محرم‌ها همچنان خونین‌اند

واجد روحانی گزارشگر

هفتم ماه محرم است، خون قربانیان و زخمیان انفجار در خیابان ریخته و صدای گریه و ناله به گوش می‌رسد. جسد یک زن سیاه‌پوش در خیابان افتاده و یک زن با گریه و ناله فرزند خُردسالش را به شفاخانه منتقل می‌کند. تأخیر در آمدن آمبولانس‌‌های صحی به نظر می‌رسد و مردم سراسیمه زخمیان را با دستان خود به شفاخانه منتقل می‌کنند.

این روایت کوچک از تلفات انفجار مرگ‌بار عصر (جمعه، ۱۴ اسد) در منطقه‌ هزاره‌نشین، سر کاریز در نزدیکی مسجد «امام باقر» واقع در حوزه ششم امنیتی شهر کابل است. منابع مردمی به روزنامه اطلاعات روز گفته‌اند که با گذشت تقریبا چهار ساعت طالبان هیچ کاری برای جمع کردن آوار این انفجار نکردند و تنها نیروهای استخبارات و لباس‌شخصی‌شان در محل حضور داشتند.

مهره ماه چهارساله، با کاکایش فرشاد هفت‌ساله دو قربانی انفجار سرکاریز هستند و آنان هنگام رفتن به خانه‌ی‌شان طعمه این انفجار شدند و روز شنبه به آغوش خاک دفن شدند. این عکس در شبکه‌های اجتماعی به‌گونه‌ی گسترده منتشر شده و کاربران طالبان را به ناتوانی در تأمین امنیت متهم کردند.

طالبان مدعی شده‌اند که بمب در یک کراچی جاسازی شده بوده است. ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان در توییتر خود نوشت که در این انفجار هشت تن کشته و ۱۸ تن زخمی شده‌اند. اما منابع مردمی به روزنامه اطلاعات روز می‌گویند که در این انفجار بیش از ۵۰ تن کشته و زخمی شده‌اند. حتا برای ۱۵ تن از قربانیان این انفجار مراسم فاتحه‌خوانی دسته‌جمعی گرفته شده است.

دو قربانی انفجار سر کاریز. عکس: شبکه‌های اجتماعی

شنبه هشتم محرم، انفجاری در یکی از غرفه‌های فروش پرچم عزاداری برای مراسم عاشورا در منطقه‌ی اغلب هزاره‌نشین پُل سوخته واقع در حوزه ششم شهر کابل رخ داد.

صدای این انفجار تا چندکیلومتر دورتر از رویداد شنیده شده است. یک ویدیویی ضبط شده نشان می‌دهد که مردم برای انتقال زخمیان به شفاخانه تلاش می‌کنند و آمبولانس‌ها با تأخیر به محل رویداد رسیده‌اند. از سویی هم، نیروهای طالبان نیز تجمع خانواده‌های قربانیان و زخمیان را در مقابل شفاخانه «محمدعلی جناح» متفرق کرده‌اند. اتهاماتی بر طالبان وارد می‌شود که حتا اجازه‌ی خون‌دهی به زخمیان را نداده‌اند.

قوماندانی امنیه طالبان برای کابل گفته است که در این انفجار دو تن کشته و بیش از ۲۲ تن زخمی شده‌اند، اما منابع محلی می‌گویند که آمار تلفات بیشتر است.

عارف رحمانی، نماینده پیشین پارلمان از نقل قول یک منبع امنیتی در توییتر خود نوشته است که در انفجار پل سوخته بیش از ۲۵ تن کشته و ۳۰ تن دیگر زخمی شده‌اند.

طالبان مانع ویدیو و عکس گرفتن مردم شده‌اند. گفته می‌شود که علی‌اصغر، کوچک‌ترین جان‌باخته‌ی این انفجار است.

گروه داعش مسئولیت این دو انفجار را بر عهده گرفته است.

شماری از قربانیان انفجار سرکاریز کابل. عکس: شبکه‌های اجتماعی

این دو رویداد مرگ‌بار، باعث نگرانی جامعه تشیع و هزاره افغانستان شده است. جامعه‌ای که تصور می‌کنند با روی‌کارآمدن طالبان در قدرت، بی‌دفاع هستند و در تیررس حملات قرار دارند. آنان معتقدند که ماه محرم بهانه است و مهاجمان همیشه در کمینِ هدف قرار دادن هزاره‌ها هستند.

با این وجود، حملات بر هزاره‌ها در دوران حاکمیت طالبان ادامه دارد. هزاره‌ها این حملات را «سیستماتیک» و در عین حال «نسل‌کشی» می‌دانند و خواستار به رسمیت شناختن در سطح جهانی هستند.

حملات بر غیرنظامیان توانایی حکومت طالبان را به چالش جدی مواجه کرده است. طالبان در ماه نخستین حاکمیت‌‍ شان با افتخار مدعی بودند که آرامش را بر کشور برگشتانده‌اند و آمار حملات انفجاری و انتحاری را به‌گونه‌ی چشم‌گیری کاهش داده‌اند.

اما دیری نگذشت که حملات بر طالبان و غیرنظامیان به‌ویژه هزاره‌ها شدت گرفت و مسئولیت بیشتر این حملات را شاخه‌ی خراسان داعش بر عهده گرفته است.

از دید برخی از شهروندان کشور، طالبان با ضعف شدید استخباراتی و کشفی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و عملا در راستای مهار حملات و همچنین پاسخ‌گویی به موقع به این حملات ضعف نشان داده‌اند. بیشتر نیروهای طالبان دوره‌های آموزش مسلکی را سپری نکرده‌اند و تجربه‌‌ی‌شان در جنگ چریکی در مقابل نظام جمهوریت، نمی‌توانند پاسخ‌گوی دفع حملات در کلان‌شهرها باشند.

محمدحسین، ۲۷ سال دارد و در منطقه‌ هزاره‌نشین دشت ‌برچی کابل دکان خوراکه‌فروشی دارد و هر صبح با نگرانی از مواجه‌شدن در انفجار و انتحار از خانه بیرون می‌شود.

او در صحبت با روزنامه اطلاعات روز، از دوام حملات بر جامعه تشیع نگران و آشفته است و از طالبان می‌خواهد که امنیت را تأمین کنند: «هر روز انفجار و انتحار است. به‌خدا از این وضعیت خسته شدم. شما نگاه کنید که روز جمعه و شنبه انفجار صورت گرفت و خیلی از هم‌وطنان ما کشته شدند. شاید روزی من هم در این انفجارها کشته شوم و باز آن وقت خانواده‌ی من چه‌کار کنند؟»

سیروس علاف، رئیس شورای هماهنگی اقوام اهل تشیع افغانستان در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز، بر تأمین امنیت ماه محرم به‌ویژه دهم عاشورا تأکید می‌کند. او چندین بار در دیدار با مقام‌های طالبان از آنان خواسته است که ناامنی‌های احتمالی بر این مراسم را مهار کنند: «حکومت سرپرست طالبان امنیت مراسم را بگیرند و کمک کنند که مراسم خوب برگزار شود. ان‌شاءالله هیچ مشکلی در مراسم عاشورا پیش نشود.»

گفته می‌شود که علی‌اصغر، کوچک‌ترین جان‌باخته‌ی این انفجار است. عکس: شبکه‌های اجتماعی

نیروهای مردمی اما بدون سلاح

در نظام جمهورت هماهنگی نزدیک میان نیروهای دولتی و نیروهای مردمی مجهز با سلاح در ماه محرم شکل می‌گرفت. حتا حکومت برای مهار حملات به نیروهای مردمی به‌گونه‌ی موقت با گرفتن ضمانت‌های قوی از بزرگان محل سلاح توزیع می‌کردند.

به باور بسیاری‌ها، نیروهای مردمی سد مستحکم برای دفع حملات ایجاد کرده بودند.

اما در ماه محرم امسال بیشتر نیروهای مردمی سلاح و مهمات برای دفع حملات ندارند. به‌گونه‌ی نمونه، در شهرک هزاره‌نشین جبرئیل در شهر هرات نیروهای مردمی سلاح ندارند.

منابع مردمی از هرات به روزنامه اطلاعات ‌روز می‌گویند که طالبان به نیروهای مردمی سلاح توزیع نکردند و به‌جای آن قول تأمین امنیت با نیروهای خودی را داده‌اند و شماری از نیروی‌های طالبان در درب ورودی شهرک جبرئیل مستقر هستند و هرازگاهی داخل محلات برگزاری مراسم عاشورا گزمه انجام می‌دهند.

اهل تشیع در افغانستان از حملات احتمالی در روز دهم عاشورا نگران هستند. عکس: اطلاعات روز

با وجود نداشتن سلاح و مهمات جنگی، نیروهای مردمی در مراسم عاشورا در ولایت‌های مختلف در چندین حلقه برای بازرسی و همچنین شناسایی و رفع حملات احتمالی تلاش می‌کنند.

عزاداران حسینی با دلهره و ترس روز دوشنبه به برگزاری دهم عاشورا، روز «شهادت» امام‌ حسین، نواسه پیامبر اسلام می‌روند. یک کاربر توییتر در واکنش به انفجارهای هفتم و هشتم ماه محرم نوشت: «این‌جا کربلای ماست که خون ما در آن جاریست. هر ماهِ ما محرم و هر روز ما عاشورا است.»

محمدکریم خلیلی، رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان در واکنش به انفجارهای اخیر در غرب کابل گفته است که مسئولیت مستقیم این حملات «بدون تردید» متوجه طالبان است و باید عاملان این رویدادها را شناسایی و بازداشت کنند. او گفته است تردیدی نیست که جامعه شیعه و هزاره با یک برنامه‌ی از پیش طراحی‌شده‌ی نسل‌کشی آشکار مواجه است.