عبدالهادی شریفی
صلح با رشد اقتصادی چه رابطه دارد؟ سرمایهگذاری خارجی و رشد عاید سرانه در کشورهای امن و ناامن چه تفاوت‌هایی دارد؟ همچنان هزینه جنگ در جهان و افغانستان چقدر بوده و چند درصد تولیدات ناخالص جهان و تولیدان ناخالص داخلی افغانستان را تشکیل میدهد؟
صلح و اقتصاد از مولفه‌‌های اساسی زندگی اجتماعی بشر است. از سوی دیگر این دو با هم ارتباط مستقیم داشته و یکی بدون دیگری مشکل و حتا غیرممکن به‌نظر میرسد. یعنی موجودیت صلح در نبود یک اقتصاد منظم و مدون، بعید بوده و از سوی دیگر صلح دوامدار در نبود اقتصاد منظم و باثبات، نیز مشکل بوده و در بسیار موارد غیرممکن است.
جنگ سبب ایجاد فقر و بیکاری شده و بیکاری و فقر سبب گسترش جنگ میشود. در ساحات جنگ‌زده، افراد فقیر و بیکار برای به‌دست‌آوردن لقمه نانی حاضرند دست به هرکاری (از جمله سرقت و جنگ) بزنند. گروه‌‌های تروریستی از این مجبوریت افراد بیکار و فقیر استفاده کرده و آن‌‌ها را به‌سادگی جذب میکنند. از سوی دیگر، فعالیتهای اقتصادی بر اثر جنگ کاهش یافته که در نهایت جنگ به‌عنوان تنها راه درآمد برای این افراد تبدیل میشود.
سرمایهگذاری خارجی و عاید سرانه کشورهای امن و ناامن
گزارش انستیتوت صلح و اقتصاد (Institute for Peace and Economic) نشان میدهد که در سال ۲۰۱۷ هزینه اقتصادی جنگ ۱۴.۷۶ تریلیون دالر در جهان بوده که برابر با ۱۲.۴ درصد تولیدات ناخالص جهان میشود. یافته‌های شاخص جهانی صلح (Global Peace Index) نشان میدهد که در ۷۰ سال گذشته رشد عاید سرانه (per capita income) کشورهای امن در مقایسه به کشورهای ناامن، سه‌برابر بیشتر بوده است. همچنان این گزارش نشان میدهد که نرخ سرمایهگذاری خارجی در کشورهای امن نسبت به کشورهای ناامن، بیشتر از دوبرابر بوده است.
به‌دلیل جنگ نهادهای آموزشی، صحی، تجاری و غیره به‌گونه درست فعالیت نمی‌‌توانند و تهدید، قتل و اختطاف سرمایه‌دارها سبب کاهش سرمایهگذاری (به‌ویژه سرمایهگذاری خارجی) در کشورها میشود. در صلح برای مردم اشتغال مهیا میشود و فرصت این‌‌که عاید داشته باشند و پول ذخیره کنند و در نهایت پول ذخیره‌شده را سرمایهگذاری کنند، نیز مساعد میشود. همچنان پولی که به‌عنوان مالیه می‌‌پردازند مطمئن شوند که هدر نرفته و در جای مناسب و به‌گونه شفاف به مصرف میرسد؛ اما در موجودیت جنگ و نبود صلح مردم این فرصت‌‌ها را از دست داده و نمی‌‌توانند پول ذخیره و سرمایهگذاری کنند و همچنان موجودیت فساد اداری در ادارت دولتی سبب عدم اطمینان آن‌‌ها از شفافیت در مصرف مالیه میشود که در نهایت از سرمایهگذاری صرف‌نظر میکنند که این امر سبب کاهش فعالیتهای اقتصادی در جامعه میشود، حال آن‌‌که فعالیتهای اقتصادی ثبات اجتماعی و محیطی را در جامعه تقویت می‌‌کند.
افغانستان؛ ناامنترین کشور دنیا
افغانستان سال‌‌هاست که از نبود صلح دایمی رنج میبرد. نبود صلح در کشور سبب ایجاد چالش‌‌های فراوان اقتصادی، اجتماعی، سیاسی وغیره شده است. امروز افغانستان به‌عنوان یکی از فقیرترین کشورهای دنیا به‌شمار می‌‌رود که این امر ریشه در جنگ ۴۰ ساله‌ی این سرزمین دارد. حال آن‌‌که از لحاظ داشتن منابع طبیعی، این کشور یکی از غنی‌‌ترین کشورهای دنیا میباشد؛ اما در نتیجه‌ی جنگ و فقر ما در کشور شاهد فرار مغزها، افزایش مبتلایان مواد مخدر، و مهاجرت‌‌های داخلی و خارجی می‌‌باشیم.
در حال حاضر بیشتر از نیمی از جمعیت افغانستان زیر خط فقر به‌سر می‌‌برند. در گزارش سال ۲۰۲۰ شاخص جهانی صلح -که در ماه جون به نشر رسیده- از افغانستان به‌عنوان نخستین نمونه کشوری که از نبود صلح رنج میبرد یاد شده که از میان ۱۶۳ کشور برای بار دوم در قعر جدول قرار گرفته است. در این گزارش آمده است که هزینه جنگ در این کشور برابر به ۵۱ درصد تولیدات ناخالص داخلی آن میباشد.
بیشتر از ۲۴ درصد بودجه سال مالی ۱۳۹۹ دولت افغانستان به بخشهای امنیتی و دفاعی اختصاص داده شده، درحالی‌‌که تنها ۱۲ درصد به بخش آموزش و پرورش اختصاص یافته است. این در حالی‌ست که آموزش و پرورش یگانه راه رفاه و پیشرفت کشورها به‌شمار می‌‌رود؛ اما در افغانستان بودجه آموزش و پرورش کم‌تر از نیم بودجه جنگ آن میباشد.
به‌عنوان نتیجه می‌‌توان گفت که صلح یکی از نیازمندی‌‌های اساسی هر جامعه برای داشتن یک اقتصاد منظم و باثبات میباشد. جنگ صدمه شدیدی بر پیکر اقتصاد جهان وارد کرده که افغانستان نیز از این امر مستثنا نیست. اگر هزینه جنگ – که ۱۴.۷۶ تریلیون دالر میشود – با توجه به این‌‌که نزدیک یک میلیارد تن در جهان زیر خط فقر زندگی دارند، در بخشهای فقرزدایی، آموزش و پرورش، تهیه مواد غذایی، خدمات صحی وغیره به مصرف برسد، بدون تردید تغییرات چشم گیری را در موارد یادشده شاهد خواهیم بود. همچنان در افغانستان که هزینه جنگ برابر به ۵۱ درصد تولیدات نا خالص داخلی آن میشود. اگر (در نبود جنگ) این پول در بخشهای اقتصادی مانند استخراج معادن، آموزش و پرورش، خدمات صحی، جلب گردشگری وغیره استفاده شود، مطمینا تغییرات مثبتی را در پی خواهد داشت.