منابع محلی در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز می‌گویند که از چهار نقطه در ولایت‌های هرات، فراه و نیمروز از طریق بازارچه‌های مشترک و مرزهای غیرقانونی، موترهای حامل اموال تجارتی بدون پرداخت محصول گمرکی وارد کشور می‌شود. منابع در غرب کشور از حکومت می‌خواهند که جلو فعالیت‌های مافیا را بگیرند، تا از طریق بازارچه‌ها و مرزهای غیرقانونی کالاهای ایرانی را وارد افغانستان نکنند.
این منابع به روزنامه اطلاعات روز می‌گویند که بیشتر اموال قاچاقی ایرانی از طریق ولایت‌های نیمروز و فراه وارد کشور می‌شود. در ولایت فراه دو نقطه مرزی برای واردات کالاهای قاچاقی از کشور ایران وجود دارد. دادالله قانع، رییس شورای ولایتی فراه در صحبت با روزنامه اطلاعات روز میگوید که این نقاط مرزی و بازارچه‌های مشترک در ولسوالی شیب‌کوه و «تپه‌خواهران» در ولسوالی لاش‌وجوین موقعیت دارد.
او گفت: «ایرانی‌ها در تبانی با مافیا، مخالفان مسلح و یک تعداد تاجران، کالاهای غیرقانونی را وارد کشور می‌کنند و این به تجارت ما ضربه می‌زند. وقتی بازارچه‌ها و مرزهای غیرقانونی باز می‌شود، موترهای زیادی از ایران وارد کشور می‌شوند.»
آقای قانع مدعی است که هر 10 یا 15 روز یک‌بار، مرزهای غیرقانونی با ایران باز می‌شود و شمار زیادی از موترها بدون پرداخت محصول گمرکی وارد کشور می‌شوند و نیروهای سرحدی در قسمت جلوگیری از واردات قاچاق کاری نمی‌کنند.
خیرمحمد نورزی، یکی دیگر از اعضای شورای ولایتی فراه در صحبت با روزنامه اطلاعات، از ورود کالاها و نفت بی‌کیفیت از کشور ایران از طریق بازارچه‌ها و مرزهای غیرقانونی به داخل افغانستان خبر می‌دهد. او خواهان توقف روند قاچاق کالاهای ایرانی است: «در بازارچه‌ها و مرزهای غیرقانونی کارمندان گمرک و تفتیش نیستند که بررسی کنند اموال بی‌کیفیت وارد نشود.»
اما دین‌محمد نعمتی، رییس اتاق تجارت ولایت فراه در صحبت با روزنامه اطلاعات روز فعال‌بودن بازارچه و بازبودن مرزهای غیرقانونی با کشور ایران را رد می‌کند: «دو بازارچه غیرقانونی در فراه بود که از پارسال تا حالا مسدود شده است.»
ادعای حیف‌ومیل گسترده‌ی عواید در نیمروز
بازارچه مشترک گمشاد در ولایت سیستان و بلوچستان ایران و در نوار مرزی ولایت نیمروز افغانستان موقعیت دارد و به‌گونه‌ی غیرقانونی فعالیت دارد. این بازارچه در نیمروز و نزدیکی ولسوالی لاش‌وجوین ولایت فراه موقعیت دارد.
عبیدالله نورزی، رییس اتاق تجارت نیمروز به روزنامه اطلاعات روز میگوید که هر بار با بازگشایی بازارچه غیرقانونی گمشاد تا 110 موتر باربری با بیش از 50 تُن وزن وارد کشور می‌شود؛ درحالی‌که از مرزهای قانونی موترها اجازه ندارند بالاتر از 25 تُن کالا به کشور وارد کنند.
او می‌افزاید: «بازارچه گمشاد تا سه مرتبه در هفته نیز باز می‌شود و موترها بدون پرداخت محصول گمرکی وارد کشور می‌شوند. اغلب موترهای باربری با 25 تُن بار تا 400 هزار افغانی محصول گمرکی به دولت می‌پردازند اما خود شما محاسبه کنید که از مرز گمشاد تا 100 موتر در یک شب وارد می‌شود و چقدر عواید حکومت حیف‌ومیل می‌شود.»
رییس اتاق تجارت نیمروز، نیروهای سرحدی در نزدیکی بازارچه گمشاد را به گرفتن پول برای بازگشایی این بازراچه متهم می‌کند و خواستار پایان این روند و مبارزه جدی برای ممانعت از ورود کالاهای قاچاقی از کشور ایران به افغانستان شده است.
او میگوید بارها در دیدار با مسئولان وزارت مالیه و تجارت و مقام‌های محلی نیمروز خواستار مسدودشدن بازارچه «گمشاد» شده، اما کاری در این بخش صورت نگرفته است. به گفته او، ایران تلاش می‌کند تا از هر طریقی کالاهای خود را به افغانستان صادر کند و هیچ‌گاهی مانع صادرات کالاهای قاچاقی نمی‌شود.
مسئولان در اتاق تجارت نیمروز می‌گویند شش ماه می‌شود که بازارچه «دوست‌محمد خان» در نزدیک مرز میلک نیمروز و یکی از دیگر بازارچه‌های غیرقانونی براساس فرمان ارگ ریاست جمهوری مسدود شده است. این مسئولان می‌افزایند که از این بازارچه کالاها به پیمانه زیادی از ایران وارد کشور نمی‌شد.
مرز غیرقانونی «میل 78» در هرات
مسئولان در اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری هرات مدعی‌اند که مرز غیرقانونی «میل 78» در ولسوالی شیندند هرات، هفته‌ی یک تا دو بار به دستور نیروهای سرحدی مستقر در این منطقه برای ورود کالاهای قاچاقی از کشور ایران به داخل کشور باز می‌شود.
احمدسعید عظیمان، معاون این اتاق در صحبت با روزنامه اطلاعات روز میگوید: «با هماهنگی نیروهای سرحدی، مرز میل 78 در شیندند باز می‌شود و این نیروها مبلغ پولی برای خود می‌گیرند. طوری که ما گزارش داریم، هفته یک یا دو بار این مرز باز می‌شود.»
به گفته او، بارها باز بودن مرز میل 78 را با مقام‌های حکومتی در میان گذاشته‌اند اما کاری برای مسدودشدن دایمی این مرز صورت نگرفته است: «دولت یا اراده‌ای برای مسدود کردن مرزهای غیرقانونی ندارد و یا توان کنترل را ندارد.»
آقای عظیمیان میگوید که مرز میل 78 در نزدیکی ولایت فراه قرار دارد و کالاهای قاچاقی وارداتی از کشور ایران به ولایت هرات و یا از مسیر شاهراه هرات – قندهار به دیگر ولایت‌ها منتقل می‌شود.
او هشدار می‌دهد که تداوم فعالیت بازارچه‌ها و مرزهای غیرقانونی، باعث کاهش توان رقابت تاجرانی می‌شود که به‌گونه‌ی قانونی از طریق مرزها کالا از ایران وارد می‌کنند: «از مرز میل 78 کالاهای مختلف وارد می‌شود. هم دولت نمی‌تواند که عواید خود را جمع‌آوری کند و هم تاجرانی که کالا به شکل قانونی وارد می‌کنند و محصول و مالیه به دولت می‌دهند، نمی‌توانند رقابت کنند و روی کار سالم اقتصادی تأثیر منفی می‌گذارد.»
به گفته او، مسیر میل 78 ناامن است اما نیروهای سرحدی یک قرارگاه در نزدیک این مرز دارند و باید هرچه زودتر این مرز مسدود شود.
در این میان، جیلانی فرهاد، سخن‌گوی والی هرات در صحبت با روزنامه اطلاعات روز میگوید: «به هیچ عنوان فعالیت بازارچه‌های قانونی نیست و هدایت مقام ولایت به مسئولان ذی‌ربط این است که جلو قاچاق و فعالیت بازارچه‌ها را بگیرند.»
300 نقطه قاچاق کالا و دردسرهای وزارت مالیه
وزارت مالیه میگوید که بارها بحث مسدودکردن بازارچه‌های غیرقانونی را با حکومت ایران از طریق مراجع دیپلماتیک در میان گذاشته‌اند و خواستار توقف فعالیت این بازارچه‌ها شده‌اند. شمروزخان مسجدی، سخن‌گوی وزارت مالیه در صحبت با روزنامه اطلاعات روز میگوید که فعالیت بازارچه‌های غیرقانونی و مرزهای غیرقانونی، یک «دردسر» برای این وزارت است و باید این بازارچه‌ها در نیمروز، فراه و دیگر نقاط مسدود شود: «موجودیت بازارچه‌ها و مرزهای غیرقانونی باعث فرار یک قسمتی از محصول گمرکی می‌شود و یکی از بزرگ‌ترین مراجع قاچاق کالا در کشور همین مرزهایی است که گمرک ندارد.»
آقای مسجدی می‌افزاید که آماری در مورد کالاهای که از طریق قاچاق وارد کشور می‌شود در اختیار ندارند و آنان قادر به ممنوعیت ورود این کالاها نیستند و باید نهادهای امنیتی در این بخش اقدام کنند. او تأکید دارد که به‌جای واردات کالاها به‌گونه‌ی غیرقانونی از ایران، باید از طریق مرزهای قانونی افغانستان در مرز با ایران در ولایت‌های هرات، فراه و نیمروز صورت بگیرد.
آمار وزارت مالیه نشان می‌دهد که بیش از 300 نقطه قاچاق کالا در سطح کشور وجود دارد، اما مشخص نیست که چه میزان از نقاط قاچاقی در غرب کشور است.
وزارت دفاع: به فعالیت غیرقانونی اجازه داده نمی‌شود
وزارت مالیه از نهادهای امنیتی می‌خواهد که جلو بازارچه‌ها و گمرک‌های غیرقانونی در مرزها را بگیرد. شمروزخان مسجدی، سخن‌گوی وزارت مالیه بر مسدودکردن گمرکات غیرقانونی و بازارچه‌ها، از سوی نیروهای دولتی تأکید دارد: «وزارت مالیه با تمام نهادهای امنیتی کشور در هر سطح این مسأله [بازارچه‌ها و گمرکات غیرقانونی] را شریک ساخته، تا نیروهای امنیتی ما هیچ گونه تردد اموال تجارتی را اجازه ندهند و این اموال را به سمت گمرکات سوق بدهند و نقطه‌های قاچاقی را ببندند.»
مسئولان در اتاق تجارت نیمروز و هرات و اعضای شورای ولایتی فراه، نیروهای مرزی با ایران را به تبانی با قاچاق‌بران در راستای عدم جلوگیری از ورود کالاهای غیرقانونی به کشور متهم می‌کنند. آنان از وزارت دفاع ملی می‌خواهند که جلو قاچاق غیرقانونی در مرز با ایران را بگیرد.
اما فواد امان، معاون سخن‌گوی وزارت دفاع ملی در صحبت با روزنامه اطلاعات روز، این ادعاها را رد می‌کند. او تأکید دارد که نیروهای دولتی به هیچ فعالیت و تحرک غیرقانونی در مرزها اجازه نمی‌دهند: «در مرز میان ایران و افغانستان، نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان، بر اوضاع حاکم‌اند و به هیچ فعالیت و تحرک غیرقانونی اجازه نمی‌دهند و از هر نوع انتقال کالاهای تجارتی به‌شکل غیرقانونی به داخل کشور جلوگیری می‌کنند.»