یک هفته پس از افتتاح مذاکرات صلح؛ پیشرفت کم و خوش‌‌بینی زیاد است

یک هفته بعد از مراسم افتتاحیه‌ی مذاکرات صلح میان دولت افغانستان و گروه طالبان در قطر، گفت‌‌وگوهای گروه‌‌های تماس دو طرف هنوز در مورد طرزالعمل و تقسیم اوقات مذاکرات صلح نهایی نشده، اما دو طرف می‌‌گویند که در مورد اکثر ماده‌‌های طرزالعمل توافق شده و بحث روی موارد اختلافی جریان دارد.

گفته می‌‌شود که حضور طرف سوم در مذاکرات و تأکید طالبان بر ادامه‌‌ی مذاکرات براساس موافقت‌‌نامه امریکا و طالبان که چند ماه قبل در دوحه به امضا رسید، نقاط اختلافی میان دو طرف است که هنوز روی آن به تفاهم نرسیده‌اند. اما دو طرف به‌صورت رسمی در مورد نقاط اختلافی که هنوز روی آن توافق نکرده‌اند، صحبت نمی‌‌کنند.

ناجیه انوری، سخن‌گوی وزارت دولت در امور صلح که در محل مذاکرات حضور دارد، گفت برای تدوین یک اصول و طرزالعمل مستحکم به وقت بیش‌تر ضرورت است: «تفاوت دیدگاه‌‌ها در دو طرف مذاکره ایجاب وقت بیش‌تر را برای بحث روی این سند بنیادی می‌کند تا به نقطه مشترک برسیم و سند مستحکم باشد تا بتواند جریان مذاکرات را به پیش ببرد.»

محمدنعیم وردک، سخن‌گوی دفتر سیاسی طالبان در قطر که عضویت هیأت مذاکره‌کننده‌‌ی گروه طالبان را هم دارد، در مصاحبه با اطلاعات روز گفت که میان گروه‌‌های تماس دو طرف روی اکثر مفاد طرزالعمل توافق صورت گرفته است و موجودیت اختلافات در یک پروسه طبیعی است: ««البته بعضی نقاط اختلافی طبیعی است که باید وجود داشته باشد، اگر اختلاف نباشد به نشست‌‌ها هم ضرورت نمی‌‌باشد. این‌که چند طرف می‌‌آید می‌‌نشیند [مذاکره می‌‌کنند] به این معنا است که یک مشکل است.»

آقای وردک همچنان گفت که امیدوار است روی اختلاف‌های باقی‌مانده میان دو طرف توافق صورت بگیرد و بعد آز توافق روی طرزالعمل، بحث روی آجندا آغاز خواهد شد.

در همین حال محمدرسول طالب، مشاور ارشد رییس‌جمهور و عضو هیأت گفت‌وگوکننده‌ی دولت افغانستان در مصاحبه‌‌ با اطلاعات روز گفته است احتمال «قوی» وجود دارد که بعد از جلسات عمومی روز شنبه و سه‌شنبه هفته‌‌ی گذشته، روز (شنبه، 29 سنبله) سومین جلسه‌‌ عمومی میان دو طرف برگزار شود و در این جلسه روی اقدامات هفته‌ی گذشته و برنامه‌‌های بعدی بحث خواهد شد.

درست هشت روز پیش (شنبه، ۲۲ سنبله)، بعد از ختم مراسم افتتاحیه مذاکرات مستقیم میان دولت افغانستان و گروه طالبان در یکی از تالارهای هتل شرایتون در دوحه، پایتخت امیرنشین قطر، اعضای دو هیأت دولت افغانستان و گروه طالبان برای اولین بار به‌صورت مستقیم پشت درهای بسته با هم صحبت کردند، معرفی شدند و در ختم این نشست که از آن به‌عنوان اولین نشست مستقیم میان دو هیأت یاد می‌‌‌‌شود، دو طرف یک تیم ده‌نفری شامل پنج نفر از هر طرف را به‌عنوان گروه تماس برگزیدند تا در مورد اصول و تقسیم‌اوقات مذاکرات با هم گفت‌وگو کنند.

به دنبال آن، گروه‌‌‌‌های تماس دو طرف در دو جلسه‌ی‌ جداگانه که در جریان هفته‌ی گذشته (یک‌شنبه، ۲۳ سنبله و دوشنبه، ۲۴ سنبله) در هتل شرق، جایی که هردو هیأت در آن‌جا مستقرند، پشت درهای بسته روی «اصول رفتاری و تقسیم اوقات» مذاکرات بحث و گفت‌‌‌‌وگو کردند.

گروه‌‌‌‌های تماس دو طرف طی دو جلسه‌ی مشترک خویش توانستند مواردی را به‌عنوان اصول مذاکرات صلح آماده و روی آن توافق کنند. هرچند از جزئیات کامل اصول مذاکرات که از سوی گروه‌‌‌‌های تماس دو طرف آماده شده، اطلاعاتی در دست نیست اما چند مورد به‌عنوان مهم‌ترین اصل‌های مذاکرات صلح از جانب دو طرف مطرح و روی آن توافق شده است.

میان گروه‌های تماس دو طرف توافق شده که در جریان مذاکرات با حفظ احترام متقابل از الفاظ و سخن‌های پرخاش‌کننده و نیز حرف‌هایی که باعث دوری شده و آشتی‌‌‌‌جویانه نباشد، پرهیز شود. بحث دیگری که از سوی گروه‌های تماس به‌عنوان اصل مذاکرات روی آن توافق شده این است که فیصله‌‌‌‌های هیأت‌های دو طرف در جریان مذاکرات شکستانده نخواهد شد و روی یک موضوع بار دوم فیصله صورت نخواهد گرفت.

همچنان دو طرف توافق کرده‌اند در صورتی که در مواردی به بُن‌بست می‌رسند، مذاکرات میان دو هیأت متوقف شده و برای حل موضوع یک کمیسیون کوچک‌تر و ویژه‌ی مشترک تشکیل داده و روی موضوع اختلافی به‌صورت تخصصی بحث کرده و نتیجه‌‌‌‌ی کار دوباره به نشست عمومی برده شود. ایجاد یک دارالانشای مشترک موضوع دیگری است که روی آن توافق صورت گرفته است.

میان دو طرف توافق شده است که مذاکرات را با صبر و تحمل ادامه داده و تا ختم آن هیچ طرفی از میز گفت‌‌‌‌وگوها خارج نشود.

موضوع‌های دیگری که در اصول مذاکرات توافق شده این است که در جریان گفت‌وگوهای صلح میان دو طرف باید نوبت سخنرانی رعایت شود، جلسه با تلاوت قران کریم آغاز و ختم شود، دو طرف در صحبت‌‌‌‌های همدیگر مداخله نکنند و در جلسه‌ها از موضوع بحث خارج نشود.

هفته‌‌ی گذشته (سه‌شنبه، ۲۵ سنبله) گروه‌‌‌‌های تماس مواردی را که به‌عنوان اصول مذاکرات روی آن توافق کرده‌‌‌‌اند، در یک نشست مشترک عمومی با حضور تمام اعضای هیأت مذاکره‌‌‌‌کننده‌ی دو طرف مطرح کردند. در این نشست که از آن به‌عنوان دومین نشست عمومی میان دو هیأت یاد می‌‌‌‌شود، اصول مذاکرات مورد بحث قرار گرفته و به گروه‌‌‌‌های تماس وظیفه سپرده شد که هرچه زودتر اصلاحات نهایی را روی اصول مذاکرات اعمال کرده و تقسیم اوقات مذاکرات را مشخص کند تا بحث روی اجندای مذاکرات شروع شود.

دو هیأت مذاکره‌‌‌‌کننده قبل از آغاز گفت‌‌‌‌وگو‌‌‌‌ها باید در مورد اصول مذاکرات، تقسیم‌اوقات گفت‌وگوها و اجندای مذاکرات به یک توافق مشترک دست یابد. در این میان دست‌یافتن به اصول مشترک مذاکرات مهم‌ترین بخش این مذاکرات به‌شمار می‌‌‌‌رود؛ چون به گفته‌ی دو طرف در این مذاکرات طرف سومی وجود ندارد که به‌عنوان تسهیل‌کننده عمل کند و پس از نهایی‌شدن اصول مذاکرات، گفت‌وگوهای صلح بر مبنای همین اصول مذاکرات پیش خواهد رفت.

احتمال می‌‌رفت که در پایان هفته‌‌ی گذشته بحث روی اصول و تقسیم‌‌اوقات مذاکرات نهایی شده و راه برای گفت‌وگو در مورد اجندای مذاکرات باز شود. اما هنوز روی طرزالعمل مذاکرات توافق نهایی حاصل نشده است. تا این‌جای کار هردو طرف بسیار قوی از دیپلماسی کار گرفته و روی بافت کلمات و اصطلاحات در متن اصول‌‌نامه/طرزالعمل مذاکرات وسواس جدی به خرچ داده/می‌‌دهند.

سرعت کم و خوشبینی زیاد

به باور اعضای هیأت مذاکره‌کننده این دور مذاکرات میان دولت افغانستان و گروه طالبان سه مرحله را در بر می‌‌گیرد. مرحله آغاز روز شنبه هفته گذشته این مرحله انجام شد که در همان روز دو طرف برای اولین بار در یک جلسه‌‌ی دوجانبه با همدیگر معرفی و برای ورود به مرحله دوم از دو طرف گروه‌‌های تماس ایجاد شد. دو طرف این مرحله را «موفقیت‌‌آمیز» عنوان می‌‌کنند.

مرحله دوم که یک روز پس از مراسم افتتاحیه‌‌ مذاکرات آغاز شده، اما تا هنوز که یک هفته از آن می‌‌گذرد نهایی نشده است. این مرحله شامل تدوین یک طرز العمل مشخص برای مذاکرات، تقسیم اوقات و تعیین اجندا می‌‌شود. گروه‌‌های تماس دو طرف در حال چانه‌‌زنی روی کم‌وکیف طرزالعمل می‌‌باشد و مذاکرات عملا وارد مرحله‌‌ی سوم که در آن گفت‌‌وگوهای سخت و سنگین روی جزییات و مسائل مهم مطرح خواهد شد، نشده است. شماری از اعضای هیأت‌‌های دو طرف این تأخیر را طبیعی می‌‌خوانند اما شماری دیگر باور دارند که مرحله دوم نباید یک هفته به درازا می‌‌کشید.

تدوین طرزالعمل و تقسیم اوقات مذاکرات که انتظار می‌رفت در هفته‌‌ی گذشته نهایی شود، هنوز نهایی نشده و در روزهای اخیر گفت‌‌وگوها میان دو طرف به کندی مواجه شده است و سرعت قابل ملاحظه را ندارد. اما در عین حال، دو طرف همواره خوشبین به‌نظر می‌‌رسند و از حل اختلافات سخن می‌‌زنند.

اعضای هیأت مذاکره‌‌‌‌کننده‌‌‌‌ی دو طرف در صحبت با رسانه‌‌‌‌ها همواره از تعهد خودشان برای آوردن صلح و روحیه‌‌‌‌ی همکاری طرف مقابل سخن می‌‌‌‌گویند. آن‌ها می‌‌‌‌گویند که سر راه مذاکرات صلح سختی‌‌‌‌های وجود دارد اما تا هنوز با کدام چالش یا مانعی که بتواند روی مذاکرات تأثیر بگذارد، مواجه نشده‌‌‌‌اند.

محمدامین احمدی، عضو هیأت مذاکره‌کننده‌‌ی دولت افغانستان در مورد یک هفته‌‌ی گذشته به اطلاعات روز گفت: «اگر مشکل باقی مانده سر اصول مذاکرات حل شود، پیشرفت و تحول بزرگ به‌دست خواهد آمد.»

در همین حال، سهیل شاهین، عضو هیأت مذاکره‌‌کننده‌‌ی گروه طالبان به اطلاعات روز می‌‌گوید که هفته‌‌ی گذشته «یک هفته بهتر و پرامیدی» بوده است. «مراسم افتتاح به‌صورت بهتر انجام شد، به اکثر نقاط طرزالعمل توافق صورت گرفته، الا یکی-دو نقطه که تحت بحث و نهایی‌شدن است، هماهنگی مطبوعاتی وجود دارد که به رسانه‌ها بیانات و اظهارات هماهنگ و توافق‌شده گفته شود و اراده جدی برای حل مسالمت‌آمیز مسأله افغانستان بین اعضای اشتراک‌کننده دیده می‌شود.»

حبیبه سرابی، عضو هیأت مذاکره‌کننده‌ی دولت افغانستان با گروه طالبان در جریان هفته‌‌‌ی گذشته در صحبت با اطلاعات روز گفت بود که برخورد گروه طالبان نسبت به نشست‌‌‌‌های گذشته که در مسکو و قطر برگزار شده بود، نرم‌‌‌‌تر است: «یک نوع بوی صلح به مشام می‌رسید. چون در نشست‌های قبلی در مسکو یا دوحه وقتی سخنرانی می‌کردند، لحن صحبت و سخنرانی‌شان بسیار پرخاشگرانه بود اما این بار آرام‌‌‌‌تر بود.»

مولوی عطاالله لودین، عضو دیگری هیأت مذاکره‌کننده دولت افغانستان در مورد روند جاری گفت‌وگوهای صلح خوشبین است و می‌گوید هنوز کدام عمل یا عکس‌العملی ندیده است که باعث توقف و اخلال مذاکرات صلح شود: «تا زمانی بدبین نمی‌‌‌‌شویم که در عمل نبینیم چیزی باعث تأخیر مذاکرات می‌‌‌‌گردد.»

در همین حال، مولوی عبدالسلام حنفی، عضو هیأت مذاکره‌‌‌‌کننده گروه طالبان در صحبت با اطلاعات روز آغاز مذاکرات صلح میان دولت و طالبان را «شروع خوب» توصیف می‌‌‌‌کند و امیدوار است که در روزهای آینده هم مذاکرات با روحیه‌ی مثبت پیش برود. آقای حنفی می‌‌‌‌گوید که با اخلاص کامل کار می‌‌‌‌کند تا در افغانستان صلح و آرامی برقرار شود. او می‌‌‌‌گوید مردم افغانستان منتظر صلح باشد.