برای نخستین‌بار یک کارخانه پروسس پسته در ولایت بادغیس، در شمال‌غرب افغانستان آغاز به کار کرده است. آغاز فعالیت این کارخانه، نوید خوش برای بادغیسیان قلمداد می‌شود تا افزون بر بلندبردن کیفیت پسته، میزان درآمدشان را نیز بلند ببرند. این کارخانه به ارزش مجموعی ۱۵۷ هزار و ۵۰۰ دالر امریکایی با کمک پروژه‌ی سکتور تقویت زنجیره‌ای ارزش باغداری وزارت زراعت و یک بازرگان ساخته شده است.
عبدالتواب تائب، رییس زراعت ولایت بادغیس به روزنامه اطلاعات روز میگوید که این کارخانه ظرفیت پروسس هفت‌هزار و ۲۰۰ تا ۱۲ هزار کیلوگرام پسته را در یک شبانه‌روز دارد و با پروسس پسته توسط این کارخانه، ارزش هر کیلوگرام پسته تا ۱۵۰ افغانی بلند می‌رود. به گفته او، با استفاده از این کارخانه، ضایعات پسته از ده درصد، به یک درصد کاهش خواهد یافت.
ریسک کلان برای سرمایه‌گذاری
عبدالباقی، مسئول کارخانه پروسس پسته در بادغیس است. او بر خلاف پدرانش که به گونه‌ی سنتی و با چکش مغز پسته را جدا می‌کردند، به پروسس پسته به شکل صنعتی روی آورده است.
در ولایت بادغیس با وجود تهدیدات بلند امنیتی، سرمایه‌گذاری هنگفت ریسک بزرگ پنداشته می‌شود اما عبدالباقی بیش از ۸۶ هزار دالر امریکایی روی اعمار هنگر و تأسیسات دیگر برای پروسس پسته هزینه کرده است.
او در صحبت با روزنامه اطلاعات روز، از اشتیاق فراوانش مبنی بر بلندبردن سرمایه‌گذاری روی پروسس پسته سخن میگوید: «ما هر هشت کیلو پسته را به ۱۰۰ افغانی توسط دستگاه می‌شکنیم و خیلی هم پسته خوب توسط دستگاه شکسته می‌شود. ضایعات پسته در داخل دستگاه بسیار پایین است. مردم زیادی به صف انتظار هستند تا پسته‌های‌شان شکسته شود.»
به گفته او، فعلا یک دستگاه شکننده‌ی پسته در ولایت بادغیس فعالیت دارد اما ظرفیت آن به شش دستگاه شکننده نیز می‌تواند افزایش یابد.
آمار ریاست زراعت ولایت بادغیس نشان می‌دهد که جنگلات پسته در این ولایت به تناسب پنج دهه قبل از بیش از ۹۰ هزار هکتار به کمتر از ۳۰ هزار هکتار کاهش یافته است. رییس زراعت ولایت بادغیس میگوید که طی سال جاری در حدود ۳۶ هزار و ۴۵۸ متریک تُن پسته از این جنگلات برداشت شده از این میان ۱۸ هزار و ۲۲۹ متریک تُن آن پسته خشک بوده است.
پسته بادغیس به سه بخش خندان، پوچ و کورک بخش‌بندی می‌شود. از مجموع حاصلات پسته امسال ۱۳ هزار و ۶۲۷ متریک تُن پسته کورک و دو هزار ۵۱ تُن پسته خندان به دست آمده است.
امسال هر کیلوگرام پسته خندان تا یک هزار افغانی و هر کیلوگرام مغز پسته تا ۱۲۰۰ افغانی در بازار شهر قلعه‌نو، مرکز ولایت بادغیس به فروش می‌رسد.
رییس زراعت بادغیس تخمین می‌زند که ارزش پولی حاصلات سال‌جاری پسته، بیش از ۷۰ میلیون دالر است و در صورتی‌که این پسته به گونه‌ی معیاری و توسط دستگاه پروسس شود، ارزش آن به بیش از ۸۰ میلیون دالر خواهد رسید.
یکی از دلایل بلند بودن تقاضا برای ایجاد کارخانه‌های پروسس پسته در ولایت بادغیس، مقدار زیاد پسته کورک است و تا حالا هم بخش عظیمی از این پسته توسط دست و با استفاده از چکش مغز آن جدا می‌شود.
تقاضا برای دستگاه بیشتر
افزایش کارخانه‌های پروسس پسته در بادغیس یکی از خواسته‌های اصلی مردم شمرده می‌شود. عبدالعزیز بیگ، رییس شورای ولایتی این ولایت در صحبت با روزنامه اطلاعات روز از حکومت می‌خواهد که زمینه را برای فعال‌سازی کارخانه‌های بیشتر پروسس پسته فراهم سازد. او فعالیت یک کارخانه برای پروسس پسته را ناچیز دانسته می‌افزاید: «پسته در بادغیس زیاد برداشت می‌شود و اگر حکومت برنامه‌ی منظم روی پسته داشته باشد و کارخانه‌های بیشتری را فعال سازد، اقتصاد مردم بادغیس خوب می‌شود.»
تمدید لین برق ترکمنستان به ولایت بادغیس یکی از تسهیلات عمده برای جلب توجه سرمایه‌گذاران برای پروسس پسته در این ولایت پنداشته می‌شود. عبدالتواب تائب میگوید که با فعال‌سازی پنج کارخانه پروسس پسته، تمامی محصولات پسته به گونه معیاری پروسس خواهد شد: «اگر در بادغیس ۲۰ کارخانه پروسس پسته باشد، این ظرفیت وجود دارد که این کارخانه‌ها فعالیت داشته باشند.»
چالش بازاریابی
پسته افغانستان به‌دلیل طبیعی‌بودن، از کیفیت خوبی به تناسب پسته کشورهای منطقه برخوردار است اما طی سال‌جاری شیوع ویروس کووید۱۹ بر صادرات این محصول ناب افغانی تأثیر منفی گذاشته است. بیشتر پسته از سطح ولایت‌های غربی به ولایت قندهار منتقل می‌شود و از آن طریق به کشور هند صادر می‌گردد اما شیوع ویروس کرونا صادرات پسته را به مشکل مواجه کرده است.
حسام‌الدین شمس، والی ولایت بادغیس میگوید: «بازار پسته افغانستان، بازار هندوستان است که متأسفانه به اثر رکود اقتصادی که از اثر کرونا به وجود آمد، تقاضای پسته در این بازار را کاهش داد، ولی تلاش‌های حکومت برای ایجاد بازار برای صادرات پسته در سطح منطقه و کشورهای دورتر جریان دارد.»
مسئولان در اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری هرات نیز به روزنامه اطلاعات روز می‌گویند که طی سال‌جاری ۳۳ متریک تُن پسته از طریق هرات به کشورهای ترکیه و امارات متحده عربی صادر شده است که ارزش مجموعی آن به ۵۰۰ هزار دالر امریکایی می‌رسد.
پروسس و بسته‌بندی معیاری، برگ برنده پسته افغانستان برای فروش در بازارهای خارجی تلقی می‌شود، اما همواره مشکل در بخش پروسس پسته وجود داشته است. توقع می‌رود که حکومت و سکتور خصوصی با سرمایه‌گذاری بیشتر روی دستگاه‌های پروسس و بسته‌بندی پسته، بر میزان ارزش پسته در بازارهای جهانی بیفزاید.
جنگلات پسته
ولایت بادغیس یکی از قطب‌های عمده تولید پسته در سطح کشور است. طی یک دهه‌ی اخیر شمار زیادی از باشندگان این ولایت به احداث باغ‌های پسته روی آورده‌اند تا از این طریق حجم تولید پسته بلند برود.
تیمور بادغیسی بیش از ۲۰۰ جریب زمین را برای احداث باغ پسته اختصاص داده است. او پیش‌بینی می‌کند که طی سال‌جاری بیش از ده میلیون افغانی عاید از باغ پسته به‌دست آورد: «حکومت باید ما را حمایت کند، تا بتوانیم زمین‌های بیشتر نهال پسته غرس کنیم. من در شهر قلعه‌نو باغ ایجاد کردم و نیاز داریم که کارمندان مسلکی حکومت ما را آموزش بدهند، تا بتوانیم حاصل خوبی از باغ برداریم.»
بخش‌های از ولایت بادغیس با کمبود شدید آب شیرین روبرو است و گیاه پسته در شرایط کم‌آبی به رشد ادامه می‌دهد و یکی از دلایل افزایش علاقمندی باغداران پسته نیز همین موضوع است. نور محمد، ۲۵ جریب زمین را در شهر قلعه‌نو به احداث باغ پسته اختصاص داده است. او در صحبت با روزنامه اطلاعات روز میگوید که از سال ۱۳۹۳ تاکنون بیش از یک میلیون افغانی برای احداث باغ‌های پسته هزینه کرده است: «ما نیاز به آموزش بیشتر برای جور کردن باغ پسته نیاز داریم تا زودی بتوانیم حاصلات به دست بیاوریم.»
رییس زراعت بادغیس میگوید که طی چند سال اخیر یک هزار هکتار باغ پسته در این ولایت احداث شده است و آنان در راستای حمایت از باغداران پسته از هیچ تلاشی دریغ نخواهند کرد: «ما در حد توان باغداران پسته را آموزش می‌دهیم، تا بتوانند که بیشتر زمین برای باغ‌های پسته اختصاص دهند.»
همه ساله پسته بادغیس پیش از موعد برداشت می‌شود و به همین خاطر مغز پسته کوچک می‌ماند و به پختگی نمی‌رسد. مسئولان در ریاست زراعت بادغیس مردم را به بی‌پروایی در راستای جمع‌آوری پسته پیش از موعد متهم می‌کنند و می‌گویند در صورتی‌که مردم به احیای جنگلات پسته اقدام می‌کردند، ساحات پسته‌خیز در مقطع کنونی به پایین‌ترین حد نمی‌رسید.