وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان، رعایت حجاب برای زنان بالغ را «فرض و ضروری» اعلام کرده و گفته است که «بهترین نوع حجاب» پوشیدن چادری است. این دستور وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان به زنان روز شنبه (۱۷ ثور سال) طی یک نشست کاملاً مردانه در کابل اعلام شد.
نسخهای از این دستور که در اختیار روزنامه اطلاعات روز قرار گرفته، آمده است که حجاب سیاه نیز شرعی است، مبنی بر این که «تنگ و چسپ نباشد.»
در طرح وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان برای زنان «بیحجاب» «تنبیه» نیز در نظر گرفته است. در این طرح آمده است که در قدم نخست خانهی زن بیحجاب مشخص و ولیاش توصیه و تنبیه شود. همچنین در قدم دوم، ولیِ زن بیحجاب احضار و در قدم سوم سه روز زندانی شود. بههمین ترتیب، در قدم چهارم ولیِ زن بیحجاب به محاکم سپرده و به سزای مناسب محکوم شود.
وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان در ادامه گفته است زنانی که در ادارات دولتی طالبان کار میکنند و حجاب را رعایت نمیکنند، از وظیفه برکنار شود. همچنین اگر زنان و دختران مأمورین و منسوبین حکومتی، حجاب را رعایت نکنند، وظایفشان تعلیق میشوند.
همزمان با انتشار این فرمان، منسوبان گروه طالبان در بزرگ شهرها، بهویژه درخیابانهای کابل زنان را به حجاب اجباری فراخوانده و به آنان بهخاطر عملی نکردن حجاب هشدار دادهاند.
خیابانآزاری
همزمان با اعلام این دستور، شماری از زنان در کابل مدعی اند که افراد گروه طالبان به بهانهی تذکر حجاب بیشتر از پیش به خیابانآزاری زنان پرداختهاند. گلثوم، شهروند کابل که آموزگار است، میگوید که همیشه حجاب داشته است، اما با این وجود از سوی افراد طالبان به بهانهی رعایتنکردن حجاب در خیابان به تمسخر گرفته شده است: «بعد از رخصتی، زمانی که به خانهام بر میگشتم، افراد گروه طالبان مرا ایستاد کردند و بعد از ورانداز کردن بدنم، دستور دادند که حجاب را رعایت کنم و از خانه بدون نیاز بیرون نشوم.»
گلثوم خود سرپرست خانواده است و میگوید که با آمدن طالبان بیشتر از پیش به نوع پوشش محتاط و از سوی مردم سرزنش شده است که به افکار افراطی طالبانی دامن میزند: «من سرپرست یک خانوادهام. با آمدن طالبان بیشتر از پیش به خود سخت گرفتم تا بهانهی به دست افراد طالبان ندهم و کارم را نگیرند.»
او میافزاید که تمامی دستورهای طالبان بهانهای برای زندانی کردن و آزار زنان اند. او صحبتش را با این پرسش ختم میکند: «من چگونه با چادری به دانشآموزان تدریس کنم، وقتی خواندن با آن ممکن نیست.»
شهروند دیگری میگوید که طالبان بدون درک نیازهای زندگی مردم تنها به تعیین تکلیف به زنان پرداخته و میپردازند: «زندگی بدون آب و نان، زندگی بدون امنیت، اما با حجاب. اکنون داکتران زن در شفاخانهها و خبرنگاران زن چطور خودشان را پنهان کنند، مطابق به حجاب امارت؟»
شهروندان منتقد اجباریبودن برقع، میگویند که طالبان به جای پرداختن به مسائل اساسی و بنیادین که جزء وظایف هر حکومت است، در صدد تهدید و حذف کردن حضور زنان در جامعه است.
هدا خموش، یکی از زنان معترض در اعتراض به اجباری شدن برقع با کنایه به گسترش فقر، در فیسبوک خود نوشته است: «یک کشور را به چهار بخش، آنهم به سر و پای زنان خلاصه و تمام حکومتداری شانرا برای ملت ارسال کردند. با این فرمان مردم سیر شدند، کار پیدا کردند. دیگر مردم فرزندان شان را نفروختند و امنیت سراسری در کشورتأمین است و هیچ کس اختطاف نمیشود.»
افزون به این، شهرزاد اکبر، رییس پیشین کمیسیون مستقل حقوق بشر این اقدام طالبان را آپارتاید جنسی عنوان کرده و گفته است که جهان نظارهگر دردکشیدن و استبداد بر زنان افغانستان است. خانم اکبر طالبان را «دشمنان زنان» توصیف کرده است.
یک بام و دو هوا
شماری دیگر از شهروندان، طالبان و جامعه جهانی را متهم به سیاست دوگانه در قبال مسائل مربوط به زنان میکنند. شهروندان میگویند که طالبان مانند گذشته سیاستهای ضد زن را تنها برای زنان افغانستان به اجرا میگذارند، اما برای زنان خود و زنان کشورهای حامیشان آزادی، دموکراسی غربی را میخواهند و با آن مشکلی ندارند.
عبدالاحمد پامیر در صفحهی فیسبوک خود نوشته است که آیا طالبان میتوانند بعد از این با مقامات و دیپلماتهای زن خارجی که بهدلیل وظایفشان به افغانستان میآیند، دیدار کنند؟ آیا آنان را مجبور میکنند که حجاب را رعایت کنند و تنها چشمانشان معلوم شوند؟
آیا طالبان میتوانند، با دنیای بیرون از افغانستان رابطهیشان را بهدلیل مواجه نشدن با زنان قطع کنند و یا آیا طالبان توان عملیکردن حجاب را در کشور میزبانشان و در جریان نشستهای رسمی دارند؟
پامیر با اشاره به نشست نمایندههای طالبان با دیپلماتها خارجی در افغانستان و در خارج از کشور همچنان نوشته است: «واقعیت همین است که طالبان و دنیا از سیاست یک بام و دو هوا در قبال مسائل زنان پیروی میکنند.»
این درحالی است که پیش از این رینا امیری، نماینده ویژه امریکا برای زنان افغانستان در نشست اُسلو در جریان صحبت در مورد وضع زنان با طالبان حجاب کرده بود.
افزون به این، دیبرا لاینز نمایندهی ویژه دبیرکل سازمان ملل برای افغانستان بارها با رعایت حجاب با سران گروه طالبان دیدار کرده است. شهروندان با اشاره به این نشستها میگویند که جهان با رفتارهایشان به سیاستهای ضد زن طالبان رسمیت و جسارت میدهد.
شهرو مهرگان میگوید که دنیا با سکوت نظارهگر بدبختی مردم به ویژه زنان افغانستان است: «این وضع نتیجهی معاملات کشورهای بینالمللی و کسانی که از آدرس زنان با طالبان در میز مذاکره نشستند و خم به ابرو نیارودند، است. دنیا با سکوتشان به طالبان رسمیت میدهد تا آنان حقوق بشر را نقض کنند.»
زرقا یفتلی از زنان معترض و فعال مدنی نیز میگوید که دستور تازهی گروه طالبان مبنی به پوشیدن اجباری برقع، به انزوا کشاندن و حذف زنان است: «دستور تازهی طالبان در مورد حجاب، انکار قطعی و تحریم تمام فعالیتهای زنان در جامعه است. طالبان با استفاده از خاموشی جهان به ظلم و سختگیری شان ادامه میدهند.»
حذف زنان از مکانهای عمومی
شهروندان کشور جامعهی جهانی را به سکوت و سیاستهای دوگانه متهم میکنند و میگویند که جهان در راستای تأیید سیاستهای ظالمانه طالبان گام بر میدارند. شهروندان مدعی اند که جهان در مقابل ظلم طالبان تنها اعلامیه صادر میکنند، اما برای توقف جنایات طالبان در افغانستان اقدامی عملی نمیکنند.
با این وجود، اجباریشدن پوشیدن برقع برای زنان، با واکنشهای شدید جهانی مواجه شده است. شماری از نهادهای بینالمللی این اقدام طالبان را حذف زنان از جامعه عنوان کردهاند.
رینا امیری، نماینده ویژهی امریکا در امور زنان افغانستان در واکنش به تصمیم طالبان، تأکید کرده است که این گروه به جای رسیدگی به بحران اقتصادی افغانستان و تشکیل حکومت فراگیر، به سرکوب زنان و دختران ادامه میدهد.
خانم امیری، این تصمیم طالبان را ظالمانه خوانده و گفته است که او به درخواستهای افغانها و جامعه بینالمللی برای بازگشایی مکاتب دخترانه، اجازهدادن به زنان برای کار و از سرگیری زندگی شان میپیوندد.
وان برانت، سفیر اتحادیهی اروپا برای افغانستان نیز به این تصمیم طالبان واکنش نشان داده و گفته است که طالبان آزادی نیمی از جمعیت افغانستان را نقض میکنند. بهگفتهی او، طالبان همیشه به مسائل کماهمیت میپردازند و این مسأله، بحران غذایی، صحت، آموزش و اقتصاد را بزرگتر میسازد.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل ضمن ابراز نگرانی در مورد این تصمیم طالبان، از این گروه خواسته است که به وعدههای خود به زنان و دختران افغانستان و تعهدات خود براساس قوانین بینالمللی حقوق بشر عمل کند.
دفتر نمایندگی سازمان ملل متحد در افغانستان- یوناما-، نیز گفته است که این تصمیم طالبان در تضاد با تضمینهای متعدد طالبان در مورد احترام و حمایت از حقوق بشری همه افغان به شمول زنان و دختران است.
یوناما، گفته است: «جامعهی جهانی مشتاق نشانههای مبنی بر این که طالبان آمادهی برقراری روابط مثبت با جهان استند، بوده است. تصمیم طالبان، ممکن است تعامل با جامعه بینالمللی را مشکلتر سازد.»
ریچارد بنت، گزارشگر ویژهی سازمان ملل در مورد وضعیت حقوق بشر در افغانستان، گفته است که طالبان گام به گام حقوق بشری زنان را محو میکنند. او در تویتی نوشته است که طالبان با آخرین فرمان در مورد پوشش اجباری صورت، محدودیتهایی را در آموزش، حرکت، اشتغال و زندگی عمومی زنان ایجاد میکنند. بنت تأکید کرده است که باید عواقبی برای نقض حقوق بشر وجود داشته باشد و زمان آن است که کمیسیون بینالمللی اقدام کند.
افزون به این، هیدر بار، معاون مدیر بخش زنان دیدبان حقوق بشر، گفته است که طالبان با این تصمیم میخواهند که زنان افغانستان را از زندگی عمومی حذف کنند. خانم بار، تأکید کرده است که این فرمان طالبان، زنان را تحت پوشش و دارایی خویشاوندانشان قرار میدهند.
حجاب از واجبات نیست
اجباریشدن برقع برای زنان سبب اعتراض اسلامشناسان نیز شده است. آگاهان مسائل دینی استدلال میکنند که حجاب از واجبات دین نه، بلکه از جمله اخلاقیات اسلامی است و برای رعایت اخلاق قانونی در نظر گرفته نمیشود.
محمد صالح مصلح در اعتراض به اجباریشدن برقع برای زنان در افغانستان مینویسد: «پوشیدن روی و دست زنان مخالف مذهب حنفی و نظریه جمهور فقهای اسلامی است. و ما به خوبی میدانیم که طالبان هیچگاه به مذهب حنفی متعهد نبوده است و مطابق به دیدگاه خودشان حکم میکنند و به نام اسلام ترویج میدهند.»
محمد محق دیگر اسلامشناس، دیپلمات و روزنامهنگار مینویسد که لباس پوشیدن در اسلام تابع کلیات اخلاق است و برای آن نمیشود قانون تعیین کرد. به باور آقای محق، اخلاق و قوانین دینی برای برقراری نظم و ایجاد فضای زندگی مسالمتآمیز برای انسانها است، نه برای ایجاد مزاحمت: «اخلاق در اساس برای ممکنشدن زیست مسالمتآمیز انسانهاست تا مزاحمت و آزار از زندگی اجتماعی مردم برداشته شده و جسم و روان آنان در معرض آسیب قرار نداشته باشد. حجاب به معنایی که امروزه در میان ما تبلیغ میشود از حیث کارکرد اخلاقی مورد پرسش قرار میگیرد که دقیقاً چه نقشی در زندگی اجتماعی مردم دارد؟»
طالبان از زمان گرفتن قدرت، محدودیتهای زیادی برای زنان و دختران افغانستان وضع کردهاند. محدودیتهای درمانی، محدودیت های آموزشی، محدودیت سفر، محدودیت رانندگی از جمله برجستهترین موارد محدودیتهای طالبان در برابر زنان اند.