هواداران مخدوم عالم، فرمانده ارشد ازبیک‌تبار طالبان در ولایت فاریاب اعتراض و خیمه تحصن برپا کردند. مخدوم عالم روز چهارشنبه، ۲۲ جدی در شهر مزارشریف مرکز ولایت بلخ بازداشت شده است.
بازداشت این فرمانده طالبان، آغاز جرقه‌ی اعتراض هودارانش علیه طالبان بود. محل اعتراض جاده «سنایی» شهر میمنه بود. معترضان خشمگین و طالبان ازبیک‌تبار با سلاح‌های سبک و سنگین راهپیمایی اعتراضی شکل دادند و بی‌درنگ خواستار رهایی مخدوم عالم شدند.
این نخستین اعتراض علیه طالبان با زور اسلحه در افغانستان بوده است. ازبیک‌تباران به طالبان خط و نشان کشیده‌اند که هر نوع برخورد «قومی» با ساکنان شمال را با تظاهرات مدنی و حتا با میل اسلحه پاسخ می‌دهند.
در چندین ویدیو از اعتراض‌های هواداران فرمانده طالبان که در شبکه‌های اجتماعی به نشر رسیده دیده می‌شود که معترضان تجهیزات نظامی برخی از طالبان پشتون را گرفته‌اند.
روایت چندین شاهد عینی به روزنامه اطلاعات روز، از اعتراض فاریابی‌ها این چنین است: «معترضان خشمگین [هواداران مخدوم عالم] موتر رنجر طالبان را خلع سلاح کردند، یک موتر ملکی طالبان پشتون را تخریب کردند و دو طالب دیگر را از موتورسایکل پیاده کردند و تجهیزات‌شان را گرفتند.»
یکی از شاهدان عینی به اطلاعات روز می‌گوید که طالبان پشتون که در صف معترضان داخل و یا نزدیک می‌شد، از سوی معترضان خلع سلاح شده است.
معترضان هوادار مخدوم عالم شعارهای «الله اکبر» و «زنده باد مخدوم عالم» سر داده‌اند و افراد مسلح در صف‌های نخست معترضان قرار داشتند، معترضان را به سر دادن شعار تشویق کردند.
معترضان از طالبان می‌خواهند که در کنار رهایی بدون قید و شرط مخدوم عالم، از هر نوع اقدام مبنی بر حذف ازبیک‌تباران از بدنه اصلی قدرت پرهیز کند.
عکس: شبکه‌های اجتماعی
اتهام سنگین
بلال کریمی، معاون سخن‌گوی طالبان در واکنش به اعتراض فاریاب در تویتی نوشته است: «شماری از مردم فاریاب پس از بازداشت یک تن از سوی استخبارات تظاهرات کرده‌اند. در حال حاضر وضعیت کنترل شده و به مردم قناعت داده شده است. فعلا در هیچ جای مشکل نیست.»
کریمی در مورد هویت فرد بازداشت‌شده چیزی نگفته است.
نقیب‌الله فایق، والی سابق فاریاب به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که حکم جلب صلاح‌الدین ایوبی، مخدوم عالم و قاری وکیل سه روز پیش از سوی طالبان صادر شده بود: «به قاری صلاح‌الدین و مخدوم عالم گفته شده است که وقتی ارگ را تصرف کردند، پول دزدی شده و همچنین در زمان سقوط حکومت سلاح‌های زیادی غنیمت گرفتید، اما مقدار کمی به امارت تحویل دادید. طالبان همچنین بر این دو عضو برجسته شان اتهام بستند که مردم از آنان شکایت دارند.»
او این اتهامات را دلیلی مبنی بر ترس طالبان از قدرت گرفتن بیشتر فرماندهان ازبیک‌تبارشان می‌داند: «وقتی ما [از افغانستان] خارج شدیم، طالبان از مردم‌داری این فرماندهان ازبیک ترسیدند و بهانه جور کردند که آنان را دستگیر کنند و از صحنه خارج کنند تا در آینده برای‌شان مشکل پیش نشود.»
در روز سقوط کابل، قاری صلاح‌الدین ایوبی با جنگ‌جویان تحت امرش وارد ارگ ریاست‌جمهوری شد و از پشت میز کار اشرف غنی، رییس‌جمهور فراری افغانستان به‌گونه‌ی زنده با تلویزیون الجزیره مصاحبه کرد.
قاری صلاح‌الدین والی نام‌نهاد طالبان در ولایت فاریاب بود و در سال ۲۰۱۵ توسط نیروهای امنیت ملی بازداشت شد، اما در سال ۲۰۱۸ میلادی با زندانیان تبادله شد. او یکی از چهره‌های تأثیرگذار روی طالبان ازبیک‌تبار قلمداد می‌شود.
عکس: شبکه‌های اجتماعی
سکوت طالبان
مولوی عبدالسلام حنفی، معاون دوم رییس‌الوزرای طالبان ازبیک‌تبار است و قبلا عضو هیأت مذاکره‌کننده‌ی طالبان با جمهوری اسلامی افغانستان بود.
آقای حنفی، زاده ولسوالی درزاب است. این ولسوالی تا سقوط رژیم طالبان توسط ائتلاف جهانی به رهبری ایالات متحده امریکا، جزء فاریاب بود و در ۲۰ سال اخیر جزء تشکیلات اداری ولایت جوزجان شد.
ازبیک‌تباران معترض هوادار مخدوم عالم در فاریاب از عبدالسلام حنفی می‌خواهند که از حقوق‌شان در حکومت طالبان دفاع کند و اجازه ندهد که ازبیک‌تباران به حاشیه بروند. تاکنون عبدالسلام حنفی درباره‌ی اعتراض‌های فاریاب سکوت کرده است. بسیاری‌ها منتظر موضع‌گیری‌اش هستند.
نقیب‌الله فایق می‌گوید که عبدالسلام حنفی قدرت لازم برای دفاع از حقوق ازبیک‌تباران را در حکومت سرپرست طالبان ندارد: «عبدالسلام حنفی مثل سرور دانش است و کسی نیست که از حقوق مردم خود دفاع کند. او مفکوره بسته خود را دارد و با مردم در ارتباط نیست و بسیاری مردم هم وی را نمی‌شناسند.»
آقای فایق هشدار می‌دهد که پاک‌سازی صفوف طالبان از ازبیک‌تباران به‌شدت جریان دارد.
تدابیر برای سرکوب
منابع مردمی در شهر میمنه به روزنامه اطلاعات روز گفته‌اند که نیروهای طالبان در بخش‌های مختلف ایستهای بازرسی افراز کرده‌اند و تمام وسایط نقلیه بازرسی می‌شود.
طالبان در راه‌های منتهی به ساختمان‌های مهم دولتی تانک‌های زرهی جابجا کرده‌اند، تا از هر نوع اعتراض عمومی جلوگیری کنند.
شامگاه روز پنج‌شنبه، طالبان معترضان هوادار مخدوم عالم را در میمنه متفرق کردند و حتا خیمه‌ی تحصن‌شان را نیز برداشته‌اند، تا جلو اعتراض‌های ازبیک‌تباران را بگیرند.
افزایش نیروی نظامی طالبان در شهر میمنه، این پیام را به معترضان رسانده است که هر نوع دوام اعتراض علیه سلطه‌ی طالبان سرکوب خواهد شد.
چندین ساکن فاریاب به روزنامه اطلاعات روز گفته‌اند که شهر میمنه به حالت نظامی درآمده و آنان از این وضعیت نگران هستند تا درگیری‌های مسلحانه شکل نگیرد.
برخی از منابع مطلع ازبیک‌تبار به روزنامه اطلاعات روز گفته‌اند که گفت‌وگو میان طالبان ازبیک‌تبار با پشتون‌ها بر سر رهایی مخدوم عالم جریان دارد تا وضعیت فاریاب متشنج و یا حتا از کنترل طالبان خارج نشود.
خشم فاریابی‌ها؟
فاریابی‌ها از حکومت سرپرست طالبان به چند دلیل شاکی هستند. آنان میگویند که طالبان بر خلاف تعهدات‌شان، ازبیک‌ها و ترکمن‌ها را از ساختارهای اصلی ملکی و نظامی در فاریاب حذف کرده‌اند.
آنان روایت می‌کنند که طالبان پشتون‌تبار بیشترین کمک‌های بشری را به افراد و یا اقوام خود توزیع می‌کنند و ازبیک‌ها و ترکمن‌ها سهم ناچیزی دارند.
نقیب‌الله فایق، والی سابق فاریاب مدعی است که طالبان در زمان جنگ‌ها علیه نظام جمهوری اسلامی، به بیشتر افراد وعده‌ی بست‌های بلند نظامی داده بودند، اما وقتی به قدرت رسیدند، این وعده‌ها عملی نشد: «حتا در برخی از اداره‌های دولتی به طالبان ازبیک‌تبار گفته‌اند که ازبیکی صحبت نکنند و این باعث خشم مردم شده است.»
او با تحلیل وضعیت فاریاب می‌گوید که نارضایتی‌ها از حکومت طالبان، باعث شکل‌گیری اعتراض‌های بعدی خواهد شد.
عکس: شبکه‌های اجتماعی
چرا فاریاب مهم است؟
فاریاب یکی از ولایت‌های مهم در شمال افغانستان است و در حکومت سابق، طالبان زیادی از فاریاب مصروف جنگ بودند.
نقیب‌الله فایق، والی سابق فاریاب می‌گوید که بخش زیادی از نیروی جنگی طالبان در شمال از فاریاب بوده‌اند و پس از سقوط این ولایت، زمینه برای سقوط ولایت‌های شمالی فراهم شد.
او هشدار می‌دهد که سقوط فاریاب، به معنی سقوط «امارت طالبانی» در افغانستان شمرده خواهد شد: «به اندازه کل ولایت‌های شمالی، فاریاب جنگجوی طالب داشت. مردم در فاریاب جدی هستند و اگر حمایت طالبان ازبیک‌تبار فاریاب نباشد، یک روز هم طالبان ایستاد شده نمی‌توانند. طالب مجبور است که خواسته‌های مردم فاریاب را بپذیرد.»
او تأکید دارد که اعتراض در فاریاب به‌گونه‌ی خودجوش بوده است و در عقب این اعتراض هیچ جریان سیاسی قرار نداشته است.
واکنش‌ها
امرالله صالح، معاون پیشین ریاست‌جمهوری افغانستان، اعتراض فاریابی‌ها علیه طالبان را تبریک گفته است.
او در فیسبوک خود نوشته است: «جرقه‌های قیام مردمی برضد گروه مزدور و ستم‌گر طالبان را در ولایت فاریاب مبارک باد می‌گویم. طالبان یعنی این گروه نیابتی باید به خواست ملت تمکین کند و یا نابود گردد.»
جنرال عبدالملک در صفحه‌ی فیسبوک‌اش به طالبان ازبیک، ترکمن و تاجیک هشدار داده است که به‌زودی به سرنوشت مخدوم عالم دچار خواهند شد. او از مردم ساکن شمال خواسته است که متحدانه برای ایجاد یک حکومت غیرمتمرکز با جهان و طالبان وارد گفت‌وگو شوند.
فاریابی‌ها در حکومت سابق هم بارها به‌دلیل جواب ندادن اعتراض‌های مردمی، با تجهیزات جنگی دست به تجمعات اعتراضی زده‌اند. به‌نظر می‌رسد که طالبان راه دشوار برای فرونشاندن خشم فاریابی‌ها در پیش رو دارند.