آتشسوزی عظیم که روز شنبه، ۲۵ دلو در گمرک مرزی اسلامقلعه هرات اتفاق افتاد تا اکنون به‌گونه‌ی کامل مهار نشده است. شاهدان عینی از محل آتشسوزی به روزنامه اطلاعات روز می‌گویند که هنوز شماری از کانتینرها در این گمرک در آتش می‌سوزد.
به گفته‌ی مقام‌های محلی در این آتشسوزی بیش از ۴۰۰ تریلی حاوی مواد سوختی و دیگر کالاهای وارداتی از ایران حریق شده و بیش از ۵۰ میلیون دالر به بازرگان خسارت وارده شده است.
شدت انفجار تانکرهای نفت و گاز در این آتشسوزی در حدی بوده است که حتا از فضا قابل مشاهده بوده است. اداره هوانوردی و فضایی ملی امریکا یا ناسا گزارش داده است که دو انفجار در بندر اسلامقلعه در هرات به حدی قوی بود که از ماهواره‌های این اداره در فضا نیز دیده شده است. بر بنیاد گزارش ناسا، انفجار نخست حوالی ساعت یک و ده دقیقه بعدازظهر روز شنبه و انفجار دومی نیم‌ساعت بعدتر از آن رخ داده است.
بازرگانان متضرر از حکومت می‌خواهند که به علت عدم تهیه سیستم ایمنی باید برای‌شان غرامت بپردازد. رانندگان موترهای باربری مدعی‌اند که کارمندان گمرک و نیروهای دولتی به‌بهانه اخاذی بیش از دو هفته موترهای‌شان را در توقف‌گاه گمرک متوقف کرده بودند.
سه نفت‌کش علی‌احمد در آتشسوزی در مرز اسلامقلعه از بین رفته است. او در صحبت با روزنامه اطلاعات روز میگوید که در حدود ۱۰۰ هزار دالر امریکایی خساره‌مند شده است: «در داخل گمرک چاله‌های برای اخاذی حفر شده است و تنها موترهای باربری از مسیرهای مشخص عبور کرده می‌توانند که به نیروهای دولتی و مأموران گمرکی باج بدهند.»
او از حکومت می‌خواهد که در کنار مبارزه با فساد در گمرکات، برای آنان غرامت پرداخت کند. شمار زیادی از مالکان موترهای باربری پشت دروازه گمرک اسلامقلعه منتظرند، تا به آنان اجازه داده شود، وارد گمرک شوند.
سه موترِ بصیر آرین به ارزش ۹۵ هزار دالر امریکایی در گمرک اسلامقلعه کاملا سوخته است. او در صحبت با روزنامه اطلاعات روز میگوید برخی از مأموران گمرک، نیروهای دولتی و مافیا پس از اخاذی از موترهای باربری اجازه می‌دهند که کالاها وارد هرات شود.
او میگوید که اداره محلی هرات به هیچ عنوان قادر به مهار آتشسوزی نبوده است و در حدود ۱۵۰۰ موتر باربری در آتش سوخته است: «با اسکواتور بخش‌های از گمرک اسلامقلعه هرات را حفر کرده‌اند، تا موترهای باربری از راه‌های باریک عبور کنند و از هر موتر باربری تا ۴۰۰ دالر امریکایی رشوه دریافت می‌کنند.»
او مدیریت بحران اداره محلی هرات را برای مهار آتشسوزی به ناتوانی متهم می‌کند.
سید طاها صادق، نماینده مردم هرات در مجلس نمایندگان مدعی است بیش از یک هزار موتر باربری در آتشسوزی در مرز اسلامقلعه از بین رفته است. او میگوید که هیچ پروتکل ایمنی برای مهار آتشسوزی در گمرک هرات وجود نداشته است.
او هشدار می‌دهد که بیم وقوع آتش‌سوزی‌های این‌چنینی در گمرک وجود خواهد داشت تا زمانی‌که این گمرک با تجهیزات پیشرفته مجهز شود.
میلیون‌ها دالر خساره
آتشسوزی در مرز اسلامقلعه هرات زیان‌های هنگفت به واردکنندگان کالا از کشور ایران وارد کرده است. تاکنون آمار مشخصی از میزان خساره مشخص نیست، اما مسئولان در اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری هرات تخمین می‌زنند که در نتیجه‌ی آتشسوزی در گمرک اسلامقلعه، بیش از ۵۰ میلیون دالر امریکایی برای شهروندان کشور خساره وارد شده است.
احمدسعید صدیقی، معاون اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری هرات به روزنامه اطلاعات روز میگوید که دلیل آتشسوزی در مرز اسلامقلعه، نشت یک موتر گاز مایع بوده است و پس از آن موترهای دیگر آتش گرفته است.
مسئولان در اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری هرات می‌گویند که در حدود ۴۰۰ موتر حامل مواد نفتی و گاز مایع در توقف‌گاه مرز اسلامقلعه متوقف بوده است و بخش زیادی از این موترها حریق شده است.
این مسئولان می‌گویند که آمار خسارات مالی بیشتر از این نیز افزایش خواهد یافت. اما جیلانی فرهاد، سخن‌گوی والی هرات میگوید که از حریق ۲۵۰۰ موتر باربری در مرز اسلامقلعه هرات جلوگیری شد.
آمار مسئولان صحی هرات نشان می‌دهد که در نتیجه‌ی آتشسوزی در مرز اسلامقلعه، ۱۷ نفر زخمی و برای درمان به شفاخانه حوزوی هرات منتقل شده‌اند.
محمدرفیق شیرزی، سخن‌گوی صحت عامه هرات به روزنامه اطلاعات روز گفت که تاکنون آماری از تلفات انسانی در این آتشسوزی به آنان گزارش نشده است.
در همین حال فواد احمدی، سخن‌گوی وزارت صنعت و تجارت میگوید که در آتشسوزی در مرز اسلامقلعه صدها موتر حریق شده‌اند و نهادهای مسئول باید به تاجران خساره‌مند کمک کنند.
غارت اموال
موترهای حامل کالاهای تجارتی که از شعله‌های آتش در مرز اسلامقلعه مصون مانده بودند، از سوی ساکنان مرزنشین «غارت» شده است.
تصاویری که از مرز اسلامقلعه منتشر شده، نشان می‌دهد که ساکنان محل در حال سرقت اموال تجارتی هستند و با ادامه‌ی این روند، میزان خسارات بر تاجران هرات افزایش یافته است.
سید وحید قتالی، والی هرات شامگاه روز شنبه، ۲۵ دلو برای بررسی وضعیت آتشسوزی به مرز اسلامقلعه رفته است. او نیروهای امنیتی را توظیف کرده است تا جلو سرقت کالاهای تجارتی را بگیرند. اما این اقدام مقام‌های محلی هرات با تأخیر صورت گرفته است و تا وقتی‌که نیروهای دولتی به محل اعزام شده‌اند، بخشی از کالاهای تجارتی سرقت شده است.
یونس قاضی‌زاده، رییس اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری هرات میگوید که آتشسوزی در اسلامقلعه تا صبح روز یک‌شنبه، ۲۶ دلو ادامه داشته است و افراد غیرمسئول حجم زیادی از کالاهای بخش خصوصی را غارت کرده‌اند.
او با انتقاد از عملکرد وزارت ترانسپورت و اداره نورم و استندرد میگوید که مقصر اصلی آتشسوزی در مرز اسلامقلعه این اداره است که بهدلیل طرزالعمل جدید دو هفته تانکرهای نفت و گاز را برای نمونه‌گیری متوقف کرده است.
بیش از یک هفته از اعتصاب کاری صرافی‌ها در پیوند به اقدام بانک مرکزی برای تبدیل صرافی‌ها به شرکت‌های خدمات پولی می‌گذرد و یکی از دلایل ازدحام بیش‌ازحد در گمرک این موضوع بوده است.
رییس اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری هرات میگوید که واردکنندگان کالاهای تجارتی برای طی مراحل اسناد گمرکی‌شان به پول افغانی نیاز داشتند و نتوانستند که از صرافی‌ها پول بکشند: «می‌توان گفت که در دو دهه‌ی اخیر چنین فاجعه‌ای در سطح افغانستان رخ نداده است و این فاجعه‌ی بزرگ به سکتور خصوصی است.»
قطع برق ایران
با آتشسوزی در مرز اسلامقلعه هرات، جریان برق وارداتی ایران قطع شده است. برشنا اعلام کرده است که گروهی از مهندسان فنی برای ترمیم پایه آسیب‌دیده برق به اسلامقلعه اعزام شده‌اند، اما بهدلیل دوام آتشسوزی قادر به ترمیم این پایه برق نشده‌اند.
در خبرنامه این نهاد آمده است که پس از مهار آتشسوزی، برشنا برای ترمیم پایه‌های برق وارداتی اقدام خواهد کرد.
برق هرات از کشورهای ایران و ترکمنستان تأمین می‌شود. مسئولان در برشنا به روزنامه اطلاعات روز می‌گویند که بیش از ۵۰ درصد از هراتیان از برق ایران استفاده می‌کنند. اما قطع برق ایران، فعالیت کارخانه‌های تولیدی در شهرک صنعتی هرات را مختل نکرده است.
حمیدالله خادم، رییس اتاق صنایع و معادن هرات میگوید که برق شهرک صنعتی از کشور ترکمنستان تأمین شده است و در فعالیت کارخانه‌های تولیدی مشکل ایجاد نشده است.
هرچند اداره محلی هرات در نخستین ساعات آتشسوزی در اسلامقلعه از نیروهای حمایت قاطع خواستار کمک برای مهار آتشسوزی شده بود، اما منابع معتبر به روزنامه اطلاعات روز می‌گویند که هیچ کمکی صورت نگرفته است.
برخی از سایت‌های خبری ایران مدعی شده‌اند که هواپیماهای ایرانی برای مهار آتشسوزی دست به کار شده‌اند، اما شاهدان عینی به روزنامه اطلاعات روز می‌گویند که هیچ کمک هوایی برای مهار آتشسوزی در اسلامقلعه صورت نگرفته است.
جیلانی فرهاد، سخن‌گوی والی هرات میگوید که گروهی از آتش‌نشانان ایرانی به گمرک اسلامقلعه آمده بودند.
بارها صنعت‌گران و سرمایه‌گذاران هرات از نبود زیرساخت‌ها در گمرک اسلامقلعه ابراز نگرانی کرده بودند و هشدار داده بودند که در نبود این زیرساخت‌ها، احتمال آتشسوزی در این گمرک زیاد است.
حمدالله خادم، رییس اتاق صنایع و معادن هرات در صحبت با روزنامه اطلاعات روز میگوید که بارها درخواست افزایش ظرفیت در بخش آتش‌نشانی را با مقام‌های ارشد در میان گذاشته‌‌ایم، اما کاری در این بخش صورت نگرفته است: «اگر امکانات کافی برای مهار آتشسوزی در اسلامقلعه می‌بود، صدها موتر در آتش نمی‌سوخت. متأسفانه صنعت‌گران و واردکنندگان مواد از ایران، خساره هنگفت دیده‌اند.»
او از حکومت می‌خواهد که برای حمایت از صنعت‌گران اقدام کند و تمام تدابیر محافظتی برای کالاهای‌شان مد نظر بگیرد.
گمرک به شهر منتقل شود
گمرک اسلامقلعه در اوایل سال ۹۸ از مرکز شهر هرات به شهرک مرزی «اسلامقلعه» منتقل شد، اما حالا صنعت‌گران و سرمایه‌گذاران هرات خواستار انتقال مجدد این گمرک به داخل شهر شده‌اند.
یونس قاضی‌زاده، رییس اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری هرات میگوید که گمرک اسلامقلعه امکانات کافی برای طی مراحل اسناد گمرکی ندارد و بخشی از تأسیسات این گمرک در آتش سوخته است.
او تأکید دارد که هر چه زودتر حکومت مرکزی گمرک اسلامقلعه را به داخل شهر منتقل کند.
جیلانی فرهاد، سخن‌گوی والی هرات میگوید که بخشی از تأسیسات گمرک یا تخریب شده و یا سرقت شده است و باید دوباره تأسیسات این گمرک فعال شود: «تجهیزات گمرکی از شعبه‌های گمرک یا از بین برده شده و یا سرقت شده است.»
با این همه، ناامنی در مسیر شاهراه هرات – اسلامقلعه زیاد است.
بارها تاجران هرات در مسیر این شاهراه، هدف انفجار، ترور و آدم‌ربایی قرار گرفته‌اند. بارها سرمایه‌گذاران هرات با برپایی تجمعات اعتراضی خواستار منتقل‌کردن گمرک اسلامقلعه به داخل شهر شده‌اند تا از میزان مشکلات امنیتی‌شان کاسته شود.