بیش از هفت ماه از تسلط طالبان بر افغانستان میگذرد و در این مدت، ایران میزبان شمار قابل توجهی از افغانها بوده است. روز پنجشنبه، ۱۱ حمل، حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران در نشست همسایگان افغانستان در چین مدعی شده است که با روی کار آمدن طالبان، حدود یک میلیون افغان وارد این کشور شدهاند و شمار مهاجرین افغان در ایران به پنج میلیون تن رسیده است.
او از نهادهای حمایتکننده مهاجرین خواست که به افغانها در ایران همکاری کند.
ترک آموزش
از زمان حاکمیت طالبان در افغانستان فقر گسترش یافته است و سفرههای نان افغانها کوچکتر شده است. بسیاری از والدین مجبور شدهاند که نوجوانان و جوانان خود را برای رفع گرسنگی به سفر قاچاقی به ایران بفرستند.
طالبان محدودیت شدید بر صدور گذرنامه وضع کردهاند و کارجویان مجبور هستند که از طریق قاچاقی و با گذر از «هفت خوان رستم» به ایران بروند. سفر قاچاقی به ایران خطرناک است و خطر مرگ را در پی دارد.
در میان متقاضیان سفر قاچاقی به ایران، دانشآموزان، دانشجویان و فارغان دانشگاه نیز شامل هستند.
محمدشفیع یکی از دانشجویان دانشگاه هرات است. او به روزنامه اطلاعات روز میگوید که چندین تن از همکلاسیهایش، بهدلیل وضعیت بد اقتصادی مجبور شدهاند که افغانستان را ترک کنند و به کارگری به ایران بروند.
حتا شماری از دوستان دانشگاهیاش برایش گفتهاند که اگر فقر و بیکاری دوام پیدا کند، آنان نیز چانس سفر قاچاقی به ایران را آزمایش میکنند: «در دانشگاه هرات شماری از دانشجویان بهدلیل فقر و بیکاری مجبور شدهاند که درسشان را ترک کنند و به ایران بروند. با آمدن طالبان مردم فقیر شدهاند و برخی از مردم حتا نان خشک ندارند.»
عکس: شبکههای اجتماعی
بهشت قاچاقبران
نیمروز در جنوبغرب افغانستان به گذرگاه اصلی قاچاق انسان مبدل گشته است. شمار زیادی از قاچاقبران انسان در شهر زرنج (مرکز نیمروز) حضور دارند و زمینهی سفر قاچاقی به ایران را برایشان فراهم میسازند.
ساکنان نیمروز به روزنامه اطلاعات روز گفتهاند که قاچاقبران انسان تا هشت میلیون تومان ایرانی از هر نفر جهت سفر قاچاقی به ایران میگیرند و در طول مسیر قاچاق، متقاضیان این سفر گرسنگی و تشنگی مفرط را تحمل میکنند.
بهتازگی یک ویدیو در شبکههای اجتماعی به نشر رسیده که نشان میدهد صدها تن از افغانها در یکی از دشتها در تلاش رفتن به سفر قاچاقی به ایران هستند. احتمالا این ویدیو در نیمروز و یا پاکستان از سوی یکی از کارجویان افغان ضبط شده باشد.
شماری از ساکنان نیمروز به روزنامه اطلاعات روز گفتهاند که طالبان هیچ محدودیتی مبنی بر سفر قاچاقی به ایران وضع نکردهاند و کاروانهای قاچاق انسان از جلو چشمشان و از ایستهای بازرسیشان عبور میکند.
آنان مدعی شدهاند که با روی کار آمدن طالبان در قدرت و کنترل نداشتن بر مرزها باعث شده است که قاچاقبران انسان با خیال راحت از مرزها عبور کنند.
غلام حیدر ۴۵ سال دارد و هماکنون در یکی از مسافرخانههای شهر «زرنج» به سر میبرد، تا هر چه زودتر به ایران برسد. او در دوران حکومت سابق، محافظ امنیتی در یکی از شرکتهای خصوصی بود، اما آمدن طالبان در قدرت باعث بیکاریاش شد.
او تمام پسانداز خود را در مدتی که بیکار بوده به مصرف رسانده و حالا چارهی جزء رفتن به سفر قاچاقی به ایران ندارد: «من هر چه پول داشتم، وقتی بیکار شدم، مصرف کردم. من حالا باید برای پیدا کردن مصارف خانواده خود به ایران بروم. طالبان پاسپورت نمیدهند و ما هم مجبور میشویم که قاچاقی ایران برویم. خدا میداند که تا رسیدن به ایران چه سختیها در دشت و کوههای پاکستان باید تحمل کنیم.»
قاچاقبران انسان تمام متقاضیان سفر قاچاقی را در شهر «زرنج» جمع میکنند و متعاقبا آنان را به پاکستان و پس از سپری کردن چند روز در دشتهای پاکستان، به ایران منتقل میکنند.
تلاش برای هیچ
محمدجان ۲۵ سال دارد و هماکنون در کمپ انصار شهر هرات به سر میبرد. او قاچاقی به ایران رفته بود، اما از سوی نیروهای ایرانی بازداشت و از طریق مرز «اسلامقلعه» ردمرز شد.
او به روزنامه اطلاعات روز میگوید که یک ماه پیش تدابیر امنیتی نیروهای ایرانی در مرز افزایش یافته بود و به همین خاطر چندین روز را در نزدیکی مرز ایران در پاکستان منتظر ماندند.
او روایت میکند که نیروهای ایرانی گشتزنیهایشان را در کلان شهرهای ایران برای بازداشت و ردمرز افغانها افزایش دادهاند.
کاظم موسوی، یکی از مهاجرین فاقد سند اقامت در تهران است. او به روزنامه اطلاعات روز میگوید که نیروهای ایرانی گشتزنیشان را در محلات اسکان مهاجرین افغان تشدید کردهاند.
او از ترس شناسایی شدن از سوی نیروهای ایرانی و ردمرز شدن احتمالی، مجبور است که برخی از شبها را بهجای خوابیدن در اتاق، در جویهای تهران بخوابد، تا از سوی نیروهای ایرانی بازداشت نشود.
او زندگی برای مهاجرین افغان در ایران را دشوار میداند و میگوید این مهاجرین باید با تمام مشکلات بسازند و بسوزند تا لقمه نانی برای خانوادههایشان در افغانستان بفرستند: «نیروهای ایرانی ظاهر خود را شبیه به کارگران افغانی جور میکنند تا ما افغانها را ردمرز کنند. برخورد نیروهای ایرانی هم با ما افغانها بد است و وقتی که مهاجرین را افغان بازداشت میکنند، دشنام میدهند و لتوکوب میکنند.»
علیرضا افغانیتبار در شهر «یزد» ایران کارگاه خیاطی دارد. او به روزنامه اطلاعات روز میگوید که نیروهای ایرانی مهاجرین افغان را به گونهی بیپیشینه اخراج میکنند: «شدت گرفتن بازداشت هموطنان ما به حدی در یزد بالا است که آنان را از میدانها، مغازهها، داخل شهر و حتا از سر کار جمع میکنند. ما در کارگاه خود چهار شاگرد افغان داشتیم، همگیشان را بازداشت و اخراج کردند.»
او مدعی است که نیروهای ایرانی مهاجرین افغان بازداشتشده را «فریب» میدهند و از آنان میخواهند که آدرس اقامت و محل کار دوستانشان را برای آنان بدهند: «نیروهای ایرانی به مهاجر افغانی که بازداشت میکنند، وعده میدهند که اگر ده نفر افغان را معرفی کنند و آنان [نیروهای ایرانی] بتوانند که مهاجرین را دستگیر کنند، تو را آزاد میکنیم. اما هیچگاهی مهاجر افغانی را که آدرس دیگر افغانهای بدون مدرک را فاش ساخته، آزاد نمیکنند.»
او تصریح میکند که شرایط برای زندگی افغانها در ایران روزبهروز دشوارتر میشود و حالا برخی از افغانهای فاقد مدرک اقامت، برای دستگیر نشدن از سوی نیروهای ایرانی، مجبور شدهاند که در خرابهها زندگی کنند.
اما حکومت سرپرست طالبان چندین مرتبه از شهروندان کشور خواسته است که در کشور بمانند و آنان در راستای اشتغالزایی تلاش میکنند. اما به باور شهروندان کشور، حکومت سرپرست طالبان ناتوان در راستای بهبود وضعیت اقتصادی است.
در میان افغانهایی که قاچاقی به ایران رفتهاند، شماری از کارمندان ملکی و نظامی سابق حکومت نیز هستند که از ترس حملات انتقامجویانه طالبان فرار را بر برقرار در کشور ترجیح دادهاند. این قشر از شهروندان کشور مدعی هستند که در صورت برگشت به کشور در معرض حملات طالبان قرار خواهند گرفت.