یک روز پس از سقوط هرات بهدست طالبان، مکتب آنلاین هرات برای مبارزه با رویکرد طالبان مبنی محدودیت بر آموزش دختران کلید خورد. آنجلا غیور، بانوی هراتی ساکن بریتانیا از بودجه شخصی این مکتب را تأسیس کرد و آن را نوعی از اعتراض در مقابل رویهی طالبان دانست. مکتب آنلاین هرات در مدت کوتاه با اقبال بلندی روبهرو بوده است و هم اکنون نزدیک به یک هزار دانشآموز از افغانستان و مهاجرین افغان مقیم ایران در دهها صنف آنلاین دورههای آموزشی را سپری میکنند.
بیشتر این افراد با رویکارآمدن حکومت طالبان در افغانستان از رفتن به مکتب محروم شدهاند و با نامنویسی در مکتب آنلاین هرات، به طالبان نشان دادهاند که در صورت دوام محدودیت طالبان، گزینههای بدیل آموزش همچون مکتب آنلاین را روی میز دارند.
مبارزه با طالبان
آنجلا غیور، شعار «قلم به جای اسلحه» را برای مکتب آنلاین هرات گزیده است و بیشتر وقت خود را در طول شبانهروز به مدیریت و برنامهریزی درسهای مکتب با استادان صرف میکند.
او شرکت دانشآموزان در مکتب آنلاین هرات را امیدوارکننده توصیف میکند: «مکتب آنلاین هرات یک چیز را ثابت میکند که مردم افغانستان در مقابل قدرت گرفتن طالبان واکنش منفی نشان دادهاند. مردم طالبان را قبول ندارند و این موضوع باید رسانههای جهانی و سیاستمداران بزرگ جهان را به بازاندیشی در مورد طالب وادار کند.»
او تأکید دارد که در افغانستان شرایط ویژه حاکم شده و دختران نمیفهمند تا چه زمانی مورد خشم طالبان قرار میگیرند و بر این اساس، باید ساختار آموزشی مبتنی بر توانمندسازی دختران تغییر کند.
استقبال زیاد از مکتب آنلاین هرات، خانم غیور را شگفتزده کرده و این باعث شد که با شوق بیشتر کار کند و اکنون دهها مضمون در این مکتب آموزش داده میشود.
مکتب آنلاین هرات مختصص به ساکنان هرات نیست بلکه در آن دختران افغان در داخل و خارج افغانستان دورههای آموزشی را سپری میکنند و روزبهروز به شمار این دختران افزوده میشود. براساس روایت آنجلا غیور، نامنویسی و پیگیری دروس مکتب آنلاین هرات بهگونه رایگان است؛ چرا که استادان رضاکارانه آموزش میدهند.
آنجلا غیور تصمیم دارد که با راهاندازی برخی از دورههای آموزشی از گسترش افراطگرایی و تروریزم در میان افراد جامعه نیز جلوگیری کند: «ما در حال تکامل یک نگاه هوشمندانه به آموزش هستیم تا هر چه سریعتر بتواند که دانشآموزان را توانمند بسازد که با جهان دسترسی داشته باشند و مسیر درست را در زندگی انتخاب کنند.»
میزان دسترسی مردم به تکنولوژی و انترنت با گذشت هر روز بیشتر شده است، اما هنوز هم کیفیت انترنت در بسیاری از نقاط افغانستان پایین است و این باعث مشکل در راستای دسترسی به محتوای درسی مکتب آنلاین هرات میشود.
آنجلا غیور با درک این وضعیت در تلاش ساخت یک نرمافزار ویژه برای مکتب آنلاین متناسب به مشکلات انترنتی است تا دانشآموزان بیشتری را تحت پوشش قرار دهد.
خوشحالی شاگردان
بیشتر دروس مکتب آنلاین هرات از طریق شبکههای اجتماعی واتساپ و تلگرام صورت میگیرد و هرازگاهی وابسته به سرعت انترنت دانشآموزان، ویدیوکال پیرامون موضوعات درسی برگزار میشود.
بسگل خاوری، یکی از دانشآموزان مکتب آنلاین هرات است. او در شرایطیکه با سلطه طالبان، از کسب دانش در مکانهای آموزش رسمی محروم شده، با دنبال کردن دروس مکتب آنلاین، گوشهای از مشکلات خانهنشینی را کم میکند.
او با علاقه زیاد تازهترین دروس را در گروههای تلگرام و واتساپ پیگیری میکند و تلاش میکند که با انترنت کمسرعت در هرات، موادهای درسی را دانلود و تمرین کند: «حدود دو ماه میشود که در مکتب آنلاین هرات، نامنویسی کردم و استادان با شیوههای بسیار خوب ما را تدریس میکنند. از زمانیکه طالبان در افغانستان تسلط یافتند و صنفهای مکتب و دانشگاهها را به روی دختران بستند، مکتب آنلاین هرات یک اقدام خوب برای آموزش ماست.»
برای بسگل خاوری پرسش کلان این است که طالبان براساس کدام روایت دینی تا حالا به دختران اجازه رفتن به مکتب و دانشگاهها را ندادهاند و از طالبان میخواهد که در این مورد توضیح بدهند.
او تأکید دارد که هیچ فرد و یا گروهی در عصر کنونی و با بلندرفتن آگاهی دختران، قادر به وضع محدودیت بر آموزش دختران نیست: «مکتب آنلاین هرات یک پیام مشخص به طالبان میرساند که ما دختران افغان تشنه آموزش هستیم و هیچگاهی طالبان نمیتوانند ما را از آموزش محروم کنند.»
ترانه یکی دیگر از دانشآموزان مکتب آنلاین هرات است و هم اکنون دورههای فشرده در بخش مشوره، علم اقتصاد و زبان انگلیسی را با شوق و ذوق زیاد دنبال میکند.
او با اشاره به مسدود بودن مکاتب و دانشگاهها به روی دختران، تجربه شرکت در صنفهای آنلاین را در بخش یادگیری موثر میداند: «هم اکنون دختران افغان با حضور طالبان در قدرت در حالت بیسرنوشتی بهسر میبرند. ما دختران از طریق مکتب آنلاین هرات درس خواندن را ادامه بدهیم و نمیگذاریم که ما را از آموزش محروم کنند.»
او از طالبان میخواهد که مانع آموزش دختران نشوند، اما خوشبین نیست که به این زودیها طالبان محدودیت در بخش آموزش دختران را بردارند.
آموزش مخفیانه و موسیقی
در مکتب آنلاین هرات علاوهبر نصاب رسمی معارف افغانستان، دورههای زبان، کمپیوتر، گرافیک و حتا گیتار آموزش داده میشود. آموزش آلههای موسیقی برای دختران در دوران حاکمیت طالبان دشوار و یا حتا ناممکن است، اما مکتب آنلاین هرات تمام محدودیتهای طالبان در بخش آموزش موسیقی را دور زده است.
طالبان مخالف سرسخت موسیقیاند. در اوایل تسلط طالبان در افغانستان، ذبیحالله مجاهد، سخنگوی طالبان و معین وزارت اطلاعات و فرهنگ در یک نشست خبری در کابل گفت که موسیقی در شریعت اسلامی منع است و تلاش میکنند که مردم را متقاعد کنند که موسیقی گوش نکنند.
در دوران حاکمیت طالبان بسیاری از اهل موسیقی افغانستان را ترک کردهاند و تمام کارگاههای ساخت آلههای موسیقی نیز مسدود شده است.
در مکتب آنلاین هرات، دختران مهاجر افغان مقیم ایران نیز دورههای آموزشی را سپری میکنند و تلاش بر این است که شمار بیشتر از دختران مهاجر با مکتب آنلاین آشنا شوند و از این طریق از محرومیت در بخش آموزش رهایی یابند.
هم اکنون در بسیاری از ولایتهای افغانستان، مکاتب دخترانه صنفهای ۶ تا ۱۲ مسدود است و زمان قطعی برای بازگشایی این مکاتب وجود ندارد.
بار دیگر آموزش مخفیانه دختران به مانند دوران نخست حاکمیت طالبان در نیمه دوم دهه ۹۰ میلادی در هرات جریان دارد و صنوفها مخفیانه برگزار میشود، اما آموزش مخفیانه بسیار محدود است و شمار کمی از دختران را تحت پوشش قرار میدهند؛ آنهم بیشتر دختران طبقه ثروتمند.
پیشتر صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد یا یونیسف بر ضرورت از سرگیری آموزش دختران در افغانستان تأکید کرده بود. بخش جنوب آسیا این سازمان به تاریخ ۱۷ ماه میزان در حساب کاربریاش در توییتر نوشت که پیشرفت دختران افغانستان در عرصه آموزش نباید ضایع شود. یونیسف اعلام کرد که دختران افغان، راه طولانی را برای آموزش پیمودهاند و از حقوق این دختران باید حمایت شود.
بارها طالبان اعلام کرده است که به دختران حق آموزش و تحصیل را میدهد، اما مشخص نیست که چه زمانی دروازه مکاتب به روی دختران بازگشایی خواهد شد. محرومشدن بیشتر زنان و دختران از حق کار و آموزش، چندین مرتبه زنان را به خیابانهای ولایات و کابل کشانده است. زنان معترضی که که جامعه جهانی و سازمانهای مدافع حقوقبشر چشمشان را به روی محرومیت زنان افغان زیر پرچم طالبان بستهاند و صدای خود را برای حمایت از آنان بلند نمیکنند.
در دوران پاندمی کرونا در افغانستان، برخی از دانشآموزان تجربه شرکت در صنفهای آنلاین را دارند، اما فرق مکتب آنلاین هرات این است که تمام دروس براساس پلتفرم آنلاین تهیه و آموزش داده میشود.
مسئولان مکتب آنلاین هرات اطمینان میدهند که با تنوع در بخش آموزش آنلاین، دانشآموزان بیشتری را متقاعد به شرکت در دورههای آموزشی بکنند، تا جلو محرومیت آنان از آموزش گرفته شود.