دو شاهراه کلیدی ولایت هرات (هرات – اسلام‌قلعه و هرات – تورغندی) از روز شنبه، ۱۴ ماه حمل تاکنون به روی عبور موترهای باربری مسدود است. معترضان در این دو شاهراه از حکومت می‌خواهند که به‌خاطر آتشسوزی گمرک اسلام‌قلعه در ۲۵ ماه دلو به آنان غرامت بپردازد تا حاضر به بازگشایی این دو شاهراه شوند.
اما مسدودشدن شاهراه‌های هرات که مقصد اصلی ترانزیت کالا از طریق کشورهای ایران و ترکمنستان به افغانستان شمرده می‌شود، در کنار افزایش قیمت‌ها، باعث توقف فعالیت برخی از کارخانه‌های تولیدی در شهرک صنعتی هرات شده است.
مسئولان اتاق‌های تجارت و سرمایه‌گذاری و صنایع و معادن هرات روز پنج‌شنبه، ۱۹ حمل در یک کنفرانس خبری خواستار پایان اعتراض متضرران آتشسوزی گمرک اسلام‌قلعه شده‌اند.
هشدار از خالی‌‌شدن انبارها
مسئولان اتاق صنایع و معادن هرات می‌گویند که ذخایر مواد سوختی و ارتزاقی در یک هفته تمام می‌شود و با کاهش این ذخایر، قیمت مواد به میزان چشم‌گیری افزایش می‌یابد.
حمیدالله خادم، رییس اتاق صنایع می‌گوید که به‌گونه‌ی کلی ۳۰ تا ۴۰ درصد مواد ارتزاقی و سوختی به‌دلیل اعتراض رانندگان موترهای باربری بلند رفته و بیم افزایش این قیمت نیز وجود دارد: «ما ذخایر کلان استراتژیک نداریم و نمی‌توانیم به‌دلیل نبود امنیت کافی در این بخش سرمایه‌گذاری کنیم. سرمایه‌گذار ما در شرایط بد اقتصادی کنونی نمی‌تواند سرمایه‌ی خود را برای ایجاد ذخایر استراتژیک بند کند.»
هفته جاری ماه رمضان آغاز می‌شود و با شروع این ماه تقاضا برای خریداری مواد ارتزاقی افزایش پیدا می‌کند، اما حالا انبارهای بخشی از تاجران خالی از مواد است و این به معنای افزایش قیمت‌ها است.
همه ساله در آستانه‌ی ماه رمضان قیمت مواد اولیه بلند می‌رود و برخی از تاجران مواد را احتکار می‌کنند و با این کارشان توان خرید افراد فقیر افت می‌کند.
رکود کارخانه‌های تولیدی
بر بنیاد آمار مسئولان اتاق صنایع و معادن هرات از آغاز آتشسوزی گمرک هرات، تاکنون حدود ۸۰ درصد کارخانه‌های تولیدی در شهرک صنعتی این ولایت از فعالیت بازمانده‌اند و همچنین کارگران این کارخانه‌ها نیز بیکار شده‌اند.
حمیدالله خادم، رییس این اتاق هشدار می‌دهد که اگر شاهراه‌های هرات دوباره بازگشایی نشود و همچنین در راستای مبارزه با فساد در گمرک‌ها کاری صورت نگیرد، به شمارکارخانه‌های غیرفعال افزوده خواهد شد.
شهرک صنعتی هرات یکی از بزرگ‌ترین شهرک‌های صنعتی کشور شمرده می‌شود. صنعت‌گران روی بیش از ۳۰۰ کارخانه‌ی تولیدی سرمایه‌گذاری کرده‌اند و با فعالیت تمامی این کارخانه حدود ۲۷ هزار تن مصروف کار می‌شوند. شهرک صنعتی هرات جلو ورود قسمت زیادی از کالاهای مشابه از کشورهای همسایه را گرفته است
محمد لطیف قناویزیان، یکی از غول‌های تولیدی نوشابه‌های غیرالکلی و انرژی‌زا در افغانستان است. او ده‌ها میلیون دالر امریکایی را در ولایت‌های هرات، کابل و بلخ روی خطوط تولید این نوشابه‌ها سرمایه‌گذاری کرده، اما حالا بیش از سه روز می‌شود که به‌دلیل دسترسی نداشتن به مواد خام، دوونیم‌هزار کارمندش بیکارند.
او در صحبت با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که با مسدودشدن شاهراه‌های کلیدی هرات، نتوانسته موترهای حامل مواد خام را برای ساخت مشروبات غیرالکلی وارد کند و این چرخه‌ی صادرات محصولات به کشورهای قزاقستان، اوزبیکستان، قرغیزستان و چندین کشور دیگر را متوقف کرده است.
شش کانتینر حامل مواد خام آقای قناویزیان در آتشسوزی گمرک اسلام‌قلعه به تاریخ ۲۵ دلو سال گذشته سوخت و به دنبال آن سطح تولیداتش کاهش یافت. او هشدار می‌دهد که تأخیر در ارسال مواد خام باعث خواهد شد که از نیروی شاغل در کارخانه‌هایش بکاهد: «مواد خام شرکت ما پشت مرزها متوقف است. هرچند ما حالا به کارمندان معاش می‌دهیم، اما آنان بیکارند و اگر مواد خام به ما نرسد، مجبور هستیم که بخشی از این کارگران را جواب بدهیم.»
او همچنین وضعیت کنونی افغانستان را ملتهب و آشفته ارزیابی می‌کند و از روزی می‌ترسد که مجبور شود به‌دلیل نابه‌سامانی‌های سیاسی و اقتصادی، سرمایه‌اش را از افغانستان خارج کند.
احمدسعید صدیقی، معاون اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری هرات به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که توقف هر موتر حامل کالاهای وارداتی از کشورهای ایران و ترکمنستان، تاجران را مجبور به پرداخت شبانه‌روز ۱۰۰ دالر امریکایی بابت جریمه در گمرک‌ها می‌کند.
او تأکید می‌کند: «چندین موتر حامل نفت‌وگاز، کود کیمیاوی، آرد و گندم ما در گمرک‌ها متوقف است و ما مجبوریم که هر شب پول بابت توقفی پرداخت کنیم. برخی از کالاهای وارداتی هم در صورتیکه به مقصد نرسد، در داخل کانتینرها فاسد می‌شود.»
تکرار سناریو
آمار رسمی اتاق تجارت هرات نشان می‌دهد که اکنون بیش از دوهزار موتر در گمرک اسلام‌قلعه و صدها موتر در گمرک تورغندی متوقف‌اند. توقف این موترها نگرانی‌ها مبنی بر آتشسوزی در گمرک‌ها را بلند برده است. واردکنندگان کالاها می‌گویند که کم‌ترین امکانات برای مهار آتشسوزی در گمرک‌ها وجود ندارد.
آنان تأکید می‌کنند که حکومت باید از آتشسوزی گمرک هرات درس بگیرد و تأسیسات برای مهار آتشسوزی را نیز بلند ببرد.
احمدسعید عظیمیان، معاون اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری هرات به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که باید هرچه زودتر به اعتراض متضرران آتشسوزی گمرک اسلام‌قلعه رسیدگی شود تا از بروز فاجعه جلوگیری شود: «شمارش معکوس برای تکرار فاجعه در گمرک اسلام‌قلعه آغاز شده است. احتمال دارد که بار دیگر آتشسوزی رخ بدهد و همچنین تا کم‌تر از ده روز دیگر، شهرک صنعتی به‌دلیل کمبود شدید مواد خام، تعطیل می‌شود.»
احمدسعید صدیقی، یکی از واردکنندگان مواد نفتی در هرات نگران است که تا ازدحام بیش‌ازحد در گمرک‌های اسلام‌قلعه و تورغندی سناریوی آتشسوزی را یک بار دیگر متحمل‌تر می‌کند: «ترس ما این هست که رویداد آتشسوزی گمرک دوباره اتفاق بیفتد و سرمایه‌ی تاجران و مالکان موترهای باربری نیز دود هوا شود.»
عوض‌شدن مسیر تجارت
مسئولان در اتاق صنایع و معادن هرات می‌گویند که با مسدودشدن شاهراه‌های هرات – اسلام‌قلعه و هرات – تورغندی، مسیر تجارت از هرات تغییر کرده است و حالا بیشتر کالاهای ایرانی از طریق گمرک‌های ولایت‌های فراه و نیمروز وارد کشور می‌شود.
حمیدالله خادم، رییس این اتاق به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که عوض‌شدن مسیر تجارت، به معنی بلندرفتن قیمت کالاهای وارداتی و همچنین تضعیف جایگاه اقتصادی هرات به عنوان چهارراه اقتصادی افغانستان شمرده می‌شود.
معترضان کوتاه نمی‌آیند
سید وحید قتالی، والی هرات می‌گوید که خواست متضرران آتشسوزی گمرک اسلام‌قلعه را با مسئولان در مرکز کشور در میان گذاشته است.
براساس دستور رییس‌جمهور محمداشرف غنی، امرالله صالح، معاون نخست ریاست‌جمهوری مسئول پی‌گیری رویداد آتشسوزی اسلام‌قلعه است. اما مسئولان مطبوعاتی آقای صالح به درخواست ما مبنی بر ارائه جزییات در مورد چگونگی پرداخت غرامت به متضرران این آتشسوزی برای دومین بار متوالی خودداری کرده‌اند.
این در حالی است که هیأت حکومت به ریاست غلام بها‌ءالدین جیلانی، وزیر دولت در امور رسیدگی به حوادث، عوامل آتشسوزی و همچنین خسارت مالکان موترهای باربری را تثبیت کرده است.
پیش تر مسئولان در وزارت مالیه به روزنامه اطلاعات روز گفته بودند که مسئول پی‌گیری آتشسوزی گمرک هرات، دفتر امرالله صالح است.
بصیر آرین، نماینده‌ی معترضان به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که تاکنون هیچ توجهی به درخواست معترضان صورت نگرفته است: «هنوز هیچ توجه معناداری از سوی حکومت به خواست ما نشده است. هیچ تیم یا هیأت ویژه‌ای برای رسیدگی به این بحران تشکیل نشده است و یا اگر هم شده بعد از هفت روز هنوز با ما ارتباط نگرفته‌اند. حکومت هیچ توجهی به خواست مردم نکرده است.»
او به نمایندگی از معترضان می‌گوید تا هنگامی که به آنان خسارت پرداخت شود، دست از مسدودکردن دو شاهراه هرات برنمی‌دارند: «کوچک‌ترین تحرکی برای اعمال فشار یا استفاده از قوه‌ی قهریه برای شکستن تحصن مردم، بدون شک منجر به خلق فاجعه‌ی انسانی خواهد شد.»