در جلسهی اخیر سازمان سیا با رؤسای مرکز مبارزه با تروریسم که بهصورت محرمانه برگزار شد، مقام شماره دوی این سازمان به صراحت اعلام کرد که مبارزه با القاعده و سایر گروههای افراطی در اولویت باقی خواهد ماند؛ اما بودجه و منابع آژانس بیشتر بر چین متمرکز خواهد شد.
حمله هواپیمای بدون سرنشین سیا که منجر به کشتهشدن رهبر القاعده شد، نشان داد که مبارزه با تروریسم تأمل برنمیتابد. اما این حمله پیام دیوید کوهن، معاون آژانس که هفتهها قبل در آن جلسه ذکر کرد را تغییر نخواهد داد: «با وجود اینکه ایالات متحده به تعقیب تروریستها ادامه خواهد داد، اولویت اصلی تلاش برای درک بهتر و مقابله با پکن است.»
یک سال پس از پایان جنگ در افغانستان، رئیسجمهور جو بایدن و مقامات ارشد امنیت ملی ایالات متحده کمتر در مورد مبارزه با تروریسم سخن گفتهاند و بیشتر تهدیدات سیاسی، اقتصادی و نظامی ناشی از چین و روسیه موضوع صحبتهایشان بوده است. سازمانهای استخباراتی در چرخشی نرم صدها مأمور را بر چین متمرکز کردهاند، از جمله برخی که قبلا روی مسألهی تروریسم کار میکردند.
حملهی هفته گذشته اهمیت تمرکز همزمان ایالات متحده روی هر دو مسأله را آشکار کرد. چند روز پس از کشتهشدن ایمن الظواهری در کابل، چین مانورهای نظامی گستردهای به راه انداخت و تهدید کرد که بهدلیل سفر نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان امریکا به تایوان، تماسهای خود را با ایالات متحده قطع خواهد کرد.
ایالات متحده مدتهاست که نگران جاهطلبیهای سیاسی و اقتصادی روزافزون چین است. چین تلاش کرده بر انتخابات کشورهای دیگر تأثیر بگذارد، کارزارهای جاسوسی سایبری و شرکتهای بزرگ راهاندازی کرده و میلیونها اقلیت اویغور را در اردوگاهها بازداشت کرده است. برخی کارشناسان همچنین فکر میکنند پکن در سالهای آینده تلاش خواهد کرد تا جزیرهی دموکراتیک تایوان را با توسل به زور تصرف کند.
مقامات استخباراتی میگویند دستیابی به بینشی روشنتر از چین یک ضرورت است، به خصوص پس از اینکه نتوانستند بهطور قطعی علت پاندمی کووید۱۹ را مشخص کنند. پکن متهم شده که اطلاعات مربوط به منشاء این ویروس را مخفی کرده است.
و جنگ در اوکراین نشان داد که روسیه هدف مهم دیگری است که باید بر آن تمرکز کرد. ایالات متحده با استفاده از اطلاعات محرمانه برای افشای برنامههای جنگی ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه پیش از حمله و کسب حمایت دیپلماتیک برای کییف استفاده کرد.
حامیان رویکرد دولت بایدن خاطرنشان میکنند که ایالات متحده در یافتن و کشتن الظواهری موفق عمل کردهاند که مهر تأییدی بر توانایی ایالات متحده در هدف قرار دادن تهدیدات از بیرون خاک افغانستان است. منتقدان میگویند این واقعیت که الظواهری در کابل تحت حمایت آشکار طالبان زندگی میکرد، گواه آن است که گروههای افراطی در حال ظهورند و امریکا برای مقابله با آنها آمادگی لازم را ندارد. بسیاری از مأموران استخباراتی سابق و نمایندگان هر دو حزب حامی تغییر در اولویتها هستند و حتا آن را دیر میدانند. از جمله افرادی که در افغانستان و سایر مأموریتها علیه القاعده و سایر گروههای تروریستی خدمت کردهاند.
نماینده جیسون کرو، تکاور سابق ارتش که در افغانستان و عراق خدمت میکرد، گفت که به اعتقاد او در چند سال گذشته تمرکز ایالات متحده بر مأموریتهای ضد تروریسم بیش از حد بوده است.
کرو، دموکرات اهل کلرادو که در کمیتههای استخباراتی مجلس نمایندگان و کمیتههای خدمات مسلح خدمت میکند، گفت: «روسیه و چین تهدیدهای بسیار بزرگتری برای موجودیت [ایالات متحده] هستند. او گفت که گروههای تروریستی «شیوه زندگی امریکاییها را آنگونه که چین میتواند» نابود نخواهند کرد.
تامی تورپ، سخنگوی سیا خاطرنشان کرد که تروریسم «چالشی بسیار واقعی باقی میماند.» و افزود: «حتا در شرایطی که بحرانهایی مانند حمله روسیه به اوکراین و چالشهای استراتژیک مانند آنچه که توسط جمهوری خلق چین ایجاد شده، توجه ما را میطلبد، سیا با تمام قوا به ردیابی تهدیدات تروریستی در سطح جهانی و همکاری با شرکای خود برای مقابله با آنها ادامه خواهد داد.»
به گفتهی چندین نفر از افراد آگاه که به شرط ناشناس ماندن در بحث دربارهی موضوعات حساس استخباراتی صحبت کردند، کنگره سازمان سیا و سایر آژانسهای استخباراتی را تحت فشار قرار داده تا چین را اولویت اصلی خود قرار دهند. سوق دادن منابع بهسوی چین مستلزم کاهش فعالیت در دیگر زمینههاست، از جمله در مبارزه با تروریسم. ارقام مشخصی در دسترس نیست زیرا بودجهی بخش استخبارات محرمانه است.
به خصوص، قانونگذاران در مورد پیشرفت چین در فناوریهای پیشرفته اطلاعات بیشتری میخواهند. در دوران ریاستجمهوری شی جین پینگ، چین تریلیونها دالر روی علوم کوانتومی، هوش مصنوعی و سایر فناوریها سرمایهگذاری کرده است که احتمالا نحوه جنگهای آینده و ساختار اقتصاد را مختل میکند.
به گفته یکی از افراد آگاه، کمیتههای کنگره در راستای این تغییر، تلاش میکنند تا نحوهی تخصیص بودجه سازمانهای استخباراتی به مسایل مربوط به چین را تحت نظر بگیرند و بهدنبال جزئیات بیشتر در مورد نحوه کمک برنامههای خاص به این مأموریت هستند.
کریس استوارت، نماینده جمهوریخواه یوتا که در کمیته استخبارات مجلس نمایندگان امریکا فعالیت میکند، گفت: «ما دیر دست بهکار شدهایم، اما خوب است که در نهایت تمرکز خود را به آن منطقه معطوف کردیم. این تغییر به معنای تغییر در [زندگی] مردم، منابع، داراییهای نظامی و دیپلماسی است.»
سیا سال گذشته اعلام کرد که دو مرکز جدید برای «مأموریت» در نظر میگیرد: یکی در چین و دیگری در مورد فناوریهای نوظهور، تا جمعآوری اطلاعات در این دو زمینه بهصورت متمرکزتر و بهتر انجام شود. سیا همچنین در تلاش است تا چینایی زبانهای بیشتری را به خدمت بگیرد و زمان انتظار مجوزهای امنیتی را کاهش دهد تا افراد جدید سریعتر استخدام شوند.
در داخل آژانس، بسیاری از مأموران در حال یادگیری زبان چینایی هستند و برای به عهده گرفتن نقشهای جدید با تمرکز بر چین آمادگی میگیرند، اگرچه افراد آگاه به این موضوع گفتند که همهی این مشاغل به آموزش زبان نیاز ندارند.
مقامات خاطرنشان میکنند که مأموران استخبارات برای انطباق با چالشهای جدید آموزش میبینند و بسیاری از آنها پس از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به سرعت در فعالیتهای ضد تروریسم به خدمت گرفته شدند. به گفتهی مأموران سابق، پیشرفتهای حاصل از اقدامات ضد تروریسم -از جمله استفاده بهتر از دادهها و منابع مختلف استخباراتی برای ایجاد شبکهها و شناسایی اهداف- برای مقابله با روسیه و چین نیز مفید هستند.
داگلاس وایز، مأمور ارشد سابق سیا که معاون رئیس عملیات در مرکز ضد تروریسم بود، گفت: «این (سازمان) ماشین تجزیهوتحلیل و هدفگیری است که فوقالعاده شده است.»
مرکز مبارزه با تروریسم سیا، که در سال ۲۰۱۵ به مرکز مأموریت ضد تروریسم تغییر نام داد، برای بسیاری از افرادی که کار این مرکز را بهخاطر در امان نگاه داشتن امریکاییها از تروریسم پس از ۱۱ سپتامبر پراهمیت میخوانند، مایه افتخار است. مأموران سیا در ۲۶ سپتامبر ۲۰۰۱ به افغانستان آمدند و برچیدن طالبان و یافتن و کشتن رهبران القاعده از جمله اسامه بن لادن بخشی از عملیات آنها بود.
و ۱۳ سال پس از آنکه یک جاسوس دو جانبه، مأمورانی را که در تعقیب الظواهری بودند فریب داد و خود را منفجر کرد و هفت کارمند آژانس را کشت؛ سازمان سیا او را در یک حمله بدون تلفات غیرنظامی کشت.
سیا همچنین تاریکترین لحظات را نیز در مبارزه با تروریسم رقم زده است. این سازمان زندانهای مخفی «سایت سیاه» را برای در حبس نگهداشتن مظنونان تروریسم اداره میکرد که برخی از آنها به اشتباه دستگیر شده بودند و در تحقیقات سنا مشخص شد که از روشهای بازجویی در حد شکنجه استفاده شده است. واحدهای ویژهی عملیات ویژه افغانستان که توسط سیا آموزش دیده بودند نیز به کشتن غیرنظامیان و نقض قوانین بینالمللی متهم شدهاند.
مدتهاست بر سر این موضوع بحث میشود که آیا مأموریتهای ضدتروریسم، باعث فاصله گرفتن شدید سازمانهای استخباراتی از شیوه رایج جاسوسی شده یا خیر، و اینکه آیا برخی از اقدامات سیا در هدف قرار دادن تروریستها در واقع جزو وظایف نیروهای ویژه تحت نظر ارتش است یا خیر.
مارک پلیمروپولوس، یکی از مأموران بازنشسته سیا و رئیس سابق پایگاه این سازمان در افغانستان است. او گفت که از تمرکز بیشتر بر چین و روسیه حمایت میکند، اما افزود: «دلیلی برای کاهش کاری که باید انجام میدادیم وجود ندارد.»
وی افزود: «این تصور که تمام کارهای ضد تروریستی که ما انجام دادیم، به نوعی اشتباه بود که ما به مسأله اصلی توجه نکردیم فقط به یاد داشته باشید که در ۱۲ سپتامبر همهی ]مردم[ چه احساسی داشتند.»
وایز گفت که جهتدهی آژانسها به سمت تمرکز بیشتر بر چین و روسیه در نهایت سالها طول میکشد و نیاز به صبر و دانستن این مسأله دارد که تغییر فرهنگ آژانس زمان خواهد برد. وایز گفت: «برای دههها، ما در حال مبارزه با تروریسم بودهایم. ما باید برنامهای منطقی برای انجام این انطباق داشته باشیم که آنقدر طول نمیکشد که دشمنان ما بتوانند از فرآیند کُند آن بهرهای ببرند.»