تعطیل و درس‌ها آنلاین شد، بسیاری می‌خواستند که به کابل پیش پدر و مادرش برگردند، اما نتوانستند به دیدار خانواده به افغانستان برگردند؛ زیرا سفارت افغانستان در مسکو مددمعاششان را پرداخت نکرد. فوزیه در مدت چهار سالی که در روسیه برای ادامه‌ی تحصیل رفته است، نتوانسته حتا یک بار هم به دیدن فامیلش به کابل برگردد: «دلم برای مادر و پدرم تنگ شده. اما چاره‌ای نیست. نمی توانم به دیدن‌شان کابل بیایم. سفارت اگر مددمعاشم را می‌داد می‌توانستم دوران قرنطین را کنار مادرم باشم.»