آیا تهدید بالقوه‌ای متوجه افغان‌های دارای مدرک تحصیلی از امریکا است؟

محمدعلی

با اعلام خروج کامل نیروی‌های ایالات متحده امریکا و همزمان با آن موافقت نیروهای سازمان پیمان اتلانتیک شمالی (ناتو) با خروج کامل تمام نیرو‌های خارجی از افغانستان، سطح تهدیدها و حملات گروه طالبان به سرعت شدت یافته است. به تاریخ ۷ ثور ۱۴۰۰،‌ وزارت خارجه‌ی ایالات متحده امریکا به تمام اتباع خود در افغانستان توصیه نمود تا هرچه زودتر تدابیر سفر خویش به بیرون از افغانستان را در نظر بگیرند. عمده‌ترین دلیل این توصیه‌‌ی وزارت خارجه‌ی ایالات متحده امریکا نگرانی‌های امنیتی و سطح بلند تهدید‌ها و خشونت‌ها در افغانستان خوانده شده.

در کنار سایر حملات طالبان، براساس یک گزارش تازه‌ی طلوع نیوز،‌ در کمتر از دو ماه اخیر حدود شصت ولسوالی یا به‌دست طالبان افتاده‌اند و یا هم اداره‌ی این ولسوالی‌ها میان نیرو‌های دولتی و طالبان دست‌به‌دست شده‌اند.

با بلند رفتن سطح تهدید‌ها و نگرانی‌های رو به‌ افزایش، مردم نسبت به آینده و به خصوص امنیت‌شان به تشویش شده و‌ تلاش‌های خود را به منظور فرار از کشور هر روز افزایش می‌دهند. اخیرا، افغان‌هایی که قبلا یا در حال حاضر با نیرو‌های خارجی مستقر در افغانستان به‌نحوی همکاری داشتند دادخواهی‌هایی را به‌منظور بیرون‌ساختن‌شان قبل از تکمیل خروج نیرو‌های خارجی از افغانستان به راه انداختند. در این پیوند، سفارت ایالات متحده امریکا در کابل به تاریخ ۶ جوزای ۱۴۰۰، از تسریع روند رسیدگی به ویزای خاص مهاجرت (Special Immigrant Visa) و نیز افزایش موقت کارمندان بخش قنسولی سفارت ایالات متحده امریکا در کابل خبر دادند.

در ‌این ‌میان،‌ افغان‌هایی هم هستند که با استفاده از فرصت‌های مختلف تحصیلی در ایالات متحده امریکا درس خواندند و در حال حاضر مصروف کار در افغانستان می‌باشند. حال سوال این است که آیا تهدیدی بالقوه متوجه این عده از افغان‌ها است یا خیر؟ برای پاسخ دادن به این سوال نخست به این‌که الف)‌ چه تعداد افغان‌های دارای مدرک تحصیلی از ایالات متحده امریکا بوده، و ب)‌ آیا در گذشته تهدیدی نسبت به آنان متوجه شده است، می‌پردازیم.

هر چند به‌صورت رسمی آمار دقیق در مورد تعداد افغان‌هایی که پس از سقوط دولت طالبان تاکنون در ایالات متحده امریکا درس خوانده و دوباره به وطن برگشته‌اند وجود ندارد،‌ اما شماری زیادی از افغان‌ها از طریق بورسیه‌های متعدد همه‌ساله به‌منظور فراگیری تحصیلات عالی در مقاطع مختلف عازم ایالات متحده امریکا می‌گردند. در این میان،‌ بورسیه‌ی فولبرایت از سال ۲۰۰۳ تاکنون به تنهایی در حال حاضر به تعداد ۷۵-۸۰ افغان را همه‌ساله جهت فراگیری تحصیلات عالی در رشته‌های مختلف به ایالات متحده امریکا می‌فرستد. علاوه بر آن، بعضی بورسیه‌های مشخص به رشته‌های معین نیز همه‌ساله برای افغان‌ها از طرف ایالات متحده امریکا وجود داشته است، طوری‌که تنها در رشته حقوق تاکنون برای بیشتر از ۱۲۰ افغان در مقاطع ماستری و دکترا بورسیه فراهم شده است.

تهدید‌ها نسبت به افغان‌های که در ایالات متحده امریکا تحصیل نموده و دوباره به وطن برگشتند از گذشته تاحال رو به‌افزایش بوده است. این تهدید‌ها شامل زخمی‌ساختن یا ازبین‌بردن افغان‌های دارای مدرک تحصیلی از ایالات متحده و امریکا یا اعضای خانواده آن‌ها می‌باشد. به‌عنوان مثال به تاریخ ۳ سنبله ۱۳۹۵ یک حمله‌ی مرگبار از سوی طالبان بالای دانشگاه امریکایی در افغانستان واقع شد که در آن به تعداد ۱۳ نفر جان باختند و ۴۹ نفر زخمی شدند. در بین جان‌باختگان، یکی از استادان دانشگاه امریکا که مدرک تحصیلی از ایالات متحده امریکا داشت، شامل بود. در کنار این،‌ خیلی از تهدید‌ها علیه افغان‌های دارای مدرک تحصیلی از ایالات متحده امریکا وجود داشته که ممکن به‌صورت برجسته انعکاس نیافته یا طوری انعکاس یافته که آموزش آن‌ها در ایالات متحده امریکا عامل تهدید بیان نشده است.

با درنظرداشت این‌که تعدادی زیادی از افغان‌های دارای مدرک تحصیلی از ایالات متحده امریکا و نیز تهدید‌هایی که به‌صورت عینی در گذشته وجود داشته،‌ احتمال این‌که با دوام شرایط فعلی و بیشتر قدرت‌یافتن طالبان در افغانستان تهدید‌ها نسبت به افغان‌های دارای مدرک تحصیلی از ایالات متحده امریکا نیز بیشتر خواهد شد. مصداق این مدعا می‌تواند گزارش عفو بین‌الملل در سال ۱۹۹۹ باشد که در آن از فرار بیشتر از ۵۰ هزار افغان (که عمدتا متشکل از قشر تحصیل‌کرده بودند) در سه ماه اول به‌قدرت‌رسیدن طالبان خبر می‌دهد. از سوی دیگر، با توجه به دو دهه جنگ طالبان با نیرو‌های ایالات متحده امریکا و نیز ذهنیت خصمانه که طالبان نسبت به افغان‌هایی که به‌نحوی با ایالات متحده امریکا پیوند داشته، برخورد عقده‌مندانه از جانب طالبان نسبت به افغان‌های دارای مدرک تحصیلی از ایالات متحده امریکا بعید به‌نظر نمی‌رسد. به‌عنوان مثال، اخیرا طالبان خطاب به افغان‌های که با نیرو‌های خارجی همکاری داشته، صرف در صورتی اطمینان خاطر دادند که از همکاری خویش با نیرو‌های خارجی ندامت نمایند. این موضوع خود نمایانگر دید خصمانه‌ی طالبان نسبت به هرگونه پیوند افغان‌ها با خارجی‌ها، علی‌الخصوص ایالات متحده امریکا، می‌باشد.

این‌که تهدید بالقوه نسبت به افغان‌های دارای مدرک تحصیلی از ایالات متحده امریکا بسیار زیاد محتمل است،‌ دولت ایالات متحده امریکا (به‌هرصورت ممکن) باید در قسمت محافظت از افغان‌های دارای مدرک تحصیلی از ایالات متحده امریکا بنابر دلایل ذیل اقدام نماید:

1. دید طالبان نسبت به افغان‌های دارای مدرک تحصیلی از ایالات متحده امریکا خیلی منفی بوده، به حدی که برچسب‌های چون «دانش‌آموخته‌ی دروس کفری» را به آنان نسبت می‌دهند. با این دید، افغان‌های دارای مدرک تحصیلی از ایالات متحده امریکا در سطح بلند تهدید از جانب طالبان و گروه‌‌های همفکر آنان می‌باشد.
2. به‌صورت خاص، آن عده افغان‌هایی که مدرک حقوق از ایالات متحده امریکا دارند به‌عنوان افرادی دیده می‌شوند که نظام و ساختار حقوقی غربی را در افغانستان عملی می‌سازند. این طرز دید باعث می‌شود تا آن عده افغان‌هایی که در رشته‌های مثل حقوق بشر، حقوق بانکداری، حقوق تجارت و امثالهم تخصص دارند نه‌تنها که زیر تهدید قرار گرفته بلکه زحمات چندین ساله علمی‌شان به هدر خواهد رفت.
3. ایالات متحده امریکا در برابر افغان‌های دارای مدرک تحصیلی از آن کشور دارای مسؤلیت اخلاقی می‌باشد. زیرا، آن‌ها با درک اهداف متعدد بورسیه، از جمله کمک در زمینه‌ی همگام‌ساختن افغانستان با جهان مدرن دوباره به افغانستان برگشته‌اند. از سوی دیگر، تعداد زیادی از افغان‌های دارای مدرک تحصیلی ازایالات متحده امریکا در سطوح مختلف تصمیم‌گیری در افغانستان خدمت کرده‌اند. از این‌رو،‌ طالبان آن‌ها را هدف اصلی خود پنداشته و تهدید عظیم متوجه آنان خواهد بود که این خود یک خطر بزرگ علیه نیروی کاری مستعد در افغانستان می‌باشد.
4. ایالات متحده امریکا در دو دهه‌ی اخیر مبالغ هنگفت را صرف آموزش افغان‌های دارای مدرک تحصیلی از ایالات متحده امریکا نموده است. با توجه به تهدید‌های احتمالی علیه این گروه، نه‌تنها سرمایه‌گذاری هنگفت ایالات متحده امریکا در عرصه آموزش و بلندبردن ظرفیت علمی در افغانستان از بین خواهد رفت، بلکه دست‌آوردهای که افغان‌های دارای مدرک تحصیلی از ایالات امریکا به آن نایل شدند در خطر قرار می‌گیرد.
5. افغان‌های دارای مدرک تحصیلی از امریکا یک قشر نهایت مؤثر در توسعه‌ی افغانستان و نیز نگهداشت روابط حسنه میان افغانستان و ایالات متحده امریکا بوده است. هر نوع تهدید علیه افغان‌های دارای مدرک تحصیلی از ایالات متحده امریکا ممکن صدمه‌ی عظیم بر نگهداشت و تداوم روابط دوستانه و تفاهم میان افغانستان و ایالات متحده امریکا وارد نماید.