صلاح‌الدین ربانی، رییس حزب جمعیت اسلامی افغانستان می‌گوید که بحران پیش‌آمده در افغانستان نتیجه‌ی «بی‌کفایتی و نبود تعهد ملی در سطح رهبری حکومت قبلی»، فساد گسترده‌ی سیاسی و اداری و نیز انحصار و شخصی‌سازی قدرت و اعمال نادرست آن در سطوح مختلف است.
آقای ربانی که در حال حاضر در ترکیب هیأتی از رهبران سیاسی در پاکستان بسر می‌برد، امروز (پنج‌شنبه، ۲۸ اسد) در یک یادداشت فیسبوکی نوشته است که رویکردهای انحصارگرایانه ثبات و استقرار سیاسی در افغانستان را تضعیف و یک بار دیگر زمینه‌ی مداخله‌ی بیرونی را فراهم می‌کند.
ربانی در این یادداشت خود نوشته است که تلاش‌های جهانی برای برقراری صلح در افغانستان بنا بر دلایلی، از جمله کارشکنی‌های رهبری حکومت قبلی و کوشش برای انحصار موضوع صلح، ناکام ماند. محمداشرف غنی نیز سه روز پس از ترک افغانستان، اعتراف کرد که شکست سیاست‌های حکومت، طالبان و جامعه جهانی صلح را به جنگ تبدیل کرد.
در بخشی از این یادداشت ربانی آمده است: «تجربه‌ی بیش از چهار دهه جنگ برای همه طرف‌های دخیل در مسائل کشور، به روشنی نشان می‌دهد که بدون پرداختن به مسأله‌ی تأمین عدالت اجتماعی و مشارکت معنادار همه‌ی اقوام و اقشار در بدنه‌ی نظام و تصمیمگیریهای کلان، یک نظام با ثبات و مورد قبول همه در افغانستان شکل نخواهد گرفت.»
به‌گفته‌ی ربانی، هر گونه تسلط نظامی و تلاش برای سرکوب و یا نادیده گرفتن سایر اقوام، احزاب، مذاهب و دیدگاه‌ها، خیلی زود منجر به شروع فصل جدیدی از خشونت‌ها و مقاومت‌های مسلحانه می‌شود.
صلاح‌الدین ربانی خطاب به طالبان نوشته است که تصمیمگیریهای عقلانی، دوراندیشانه، صلح‌جویانه و ملی‌گرایانه می‌تواند وضعیت کنونی را به یک فرصت ارزشمند تبدیل کند: «یک نظام جدید مورد پذیرش همه‌ی طرف‌ها، مبتنی بر عدالت اجتماعی و احترام به ارزش‌های انسانی و اسلامی ایجاد شود تا امکان زندگی مسالمت‌آمیز را برای تمام باشندگان این سرزمین فراهم کند.»
آقای ربانی تأکید کرده است که بخش بزرگی از جمعیت کشور را جوانان زیر ۲۵ سال تشکیل می‌دهند و این جوانان در بیست سال گذشته با آزادی بیان، حق رأی، آزادی اندیشه، حق کار و… زندگی کرده‌اند. به‌گفته‌ی ربانی، این ارزش‌ها بخشی جدایی ناپذیر زندگی روزمره‌ی جوانان شده و هر گونه تلاش برای تغییر این عادت اجتماعی، بی‌تردید به موجی عظیمی از مخالفت‌ها در داخل و خارج از کشور منجر خواهد شد.
ربانی دیدگاه غلبه‌ی طالبان برای به تصرف درآوردن افغانستان را رد و بر تصحیح این دیدگاه تأکید کرده است. به‌گفته‌ی او، بخش زیادی از اراضی کشور بنا بر دلایلی، به طالبان واگذار شده است: «اگر در مواردی مردم از جنگ دست برداشتند و با امکاناتی که در اختیار داشتند در برابر این گروه مقاومت نکرده‌اند، به معنای خستگی و بیزاری مردم از جنگ و خشونت‌ورزی است.»
صلاح‌الدین ربانی پایان جنگ، حفظ دستاوردهای ارزشمند و شکل‌گیری یک فضای مناسب برای حل مسالمت‌آمیز مسائل اختلافی طرف‌های دخیل را برای مردم یک اولویت خوانده و بر تشریک مساعی جهت دست‌یابی به یک نظام قابل قبول برای همه‌ی مردم و اقوام ساکن در کشور تأکید کرده است.
این درحالی است که روز یک‌شنبه هفته‌ی جاری، هنگامی که طالبان به دروازه‌های کابل رسیدند، محمداشرف غنی، رییس‌جمهور پیشین با جمعی از همراهانش افغانستان را ترک کرد. او چهارشنبه شب در یک پیام ویدیویی گفت که در امارات متحده‌ی عربی است و برای بازگشت به افغانستان رایزنی می‌کند.