مادر کلان ۸۰ ساله‌ی مهدی (نام مستعار) به ویروس کرونا مبتلا شده و چهارشبانه روز است که در یک بیمارستان شخصی در پل‌سرخ بستری است. او در این مدت حدود ۳۰ کپسول آکسیجن مصرف کرده که هزینه‌ی کلی آن ۱۵۰ هزار افغانی شده است. شفاخانه‌ی کریمی واقع در پل‌سرخ، هر کپسول بزرگ آکسیجن را پنج هزار افغانی به فروش می‌رساند و مهدی مجبور است برای حفظ جان مادرکلانش این پول را بپردازد. مهدی شنیده است که اگر خودش شخصا به خرید آکسیجن اقدام کند، تفاوت چندانی با نرخ شفاخانه نخواهد داشت.
این تصور مهدی از قیمت آکسیجن با نرخی که شرکت‌های تولید آکسیجن به‌دست می‌دهند، تفاوت فاحشی دارد. پولی که مهدی بابت هر کپسول آکسیجن در شفاخانه‌ی کریمی می‌دهد، دست‌کم ۱۰ برابر بیشتر از قیمت تمام‌شد آن است.
اطلاعات روز در این گزارش با دو شرکت تولید آکسیجن، یکی در ولایت میدان وردک و دیگری در پارک‌های صنعتی در شرق کابل تلفنی، مصاحبه کرده است.
محمداسحاق، مسئول شرکت تولید آکسیجن صداقت که در میدان‌شهر موقعیت دارد، در صحبت با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که این شرکت هر کپسول بزرگ آکسیجن را ۷۰۰ افغانی و کپسول کوچک آن را ۲۵۰ افغانی به فروش می‌رساند. این شرکت روزانه ۲۰۰ تا ۲۵۰ کپسول آکسیجن تولید دارد و آن را به شفاخانه‌های که با این شرکت قرارداد دارند، می‌فرستد.
برای جلوگیری از احتکار و گران‌فروشی آکسیجن، حکومت فیصله کرده است که شرکت‌های تولید آکسیجن با شفاخانه‌ها قرارداد ببندند و از فروش آن به صورت پرچون خودداری کنند. همچنین براساس این فیصله اگر کسی به صورت شخصی اقدام به خرید آکسیجن کند، باید یک برگه از طرف شفاخانه با مهر و امضای داکتر به همراه داشته باشد.
مسئول شرکت تولید آکسیجن صداقت اما می‌گوید برای افرادی که به صورت شخصی به خرید آکسیجن اقدام می‌کنند و برگه‌ی داکتر هم ندارند، آکسیجن می‌فروشد: «آنان می‌آیند با گریه و زاری از ما آکسیجن می‌خواهند و ما می‌دهیم.»
در میان شرکت‌های تولیدی آکسیجن نیز نرخ یکسان نیست. شرکت میهن‌دوست، واقع در شرق کابل، هر کپسول بزرگ را ۳۰۰ افغانی و کپسول کوچک را ۱۵۰ افغانی به فروش می‌رساند. حکمت‌الله، مسئول این شرکت در صحبت تلفنی با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که در نرخش حتا پس از شیوع ویروس کرونا تغییری نیامده است و نرخ همان نرخ گذشته است.
مسئول شرکت صداقت هم می‌گوید که قبلا آکسیجن را حتا با نرخ پایین‌تری به فروش می‌رسانده است، اما اخیرا به دلیل نبود برق و روشن‌بودن مداوم جنراتور، نرخ نسبتا بالا رفته است.
اتفاقا، مسئولان شفاخانه‌ی کریمی می‌گویند که این شفاخانه با شرکت تولید آکسیجن صداقت قرارداد دارد و این شرکت هر کپسول آکسیجن را نظر به مقدار آن بین سه تا سه‌ونیم هزار افغانی به فروش می‌رساند. این ادعا را مسئول شرکت تولید آکسیجن صداقت رد می‌کند و می‌گوید که هیچ‌گونه قراردادی با این شفاخانه ندارد. در شفاخانه‌ی کریمی در حال حاضر ۷۰ بیمار کرونایی بسترند.
در این روزها که بیماری کرونا همچنان در اوج است، قصه‌ی گران‌فروشی و احتکار آکسیجن گرم است. بر اساس آمار وزارت صحت عامه، در ۲۴ ساعت گذشته (هفتم سرطان) ۱۴۰۷ مریض جدید کرونایی شناسایی شده و ۶۴ نفر جان داده‌اند.
امیرمحمد که پدر مسنش به کرونا مصاب شده، با عجله از پله‌های زینه شفاخانه‌ی کریمی پایین می‌شود و می‌رود پولی را بیاورد که برای خرید آکسیجن قرض گرفته است. او نیز برای هر کپسول پنج هزار افغانی به شفاخانه می‌دهد. از بسترشدن پدرش در شفاخانه ۲۴ ساعت می‌گذشت و پدرش در این مدت دو کپسول آکسیجن را تمام کرده بود. امیرمحمد می‌گوید برای او که کارگر ساده است، هزینه‌ی ۱۰ هزار افغانی برای ۲۴ ساعت، کمرشکن است.
بر اساس آمار اتاق صنایع و معادن، در افغانستان ۳۰ شرکت تولید آکسیجن فعالیت دارند. این شرکت‌ها ظرفیت تولید ۱۰ هزار کپسول در روز را دارند. از این میان هفت شرکت آن در کابل فعالیت می‌کنند که روزانه ظرفیت تولید ۳.۵ هزار کپسول را دارند.
سخی‌احمد پیمان، مسئول اتاق صنایع و معادن کابل در صحبت با روزنامه اطلاعات روز، وضعیت را بحرانی توصیف می‌کند و می‌گوید که تقاضا برای آکسیجن نسبت به زمان پیش از شیوع موج سوم کرونا چندین برابر شده است. آقای پیمان به احتکار و فروش آکسیجن توسط افرادی که مریض ندارند و آکسیجن را برای فروش ذخیره می‌کنند تا در بازار سیاه بفروشند اشاره می‌کند و می‌گوید ۹۰ درصد افرادی که پشت دروازه‌ی شرکت‌های تولید آکسیجن صف کشیده‌اند در واقع محتکران هستند. به گفته‌ی او صرف ۱۰ درصد این افراد واقعا مریض دارند.
یک هیأت متشکل از نمایندگان وزارت‌های صحت عامه و صنعت و تجارت، ریاست عمومی امنیت ملی و اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری کشور تشکیل شده است و از روند تولید و فروش آکسیجن نظارت می‌کنند. بررسی این هیأت نشان می‌دهد که شرکت‌های تولید آکسیجن اضافه‌ستانی و گران‌فروشی نکرده‌اند. آقای پیمان که خود عضو این هیأت بوده است می‌گوید: «شرکت‌ها یک افغانی اضافه‌ستانی نمی‌کند، آنان باید تقدیر شوند. قیمت‌ها ثابت بوده است.»
معاون اتاق صنایع و معادن کابل از کارکرد وزارت صحت عامه انتقاد می‌کند و می‌گوید این وزارت با آنکه می‌دانسته موج سوم کرونا در راه است، هیچ اقدامی در راستای حمایت از تولید‌کنندگان آکسیجن انجام نداده است: «هفت هشت ماه پیش به وزارت صحت عامه پیشنهاد کردیم که شرکت‌های تولید آکسیجن را حمایت کند، ولی کاری در این راستا انجام نشد. وزارت صحت عامه باید این وضعیت را پیش‌بین می‌بود و با توجه به وضع اکنون، ظرفیت تولید آکسیجن را بالا می‌برد.»
وزارت صحت عامه‌ی کشور در همان روزهای نخست شیوع موج سوم کرونا در کشور، از خطر کمبود آکسیجن در کشور هشدار داده بود، اما چندی بعد مسئولان این وزارت اطمینان دادند که در شفاخانه‌های ویژه‌ی کرونا، دستگاه‌های تولید آکسیجن تعبیه شده است و این شفاخانه‌ها با کمبود آکسیجن مواجه نمی‌شوند.
عثمان طاهری، معاون سخن‌گوی وزارت صحت عامه در صحبت با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که شفاخانه‌های ویژه‌ی بیماران کرونایی از آکسیجن بیرون بی‌نیاز شده‌اند. به گفته‌ی او نیاز به بخش خصوصی به حداقل رسیده است.
مهدی پیش از آنکه مادربزرگش را به شفاخانه‌ی شخصی ببرد، به شفاخانه‌ی جناح که یک بخشی از آن به بیماران کرونایی اختصاص داده شده، برده است. مسئولان شفاخانه اما مادرکلان مهدی را نپذیرفته و گفته که ظرفیت تکمیل شده است. مهدی می‌گوید حتا در همان شفاخانه وقتی بیماری به آکسیجن نیاز پیدا می‌کند، باید از بیرون تهیه کند.
مسئولان وزارت صنعت و تجار هم می‌گویند که این وزارت برای کنترل نرخ آکسیجن وارد بازار شده است. فواد احمدی، سخن‌گوی این وزارت به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که براساس ماده‌ی ۲۸ قانون حمایت از مشتری، تیم‌هایی از این وزارت به شرکت‌های تولید آکسیجن اعزام شده‌اند و از روند فروش نظارت می‌کنند. به گفته‌ی آقای احمدی، در افزایش قیمت آکسیجن شرکت‌های تولیدی سهیم نیستند، بلکه شماری از دلالان وارد بازار شده‌اند که آکسیجن را احتکار می‌کنند و در بازار به هر قیمتی که خودشان خواستند به فروش می‌رسانند.
به گفته‌ی آقای احمدی، بررسی تیم‌های اعزامی این وزارت نشان می‌دهد که شماری از افرادی که در صف آکسیجن می‌ایستند، کسانی هستند که بیمار کرونایی ندارند و آکسیجن را از آن رو می‌خرند که اگر روزی کسی از اعضای فامیل‌شان مریض شود، با مشکل روبه‌رو نشوند.
برای رفع مشکل کمبود آکسیجن و متعادل‌شدن نرخ آن، وزارت صنعت و تجارت از بازرگانان کشور نیز خواسته است که وارد بازار شوند و از کشورهای همسایه آکسیجن وارد کنند. به گفته‌ی سخن‌گوی این وزارت، تنها شرکت کمال نبی‌زاده، در چند روز گذشته حدود ۱۰ هزار کپسول آکسیجن از کشورهای همسایه وارد کرده است.
وزارت داخله می‌گوید کمیته تفتیش وزارت صحت مؤظف است که از کار تولید و توزیع آکسیجن نظارت کند و اگر کسی تخلفی انجام داد آن را به وزارت داخله گزارش می‌دهد. طارق آرین سخن‌گوی وزارت داخله در صحبت با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که هنوز گزارشی از وزارت صحت مبنی بر گران‌فروشی و احتکار آکسیجن دریافت نکرده است. آقای آرین تأکید کرد اگر گزارشی از احتکار و گران‌فروشی دریافت کرد، این وزارت با جدیت با آن برخورد می‌کند.
به‌رغم تمامی اقدام‌هایی که نهادهای حکومتی برای کنترل نرخ آکسیجن انجام داده‌اند، برای مهدی اما هیچ چیزی تغییر نکرده است. نرخ آکسیجن همچنان سرسام‌آور است و او با توجه به وضع وخیم مادرکلانش باید هر ۲۴ ساعت حدود ۲۰ هزار افغانی را آکسیجن بخرد. مهدی می‌گوید: «آکسیجن باید پیوسته به مادرکلانم وصل باشد. هزینه‌ی آن قریب ۲۰ هزار افغانی در ۲۴ ساعت می‌شود. در کل من روزانه بین ۴۰ تا ۵۰ هزار را مصرف می‌کنم. در چهار روز دو صد هزار افغانی مصرف کرده‌ام.»