اکرم عثمان، زاده‌ی ۱۲ ثور ۱۳۱۶، از شاخص‌ترین چهره‌های ادبی افغانستان است. عثمان در رشته حقوق و علوم سیاسی تحصیل کرده بود و از این‌رو آثار پژوهشی غیر داستانی هم دارد، اما برای اهل فرهنگ و ادب افغانستان نام اکرم عثمان بیش از هر چیز دیگر با مجموعه داستان «مردا ره قول اس» و رمان بلند و دو جلدی «کوچه‌ی ما» گره خورده است. اکرم عثمان نویسندگی را از صنف چهارم مکتب شروع کرده بود و تا آخر عمر (نزدیک به هفتاد سال) در این عرصه کار کرد. او بعد از اوج‌گیری جنگ‌های داخلی به سویدن رفت و تا آخر عمر در همان‌جا زیست. در سویدن هم به کارهای ادبی و فرهنگی پرداخت و از جمله انجمن فرهنگی و هنری فردا را راه‌اندازی کرد. اکرم عثمان ۱۱ آگست ۲۰۱۶ در سویدن درگذشت.
انجمن فرهنگی و ادبی فردا امسال برای اولین‌‌بار جشنواره ادبی اکرم عثمان را به تاریخ ۱۲ ثور ۱۴۰۰ هجری (مصادف با تاریخ تولد اکرم عثمان) برای گرامیداشت از جایگاه ادبی اکرم عثمان و شکوفایی استعدادها در عرصه داستان‌نویسی، برگزار کرد. این جشنواره که به سه زبان انگلیسی، فارسی و پشتو داستان کوتاه می‌پذیرفت نهایتا ۱۶۰ داستان کوتاه از نویسنده‌های افغانستانی، چه در داخل و چه در خارج کشور، به دو زبان فارسی و پشتو دریافت کرد که از این میان فقط شش داستان (سه داستان به زبان فارسی و سه داستان به زبان پشتو) به مرحله نهایی راه پیدا کردند. محمدآصف سلطان‌زاده، محمداکبر کرگر، فروغ کریمی، سفیه صدیقی، سیامک هروی و فاروق فردا هیأت داوران این جشنواره بودند و بعد از بررسی تمام این داستان‌ها در چند مرحله سه-سه داستان از زبان پشتو و فارسی به مرحله نهایی راه یافتند. در نهایت، در بخش پشتوی این جشنواره داستان «د سرخونی ژوندن» (نویسنده حیات ژوند) مقام اول؛ داستان «لمر» (نویسنده فرشته صالحی) مقام دوم و داستان «مینه‌گر مثلث» (نویسنده وفا سمندر) مقام سوم را کسب کرد. در بخش فارسی این جشنواره داستان «ملیحه» (نویسنده محمدرضا هویدا) مقام اول؛ داستان «دو جانه» (نویسنده سمیه فصیحی) مقام دوم و داستان «آیینه شکسته‌ی بخت» (نویسنده شیما قاضی‌زاده) مقام سوم را کسب کرد.
داستان به مثابه پل ارتباطی میان جوامع
اندرش ویدمارک، متخصص زبان فارسی و استاد در دانشگاه اپسالا، این شش داستان برگزیده را به زبان سویدنی ترجمه نموده است. مسئولین انجمن هنری و فرهنگی فردا و آقای ویدمارک هدف از ترجمه این داستان‌ها به زبان سویدنی را نزدیک ساختن مردم سویدن با جامعه مهاجر افغان در آن کشور می‌خوانند. این داستان‌ها که هرکدام‌شان به موضوعات جداگانه می‌پردازند در مجموع تلاش نموده است راجع به مشکلات و موضوعات اجتماعی افغانستان حرف بزنند. از این‌رو خواندن این داستان برای مردم سویدن، و هر جامعه دیگر، کمک می‌کند شناخت بهتر از مردم و جامعه افغانستان حاصل کنند. ویدمارک در سخنرانی خود گفت «افغان‌های زیاد در سویدن زندگی می‌کنند و آگاهی نداشتن ما در باره این مردم یک نقیصه است. ما نیاز به شناخت افغان‌ها داریم. و به باور من یک شعر و یا یک داستان راجع به شناخت افغانستان خیلی بیشتر از کتاب‌های تاریخ کمک می‌کند. زیرا تاریخ راجع به لایه‌های بالا و نخبه‌ها حرف می‌زند تا در باره انسان‌های عادی که جامعه را شکل داده‌اند.» همچنان آقای ویدمارک گفت «اهمیت این جشنواره شاید بیشتر به این لحاظ باشد که به دو زبان رسمی افغانستان داستان دریافت کرده است و این در حالی است که قبلا چنین نبوده. قبلا مدام تلاش شده این دو زبان جدا از هم‌دیگر نگه داشته شوند.»
جشنواره ادبی اکرم عثمان که به صورت مجازی برگزار گردید، از سه بخش تشکیل شده بود. در بخش اول پیام انجمن فرهنگی و هنری فردا و مستندی از زندگی اکرم عثمان به نمایش گذاشته شد، در بخش دوم سخنران‌های داخلی و خارجی در مورد کار و شخصیت اکرم عثمان حرف زدند و در بخش سوم چگونگی رقابت داستان‌ها در این جشنواره و برندگان جشنواره معرفی شد.
مسئول انجمن فرهنگی و هنری فردا اهداف برگزاری این جشنواره را چنین توضیح داد: «اول، معرفی چهره‌های برتر و تازه در عرصه داستان‌نویسی افغانستان. دوم، ایجاد پیوند فرهنگی و بالابردن شناخت بین مردمان و فرهنگ‌های مختلف از طریق ادبیات داستانی. سوم، انطباق و گفت‌وگو میان فرهنگ‌ها با استفاده از ظرفیت ادبیات داستانی و کارکردهای مشترک ادبی و فرهنگی. چهارم، رشد و تأثیرگذاری مثبت بر زبان‌ها از طریق ترجمه ادبیات داستانی. و پنجم، ایجاد انگیزه‌ی ادبی میان جوانان مهاجر و نزدیک ساختن آنان به جامعه میزبان و آگاه کردن و همین‌طور شناخت جوانان سویدنی از جامعه مهاجر.»
نویسنده‌ای که دوست‌دار مردم بود
اکرم عثمان در مجموع در داستان‌هایش زیر و بم زندگی آدم‌های عادی را می‌کاوید. او خودش گفته بود «من اتفاقات پیرامونم را بازنویسی می‌کنم. من گوشه‌ای از این حوادث را بازآفرینی کرده‌ام، من قصه کوچه‌ی خودم را نوشته‌ام.» او حتا گه‌گاهی کارش را نوعی خودشناسی می‌دانست و می‌گفت آدم‌ها قبل از هر چیز نیاز اساسی به شناخت خودشان دارند. در همین راستا بود که او برقراری توازن میان «احساس» و «عقل» را ضروری می‌دانست و به سمت گونه‌ای از تصوف نظر می‌انداخت: «ما باید دنیای خود را بشناسیم. زیرا خودشناسی پایه‌‌ی خداشناسی است.»
آرلی لوین، پژوهشگر و متخصص فرهنگ فارسی و تمدن‌های خاورماینه و مترجم مجموعه داستان «مردا ره قول اس» به زبان انگلیسی، از کشور کانادا که محوریت سخنانش را در این جشنواره «نگاهی بر جنجال‌های عزت و آبرو در داستان‌های اکرم عثمان» قرار داده بود، گفت: «اکرم عثمان از فراز و نشیب زندگی در افغانستان، از کوچه‌ها، از گذشته، از تو، از من و از هویت و معنویت راستین‌مان می‌نویسد. از این‌رو هر باشنده افغانستان خود را در میان یکی از آدم‌های داستانی وی باز می‌یابند.» همچنان آقای لوین گفت «من سال‌های زیاد با او و داستان‌هایش همسفر بوده‌ام. اکرم عثمان در عوض مفکوره عمیق فلسفی و درون‌گرایی بیشتر در مورد مسائل روزمره مردم عام می‌نویسد.»
صبورالله سیاه‌سنگ، پژوهشگر و منتقد ادبی، یکی از سخنران دیگر این برنامه بود که در سخنانش آمده است: «دکتر اکرم عثمان بیش از چندین داستان‌نگار همروزگار، در آفریده‌های هنری خویش به پدیده‌ی سیاست، نگرش آرمانی/طبقاتی و سنگرگیری‌های سیاسی ارزش می‌داد.» از این‌رو آقای سیاه‌سنگ اکرم عثمان را یک نویسنده‌ی دانست که درگیری‌های جدی سیاسی و اجتماعی داشت و در برابر سرنوشت مردم حساس و «دوست‌دار مردم» بود.
خانم فروغ کریمی، که به نمایندگی از داوران بخش فارسی این جشنواره در این برنامه صحبت کرد ابتدا در باره اهمیت یک داستان گفت: «یک داستان خوب همیشه از بیان واقعیت‌های زندگی و رویدادهای تاریخی فراتر می‌رود. داستان عناصری را از واقعیت‌ها بر می‌گزیند، تقطیر می‌کند و در بستر زمانی و مکانی دیگر می‌چکاند. در این استحاله از روزمرگی به معنا و از سطح به ژرفا گذر می‌کند… اما ادبیات داستانی ما در کل ضعیف است» خانم فروغ در اخیر از ضرورت تقویت و کار بر عرصه داستان‌نویسی حرف زد و گفت «ادبیات، روح یک جامعه است و هویت آن جامعه را به مردمش می‌نمایاند و به جهان بیرون می‌شناساند.»