مرکز خبرنگاران افغانستان همزمان با روز جهانی آزادی رسانه‌ها، درباره‌ی افزایش موارد بازداشت خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای و همچنین سقوط بی‌سابقه رسانه‌ها در این کشور قویاً ابراز نگرانی کرده است.
طبق گزارش این مرکز، طی ۱۲ ماه اخیر حدود ۱۳۰ مورد خشونت علیه خبرنگاران و رسانه‌ها به ثبت رسیده است که حدود ۹۰ مورد آن بازداشت موقت توأم با خشونت و تهدید خبرنگاران بوده که در جریان هشت ماه حاکمیت طالبان رخ داده است.
در گزارش مرکز خبرنگاران که امروز (سه‌شنبه، ۱۳ ثور) منتشر شده، آمده است که پس از سقوط دولت افغانستان صدها خبرنگار این کشور را ترک کرده‌اند.
همچنین از حدود ۶۰۰ رسانه نیمی از آنها، به‌طور خاص رادیو‌ها، تلویزیون‌ها و نشریه‌های چاپی به‌دلیل مشکلات اقتصادی و محدودیت‌های کاری بسته شدهاند.
افزون بر این، مرکز خبرنگاران افغانستان می‌گوید که حدود ۳۰ درصد دیگر رسانه‌ها نیز در آستانه تعطیلی قرار دارند و تنها به شکل وقفه‌ای و چند ساعت در روز و یا هفته فعالیت دارند.
به گفته‌ی مرکز خبرنگاران، مشکل اقتصادی رسانه‌ها در پی تحولات اخیر، کاهش کمک‌های خارجی به افغانستان و کاهش اعلان‌های تجارتی، به‌شکل قابل توجهی تشدید شده است.
این مرکز گفته‌اند که شمار زیادی از خبرنگاران بیکار شدهاند، معاش آنها به‌طور چشمگیری کاهش یافته و یا حتا برای چندین ماه معاش نگرفته‌اند.
هزینه بالای برق مصرفی رسانه‌ها، مشکلات در تمدید جواز فعالیت و جرایم مالیاتی از دیگر مسائلی است که باعث فشار مضاعف بر رسانه‌ها و تشدید شرایط بحرانی کنونی شده است.
کاهش قتل خبرنگاران
در گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان آمده است که در جریان ۱۲ ماه گذشته، حداقل چهار خبرنگار و کارمند رسانه در این کشور جان باخته‌اند.
مرکز خبرنگاران گفته که ادامه‌ی این وضعیت با توجه به افزایش خشونت‌ها و محدودیت‌های وضع‌شده بر خبرنگاران و رسانه‌ها، باعث کوچک‌ترشدن هر بیشتر جامعه رسانه‌ای کشور خواهد شد.
یافته‌های مرکز خبرنگاران افغانستان نشان می‌دهد که پس از سقوط دولت، افزون‌بر افزایش بی‌سابقه تهدید، ارعاب خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای، دسترسی به اطلاعات نیز در کشور به‌شکل جدی محدود شده است و خبرنگاران مجبور به خودسانسوری شدهاند.
مینا خیری، مجری آریانا نیوز، علی‌رضا احمدی، خبرنگار خبرگزاری رها و نجمه صادقی، مجری تلویزیون جهان صحت، بر اثر دو انفجار منتسب به داعش در کابل و دانش صدیقی، عکاس خبرگزاری رویترز در جریان پوشش جنگ میان طالبان و نیروهای حکومت سابق در قندهار کشته شدهاند.
مرکز خبرنگاران می‌گوید که در حالی که موارد خشونت و فشار علیه خبرنگاران و رسانه‌های آزاد در دوره‌ی طالبان افزایش یافته، اما کاهش شمار قربانیان جامعه رسانه‌ای از ۱۱ تن در دوره قبل (می ۲۰۲۰ تا می ۲۰۲۱) به چهار تن در ۱۲ ماه اخیر (می ۲۰۲۱-می ۲۰۲۲)، یک تحول مثبت به شمار می‌رود.
همچنین مرکز خبرنگاران اعلام طالبان مبنی بر تأیید قانون رسانه‌های همگانی و تلاش برای احیای کمیسیون رسیدگی به شکایات رسانه‌ای را قابل تامل خوانده است.
این مرکز تعیین سخن‌گو برای وزارت‌ها و ادارات دولتی توسط طالبان را گامی به پیش برای دسترسی به اطلاعات و هماهنگی و همکاری با رسانه‌ها شمرده است؛ اما گفته این تلاش‌ها بسیار کمرنگ است و تاثیر لازم برای بهبود وضعیت کاری خبرنگاران و رسانه‌ها نداشته است.
مرکز خبرنگاران در اخیر از مقام‌های طالبان خواسته است که تعهد سیاسی قاطع شان‌را برای تأیید و اجرای قانون رسانه‌های همگانی و قانون دسترسی به اطلاعات اعلام کنند.
همچنین به گفته‌ی مرکز خبرنگاران، کمیته مشترک حکومت و رسانه‌ها که قبل از این در دوره نظام جمهوری اسلامی به‌خاطر رسیدگی به مسائل امنیتی و رسیدگی به رویدادهای خشونت علیه کارمندان رسانه‌ای ایجاد شده بود، احیاء و دوباره فعال شود.
پیام طالبان
ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی حکومت سرپرست طالبان در پیامی به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات، نگرانی برخی از نهادها درباره‌ی وضعیت رسانه‌های افغانستان را «بی‌جا» خوانده و گفته است که رسانه‌های این کشور آزادانه فعالیت و نشرات دارند.
او امروز (سه‌شنبه، ۱۳ ثور) در رشته تویتی روز جهانی مطبوعات را به رسانه‌های افغانستان تبریک گفته و افزوده است که طالبان از رسانه‌ها حمایت می‌کند.
سخن‌گوی طالبان در ادامه با اشاره به تعطیلی «حدود نیمی» از رسانه‌های افغانستان اضافه کرده است که رسانه‌هایی که بعد از خروج نیروهای امریکایی فعالیت‌شان متوقف شده، علت آن طالبان نه، بلکه از دست‌دادن بودجه است که به‌ادعای او، بعضی سفارت خانه‌ها شماری از رسانه‌ها را به‌خاطر اهداف‌شان تمویل می‌کردند.
سخن‌گوی طالبان در بخشی از پیام خود گفته است که اکنون در زندان‌های این گروه هیچ خبرنگاری زندانی نیست.
او گفته است که اگر «گاهی کدام خبرنگار به‌خاطر افهام و تفهیم در بعضی ادارات دعوت می‌شود، مطلب (هدف) آن زندانی و شکنجه نیست». مجاهد افزوده ست که «تشویش بعضی از نهادها در این رابطه بی‌جا است.»
سقوط ۳۴ رتبه در رده‌بندی جهانی آزادی رسانه‌ها
سازمان گزارشگران بدون مرز می‌گوید که افغانستان در رده‌بندی «جهانی آزادی رسانه‌ها ۲۰۲۲» با سقوط ۳۴ رتبه در جایگاه ۱۵۶ قرار گرفته است.
این سازمان امروز (سه‌شنبه، ۱۳ ثور) در تویتی نوشته است که رده‌بندی جهانی آزادی رسانه‌ها نشانگر وضعیت روزنامه‌نگاری در ۱۸۰ کشور جهان است.
در این رده‌بندی، ناروی، دانمارک و سویدن سه کشوری هستند که به ترتیب در صدر قرار گرفته‌اند. سه کشور قعر جدول هم ایران، اریتره و کوریای شمالی‌اند.
گزارشگران بدون مرز گفته است که افغانستان با فروافتادن ۳۴ رتبه، روزنامه‌نگاران و رسانه‌ها شرایط دشواری دارند. طبق رده‌بندی سال گذشته این سازمان، افغانستان در جایگاه ۱۲۲ قرار داشت.
این سازمان می‌گوید که به قدرت رسیدن طالبان پیامدهای جدی برای احترام به آزادی مطبوعات و امنیت خبرنگاران، به ویژه زنان داشته است.
روزنامه‌نگاری در افغانستان در معرض تهدید است
سازمان عفو بین‌الملل در پیامی به مناسبت روز جهانی مطبوعات گفته است که روزنامه‌نگاری در افغانستانِ تحت حاکمیت طالبان در معرض تهدید است و رسانه‌های آزاد افغانستان در حال فروپاشی هستند.
سازمان عفو بین‌الملل تأکید کرده است که باید به رسانه‌های پر جنب و جوش در افغانستان اجازه داد که رشد کنند. این سازمان از طالبان خواسته است به آزادی بیان احترام بگذارند و جامعه جهانی نیز از این آزادی حفاظت کند.
وضعیت زنان خبرنگار
مته نودسن، معاون نماینده‌ی ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد برای افغانستان هم می‌گوید که خبرنگارانی که در داخل کشور باقی مانده و هنوز هم با تعهد و فداکاری کار می‌کنند، تحت ترس و ارعاب زندگی می‌کنند. او گفته است که زنان خبرنگار سنگین‌ترین بار را به دوش می‌کشند.
او گفته است که کار خبرنگاری در افغانستان در شرایط ناپایدار و احتمالا در یکی از چالش‌برانگیزترین دوران در بیش از دو دهه‌ی گذشته قرار گرفته است: «رسانه‌های آزاد مورد حمله قرار گرفته‌اند. شبکه‌های خبری تعطیل شدهاند. خبرنگاران وظایف خود را از دست داده‌اند. تعداد زیادی کشور را ترک کرده‌اند، اما بسیاری از آنهایی که در کشور باقی مانده‌اند، با آینده‌ای مبهم روبه‌رو هستند.»