صدها تن در هرات برای نوبت‌گرفتن در نزدیک کنسولگری ایران سیاهی و سردی شب را سپری می‌کنند، تا هر چه زودتر ویزای سیاحتی ایران را دریافت و افغانستان را ترک کنند. از صف طولانی برای دریافت ویزای ایران، ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی به نشر رسیده که نشان می‌دهد که از تالار مولانا جلال الدین محمد بلخی تا دروازه کنسولگری ایران، مردم برای گرفتن ویزا در صف ایستاد هستند.
احتمالا این بلندترین میزان تجمع هراتیان برای درخواست ویزا طی دو دهه اخیر است. این شمار از افراد برای مصاحبه با کارمندان کنسولگری ایران جهت دریافت ویزا مراجعه کرده‌اند و پس از مصاحبه متقاضیان باید بابت ویزای سیاحتی ۸۰ یورو پرداخت کنند و داشتن آزمایش کرونا و همچنین بیمه صحی نیز الزامی و در عین حال دوهزار افغانی هزینه دارد.
غلام ربانی، ۴۵ ساله، قصد کوچ به ایران را دارد. او برای مصاحبه با کارمندان کنسولگری مراجعه کرده و امیدوار است بتواند کارمندان کنسولگری ایران را قناعت بدهد که برایش ویزا بدهند.
غلام ربانی در دوران نخست حاکمیت طالبان نیز در ایران به‌سر می‌برد و با سقوط این رژیم به امید زندگی بهتر به خاک خود برگشت، اما حالا از این تصمیم خود پشیمان است: «در حکومت سابق ما آزاد بودیم و همچنین می‌توانستیم کار کنیم. از وقتی طالبان آمده‌‌اند، زندگی من روزبه‌روز بدتر شده است. من دوباره می‌خواهم تهران [پایتخت ایران] بروم. اقوام زیادی از ما تهران هستند و اگر خود را ایران برسانم، اقوام من کار خوبی هم به من پیدا می‌کنند.»
درماندگی
انبوه جمعیت، اغلب فقیر در عکاسی‌های مقابل کنسولگری برای پر کردن فورم آنلاین درخواست ویزا مراجعه می‌کنند. هدف آنان از رسیدن به خاک ایران، پیدا کردن کار است و از ترس از دست‌دادن جان‌های خود از سفر قاچاقی پرهیز کردند.
نقیب‌الله پاسپورت خود را به یکی از عکاسی‌ها نشان می‌دهد، تا مشخصات‌اش را در فورم آنلاین درخواست ویزای ایران درج کند. او روی چوکی مقابل کمپیوترِ کار دکان عکاسی نشسته است. پریشانی از صدا و همچنین چهره نقیب‌الله به‌وضوع نمایان است. او در حکومت سابق در یک شرکت ساختمانی مصروف کار بود، اما روی‌کارآمدن طالبان باعث توقف فعالیت این شرکت شده است.
نقیب‌الله سه ماه می‌شود که در خانه بیکار است و تمام پس‌انداز خود را که بیشتر از ۳۰ هزار افغانی نبوده مصرف کرده است.
او حالا یک تصمیم دارد؛ سفر به ایران. نقیب‌الله هیچ امیدی به زندگی بهتر زیر پرچم طالبانی در هرات ندارد و برای بیرون‌شدن از افغانستان با چهار عضو خانواده‌اش لحظه‌شماری می‌کند: «پول از داماد خود قرض کردم تا از افغانستان خارج شوم. این‌جا هیچ‌کار و بار نیست. خوب است که ویزای کنسولگری باز شده و اگر نمی‌شد، مجبور بودم قاچاقی ایران بروم.»
درخواست کنسولگری
ایران بیشترین شمار مهاجرین افغان را در خود جای داده است. با سقوط حکومت افغانستان به‌دست طالبان، افغانستانی‌‌های زیادی به ایران سفر کردند. هرات به‌دلیل هم‌مرز بودن با ایران و داد و ستد گسترده‌ی اقتصادی، ازدحام بیشتر برای گرفتن ویزای ایران است.
روز دوشنبه، ۲۰ جدی، کنسولگری ایران در هرات، پس از دو هفته توقف به‌دلیل نگرانی از شیوع ویروس کرونا نوع «اومیکرون»، صدور ویزای گردشگری را از سر گرفت. در این مدت تنها برای تاجران، رانندگان بخش ترانزیت و بیماران ویزا صادر می‌شد.
کنسولگری ایران در هرات با نشر اطلاعیه‌‌ای، از آغاز مجدد روند اخذ مصاحبه از متقاضیان ویزای سیاحتی خبر داده است. در اطلاعیه این کنسولگری از هراتیان خواسته شده است که برای گرفتن ویزا از ازدحام جلوگیری کنند.
با سقوط حکومت به‌دست طالبان، تقاضا برای دریافت ویزای ایران به بالاترین سطح رسیده است. مشخص نیست که ایران در این مدت چقدر ویزای سیاحتی توزیع کرده است، اما آمار با بررسی ازدحام جمعیت در مقابل کنسولگری بلند خواهد بود.
سفر قاچاقی
در کنار بلندرفتن تقاضا برای دریافت ویزای ایران، سفر قاچاقی به ایران نیز در میان مردم بیکار و زیر خطر فقر، افزایش یافته است.
روزانه از گوشه و کنار افغانستان، مردم دسته دسته قاچاق‌بران انسان را پیدا می‌کنند و با پذیرفتن تمام ریسک‌های سفر قاچاقی حتا خطر از دست دادن جان‌شان، دشت‌های نیمروز در جنوب افغانستان و همچنین پاکستان را به امید رسیدن به خاک ایران می‌پیمایند.
بیشتر این افراد پاسپورت ندارند و سفر قاچاقی تنها گزینه خارج‌شدن از افغانستان است.
سمیع [نام مستعار] یکی از کارمندان بخش تخنیک یکی از رادیوهایی محلی هرات است که با سقوط حکومت نشرات این رسانه متوقف شد. او با پیدا کردن قاچاق‌بر انسان و پرداخت هشت میلیون تومان ایرانی از طریق نیمروز می‌خواهد با همسرش وارد ایران شود.
بستگان همسر سمیع در ایران به‌سر می‌برند: «من پاسپورت ندارم و به همین خاطر قاچاقی به ایران می‌روم. بیش از ده سال در رادیوهایی مختلف هرات به‌عنوان مسئول نشرات و مجری کار کردم و وقتی طالبان آمدند، از کار بیکار شدم. پناه به خدا از مرز ایران عبور کنم و از سوی مرزبانان ایرانی رد و مرز نشوم.»
او تمام دار و ندار خود را به فروش رسانده و عزم قاطع برای برنگشتن به افغانستان در دوران حکمرانی طالبان دارد.
عکس: شبکه‌های اجتماعی
فروش وسایل خانه به‌دلیل فقر و یا ترک افغانستان در دوران حاکمیت طالبان به‌شدت افزایش یافته است. دکان‌های زیادی در نزدیکی بکرآباد و همچنین درب قندهار شهر هرات وسایل خانه مردم را با قیمت بسیار ناچیز می‌خرند. در کابل نیز بسیاری از مردم وسایل خانه‌های‌شان را فروخته‌اند. در مناطق تایمنی، نزدیک پل‌سرخ و دشت‌برچی دکان‌های کهنه‌فروشی مملو از وسایل نو افرادی شده است که افغانستان را ترک کرده‌اند.
پنج ماه از سقوط حکومت به‌دست طالبان می‌گذرد و در این مدت به‌رغم وعده‌های مکرر، گام موثری برای بهبود وضعیت اقتصادی مردم برنداشته‌اند. با تحلیل وضعیت کنونی اقتصادی، صف‌های طویل مردم برای دریافت پاسپورت و ویزا از کشورهای همسایه همچنان برقرار خواهد بود.