اداره محیط زیست هرات میگوید بررسی این نهاد نشان میدهد که در برخی نقاط شهر هرات درختان ناجو بهصورت «عمدی» با ریختهشدن تیزاب، مواد کیمیاوی و سمنت خشکانده میشود. همچنان کندن پوست درختان ناجو توسط معتادان، خطر دیگری است که درختان بیشتری را در معرض نابودی قرار میدهد. اداره محیط زیست هرات خواهان رسیدگی فوری به این وضعیت شده است.
شهرداری هرات نیز میگوید ممکن است تا ده سال دیگر 30 تا 40 درصد ناجوهای باقیمانده هرات خشک و نابود شود. یافتههای شهرداری هرات نشان میدهد که ریختاندن تیزاب در کنار ناجوها پس از شش ماه تا یک سال باعث خشکشدن این درختان میشود.
هرات دیگر شهر ناجوها نیست؟
مثل گذشته دیگر از چهچهی پرشور میناها بر شاخوبرگ ناجوهای هرات خبری نیست. حالا بخش زیادی از این ناجوها قطع، خشک و یا آفتزده شده است. هرات به شهر ناجوها شهرت دارد، احتمالا با خشکشدن روزافزون ناجوها دیگر این عنوان برای هرات مصداق ندارد.
روند رو به افزایش خشکشدن و نابودی درختان ناجو در هرات اداره محیطزیست این ولایت را نگران کرده است. بررسی تیم مشترک از ادارههای محیط زیست، زراعت، شهرداری و دانشگاه هرات نشان میدهد که بهصورت «عمدی» در برخی نقاط شهر هرات ناجوها خشکانده میشود. خشکشدن 10 درخت ناجو در منطقهی موسوم به چهارراهی «زمانجان» در مرکز شهر هرات مثال روشن از خشکشدن عمدی ناجوها است. این هیأت در گزارش خود به اداره محلی هرات خواستار معرفی متخلفان به نهادهای عدلی و قضایی شده است.
نصیراحمد فضلی، رییس محیط زیست هرات به روزنامه اطلاعات روز میگوید: «ساختن بلوار در کنار ناجوها در مقابل مایکرو فایننس بانک و احتمالا انداختن مواد کیمیاوی باعث خشکشدن 10 درخت ناجو شده است.» حمید لودین، مدیر سرسبزی شهرداری هرات به روزنامه اطلاعات روز میگوید که خشکشدن 10 درخت به یکبارگی، طبیعی نیست و باید متخلفان محیط زیستی و فضای سبز مورد پیگرد قانونی قرار بگیرند تا دست دیگران نیز از قطع و خشککردن ناجوها کوتاه شود.
حکومت مقصر است
محمد گل، 60 ساله یکی از شهروندان هرات است. او روایتگر روزهای است که درختان ناجو در هرات چشمنواز بود و محیط خیرهکنندهای را داشت. اما از کمترشدن روزبهروز درختان ناجو در هرات فقط حسرت گذشتهی سبز هرات را میخورد. از نظر محمد گل 60 ساله که هنوز تصویر خیابانهای پر از درختان ناجوی را در ذهن دارد، حکومت مقصر این وضعیت است: «حکومت هیچ کاری نمیکند و هر کس دلاش شد، ناجوها را قطع میکند. نگاه کنید به سرک ولایت. کمتر ناجوی دیده میشود.»
شورای ولایتی هرات، مسئولان در شهرداری هرات را در راستای حفاظت و احیای فضای سبز به ناتوانی مدیریتی متهم میکند. سردار بهادری، عضو این شورا در صحبت با روزنامه اطلاعات روز، خشکشدن درختان ناجو بهگونهی عمدی را جفا به محیط زیست میداند: «ناجوهای تاریخی مردم هرات را تیزاب میریزند تا خشک شود و تاکنون شهرداری هرات هیچ اقدامی برای جلوگیری از تیزابپاشی، نکرده است. روزبهروز درختان ناجوها در هرات کم میشود.»
یکی از دلایل خشکشدن درختان ناجو پوستکردن آنها توسط معتادان و بیجاشدگان داخلی در هرات است. نصیراحمد فضلی، رییس محیط زیست هرات میگوید که معتادان و بیجاشدگان داخلی اغلب در فصل سرما با پوستکردن ناجوها، روند خشکشدن ناجوهای را تسریع کردهاند: «پوستکردن درختان را ما با شهرداری در میان گذاشتهایم و باید جلو این کار گرفته شود. وقتی ناجو خشک شود، تا کمتر از یکسال خشک میشود.»
او همچنین میگوید که یک قسمتی از ناجوهای هرات نیز در هنگام حفر کانالهای داخل شهر توسط شهرداری خشک شده است و ساخت این کانالها باعث قطع مویرگها و ریشهی ناجوها شده است.
هرچند در کد جزا افغانستان برای عاملان قطع درختان جزا مشخص شده است، اما این جزا ناچیز گفته میشود. رییس محیط زیست هرات میگوید که در ازای خشکشدن و قطعکردن عمدی هر درخت، تا ده هزار افغانی جریمه نقدی تعیین شده است
کجای کار میلنگد؟
یکی از دلایلی که دست متخلفان محیط زیستی را در هرات باز نگه داشته، نبود آزمایشگاه پیشرفته برای بررسی چگونگی خشکشدن درختان است. هرچند که درختان ناجو بهگونهی عمدی خشک شدهاند، اما مسئولان به هیچ عنوان بر فرد متهم این ادعاها را ثابت نتوانستهاند. اداره محیط زیست هرات از دانشگاه و اداره زراعت، خواستار مشخصشدن مواد کیمیاوی ریختهشده در اطراف ناجوهای خشکشدهاند، اما به هیچ عنوان تجهیزات آزمایشگاهی این نهادها قادر به تشخیص این مواد نبوده است.
نصیراحمد فضلی، رییس محیط زیست هرات، خواستار بلندبردن ظرفیت یکی از آزمایشگاههای دولتی برای تشخیص عوامل خشکشدن درختان شده تا دست متخلفان محیط زیستی برای خشککردن ناجوها در مقیاس کلان بسته شود: «ما تشخیص نمیتوانیم که به اطراف ناجوها، کدام مواد میریزند و ثابت کرده نمیتوانیم که کدام مواد را در اطراف درختان ریختهاند.»
دادن شناسنامه به ناجوها
ریاست محیط زیست هرات روی طرحی برای دادن شناسنامه برای ناجوها کار میکند که افزون بر شمارش دقیق این درختان، امراض و آفات نیز مشخص شود. مسئولان محیط زیستی هرات امیدوارند که این طرح بتواند تا جلو تخطیهای محیط زیستی از جمله قطع و تیزابپاشی درختان ناجوها به میزان چشمگیری بکاهد.
آمار ناجوهای هرات مشخص نیست و به همین دلیل خطر خشک و قطعشدن این درختان در هرات بلند است. بیشترین ناجوها در زمان عبدالله خان ملکیار، والی پیشین هرات شانده شده است.
مقاومت ناجوهای هرات در مقابل سرما کم است و یک قسمتی از این درختان در سرمای سال 88 آسیب دید و خشک شده است. مسئولان در شهرداری هرات هشدار میدهند که اگر بهزودی درختان خشکشده ناجو قطع نشود، ناجوهای سالم را نیز آسیب میزند. حمید لودین، مدیر سرسبزی شهرداری هرات میگوید که در فصل سرما کرمها و شپشها زیر پست درختهای خشک ناجو رشد میکند و باعث انتقال آفات به ناجوهای سالم میشوند. او تأکید دارد که برای نجات ناجوها باید تمام شهر هرات داروپاشی شود و هر درخت ناجو تا 100 سال عمر میکند.
دو سال پیش شهرداری هرات ناجوها را از مسیر شیدایی تا خیابان مرکزی هرات بررسی کرده بود و کمتر از 600 درخت ناجو در این مسیر خشک شده بود و نیاز فوری برای قطع داشته، اما روند قطع این درختان به کندی پیش میرود. مسئولان در شهرداری هرات میگویند که احتمال دارد تا ده سال دیگر 30 تا 40 درصد ناجوها خشک شوند، چرا که آفات از درختان خشک به آنان منتقل میشود.
کمبود باغبان
در شهر هرات 21 ساحه سبز وجود دارد و در اغلب این ساحات، کمبود باغبان وجود دارد. هم اکنون شهرداری هرات کمتر از 170 تن بهشمول یک موتر برای حفاظت از ساحات سبز در اختیار دارد. حمید لودین، مدیر سرسبزی شهرداری هرات میگوید: «حداقل 250 تن کارمند ما نیاز داریم، تا ساحات سبز را پوشش دهند. ما با این تشکیل کم و داشتن یک موتر به هیچ عنوان قادر به نظارت از تمام ناجوها نیستیم.»