متضرران آتش‌سوزی گمرک اسلام‌قلعه ولایت هرات به‌دلیل پرداخت‌نشدن جبران خساره، شاهراههای کلیدی هرات – اسلام‌قلعه و هرات – تورغندی را روز شنبه، ۱۴ حمل مسدود کردند.
این معترضان هشدار می‌دهند تا زمانی‌که جبران خساره از سوی حکومت به‌خاطر آتش‌سوزی گمرک هرات پرداخت نشود، این دو شاهراه کلیدی را به روی موترهای باربری بازگشایی نمی‌کنند.
بخش عمده‌ی کالاهای وارداتی کشورهای ایران و ترکمنستان از طریق این دو شاهراه به افغانستان وارد می‌شود و مسدودشدن این شاهراه‌ها به معنی مختل‌شدن اقتصاد هرات شمرده می‌شود.
«جبران خساره پرداخت شود»
معترضان مدعی‌اند که ۱۲۵۴ موتر باربری‌شان به ارزش ۵۰ میلیون دالر امریکایی در آتش‌سوزی ۲۵ دلو سال ۱۳۹۹ طعمه‌ی آتش شده است.
این معترضان خیمه‌ی تحصن در فاصله حدود دوکیلومتری گمرک اسلام‌قلعه برپا کرده‌اند و هشدار می‌دهند تا هنگامی‌که حکومت برای‌شان جبران خساره پرداخت نکند، شاهراههای مهم هرات مسدود خواهد بود.
زندگی هزاران تن در هرات به‌دلیل هم‌مرز بودن با کشورهای ایران و ترکمنستان بستگی به ترانزیت دارد و هراتیان روی خریداری موترهای ترانزیتی سرمایه‌گذاری هنگفت کرده‌اند.
محمدسرور، با فروش خانه‌اش به ارزش ۱۵ هزار دالر امریکایی، موتر ترانزیتی خریداری کرده بود، اما بی‌خبر از این‌که تنها اندوخته‌ی مالی‌اش طعمه‌ی حریق شود. او حالا هیچ پولی در بساط ندارد و پریشان است که چگونه مصارف زندگی خانواده‌ی پرجمعیت ۱۰نفری خود را تأمین می‌کند؟
او از حکومت می‌خواهد که هرچه زودتر جبران خساره پرداخت کند تا زندگی‌اش دوباره سروسامان بگیرد: «تنها همین موتر سرمایه‌ی زندگی من بود که در آتش‌سوزی سوخت و حالا هیچ پولی ندارم. حکومت خیلی وقت پیش باید جبران خساره می‌داد. اگر جبران خساره پرداخت نشود، چگونه خرچ خانه خود را برابر کنم.»
«فساد در گمرک»
شاه‌محمود، دو تانکر نفت‌کش‌اش در آتش‌سوزی گمرک حریق شده است. او مدعی است که حدود ۲۰ روز این تانکرها در گمرک اسلام‌قلعه به‌دلیل فساد مانده بود و دلیل اصلی آتش‌سوزی، فساد در گمرک است.
او به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که با حریق‌شدن تانکرهایش در بدترین وضعیت اقتصادی به‌سر می‌برد و هیچ چشم‌انداز امیدبخش برای تأمین مصارف زندگی‌اش وجود ندارد: «خواهش ما از رییس‌جمهور این است که خساره‌ی ما را پرداخت کند. ما راه را باز نمی‌کنیم، تا حق ما پرداخت نشود.»
محمدحسن، حدود ۵۰ سال دارد. سه فرزندش چهار سال با کارکردن در ایران، پول برای خریداری یک موتر باربری را فراهم کردند، اما بی‌خبر از این‌که حاصل چندین سال کار طاقت‌فرسا در ایران با آتش‌سوزی در گمرک هیچ می‌شود.
او به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که حالا خانواده‌ی پرجمعیت‌اش حتا نان خوردن ندارند و باید حکومت هرچه زودتر جبران خساره پرداخت کند تا مشقت زندگی‌شان کم شود: «حکومت حق ما را پرداخت کند. من هر روز پای تلویزیون می‌نشینم که رییس‌جمهور بگوید خساره پرداخت می‌کند. ما هیچ چیز به جزء این موتر نداشتیم.»
بصیر آرین، نماینده معترضان آتش‌سوزی گمرک هرات به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که باید محمداشرف غنی هرچه زودتر جبران خساره به مالکان موترهای سوخته پرداخت کند تا زندگی خانواده‌های معترضان به مشکل جدی‌تر مواجه نشود: «۵۰ روز از آتش‌سوزی گمرک اسلام‌قلعه به‌دلیل فساد سیستماتیک و مافیایی کارمندان گمرک می‌گذرد و در این آتش‌سوزی زندگی هزاران خانواده تباه شده است. موترهای باربری و نفت‌کش در این جهنم سوخته‌اند، اما تا حالا یک افغانی جبران خساره پرداخت نشده است.»
او پرداخت جبران خساره را شرط معترضان مبنی بر بازگشایی شاهراههای کلیدی هرات می‌داند: «مردم چیزی برای از دست‌دادن ندارند و در کف خیابان نشسته‌اند. موترداران با پول بیچارگی، بدبختی برای خود موتر خریدند و این موترها در آتش سوخت. اگر حکومت مسأله‌ی گمرک هرات را مشخص نکند، تبعات امنیتی و سیاسی گسترده در پی دارد و شاید به جایی برسد که مدیریت بحران از توان خارج شود.»
او می‌گوید که رانندگان موترهای باربری به مقام‌های حکومتی هیچ اعتمادی ندارند و باید رییس‌جمهور به بحران آتش‌سوزی گمرک نقطه پایان بگذارد.
رفیع تابع، سخن‌گوی وزارت مالیه به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که دفتر معاونیت ریاست‌جمهوری، هیأتی را برای بررسی آتش‌سوزی گمرک اسلام‌قلعه هرات گماشته بود و این هیأت گزارش خود را نهایی کرده است و باید دفتر امرالله صالح در این مورد پاسخ بدهد. اما معاونیت نخست ریاست جمهوری حاضر به پاسخ‌گویی در این مورد نشد.
پس از آتش‌سوزی مهیب گمرک اسلام‌قلعه، محمداشرف غنی، رییس‌جمهوری کشور به امرالله صالح، معاون نخست ریاست‌جمهوری دستور داد تا آتش‌سوزی مهیب گمرک هرات را بررسی کند.
در رأس این هیأت غلام بهاءالدین جیلانی، وزیر دولت در امور رسیدگی به حوادث قرار داشت و این هیأت برای دو هفته دلایل آتش‌سوزی گمرک اسلام‌قلعه را بررسی و تثبیت خساره کرده بود.
مسئولان در وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث طبیعی نیز به پرسش‌های اطلاعات روز در پیوند به چگونگی بررسی آتش‌سوزی گمرک اسلام‌قلعه پاسخ نداده‌اند.
اما بصیر آرین، نماینده معترضان، انتقاد می‌کند که این هیأت نتایج یافته‌های خود را با آنان شریک نکرده است و باید هرچه زودتر حکومت برای حل مشکل متضرران بابت جبران خساره اقدام کند.
آتش‌سوزی گمرک اسلام‌قلعه به‌دلیل نشت یک موتر حامل گاز رخ داد. رانندگان موترهای باربری مدعی‌اند که کمترین امکانات در آن زمان برای مهار آتش‌سوزی در گمرک وجود نداشت و حتا نیروهای دولتی در این گمرک بر موترها حین آتش‌سوزی شلیک کرده‌اند و اجازه خروج از گمرک را نداده بودند.
همواره فساد در گمرک‌های کشور با موجی از انتقادها مواجه شده است و با وجود درخواست مکرر سکتور خصوصی، اما تجاران مدعی‌اند که کار جدی برای از میان‌برداشتن فساد صورت نگرفته است.
رانندگان موترهای باربری هشدار می‌دهند که به‌دلیل وجود فساد در گمرک و نبود تجهیزات برای مهار آتش‌سوزی، بروز آتش‌سوزی دیگر در این گمرک دور از احتمال نیست.