تا دو سال قبل به شمار مکاتب خصوصی در هرات هر روز افزوده می‌شد. با شیوع بیماری کرونا و آغاز تحولات سیاسی در کشور اما دیگر خبری از تأسیس مکاتب خصوصی در این ولایت نیست.
شماری از مسئولان مکاتب خصوصی در هرات از وضعیت بد اقتصادی مکاتب خصوصی در این ولایت پس از تحولات سیاسی ابراز نگرانی می‌کنند.
برخی از مسئولان این مکاتب در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز می‌گویند که بیشتر مکاتب خصوصی هرات در اوضاع بد اقتصادی قرار دارند و با دشوارترین شرایط دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
فریدون فرحت، مسئول مکتب خصوصی «تیزهوشان» در هرات می‌گوید که وضعیت مکاتب خصوصی در این ولایت از دو سال به این‌سو رو به وخامت بوده است.
به گفته‌ی او، شیوع کرونا، افزایش ناامنی و در یک سال گذشته هم تحولات سیاسی سبب شده تا مکاتب خصوصی متحمل خسارات هنگفت مالی بشوند.
او می‌افزاید: «پس از تحولات سیاسی، مکاتب خصوصی هرات بیشتر از ۵۰ درصد دانش‌آموزان شان را از دست دادهاند. خانواده‌ها دیگر توان پرداخت فیس فرزندان‌شان را ندارند و پدر و مادران برخی از دانش‌آموزان به علت این‌که در دولت کار می‌کردند و اکنون بیکار شده‌اند پشتوانه‌ی مالی شان را از دست داده و مجبور شده‌اند فرزندان خود را از مکاتب خصوصی به دولتی تبدیل کنند.»
او می‌گوید، همین تعداد دانش‌آموزانی که هم‌اکنون به مکاتب خصوصی درس می‌خوانند خانواده‌های‌شان به سختی فیس (هزینه تدریس) فرزند خود را می‌پردازند.
فریدون مُبینی، مسئول مکتب خصوصی «احسان ادریس مبینی» در هرات است. او با شیوع بیماری کرونا و افزایش شدت ناامنی‌ها در کشور اقدام به تأسیس مکتب خصوصی در هرات کرد‌ه و اکنون می‌گوید که از زمان تأسیس مکتب جز تاوان و پرداخت هزینه مصارف مکتب از جیب شخصی دیگرعایدی نداشته است.
او می‌افزاید: «اگر وضع به همین روال ادامه پیدا کند، ناگزیر است سال آینده دروازه مکتب‌اش را ببندد.»
کاهش و بسته‌شدن مکاتب خصوصی
مسئولان اتحادیه مکاتب خصوصی در ولایت هرات می‌گویند که در دو سال پسین ٥٠ درصد دانش‌آموزان در این مکاتب کاهش یافته و نیز ٢٠ درصد از مکاتب خصوصی در این ولایت در آستانه‌ی بسته‌شدن قرار دارند.
تیمورشاه رادان، معاون اتحادیه مکاتب خصوصی هرات در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که اگر وضعیت همین‌گونه ادامه یابد ممکن بیشتر از نیمی از مکاتب خصوصی نتوانند در سال آینده تعلیمی ادامه فعالیت داشته باشند. به گفته‌ی او، از هر صنف مکاتب خصوصی هرات، ۵۰ درصد دانش‌آموزان کم شده است و بیشتر این دانش‌آموزان با خانواده‌های‌شان از کشور خارج شد یا هم سه‌پارچه گرفته و به مکاتب دولتی رفته‌اند.
عکس: ارسالی به روزنامه اطلاعات روز
آقای رادان می‌افزاید: «بیشتر مکاتب خصوصی از سوی مسئولان آن به فروش گذاشته شده‌اند. مسئولان مکاتب خصوصی اکنون در یک دوراهی قرار گرفته‌اند؛ اگر ادامه دهند به این وضعیت که نمی‌شود اگر هم لغو جواز فعالیت کنند طی مراحل این پروسه به‌دلیل بدهکاری‌های سال‌های قبل مشکلات زیادی دارد و باید به منظور تصفیه حساب، مالیات هنگفت به مستوفیت بدهند. در کُل در اوضاع کنونی فعالیت و عدم‌فعالیت به زیان مسئولان مکاتب خصوصی تمام می‌شود.»
به گفته آقای رادان، با آن‌که مکاتب خصوصی بیشترین مالیات را به دولت می‌پردازند ولی نه نظام جمهوریت و نه هم نظام کنونی (طالبان) توجهی به مکاتب خصوصی داشته‌اند.
عوامل ورشکستگی مکاتب خصوصی
محمدقاسم، یکی از ساکنان هرات می‌گوید تا قبل از تسلط طالبان بر کشور، فرزندش که اکنون صنف نهم است به یکی از مکاتب خصوصی درس می‌خواند.
او می‌افزاید: «تا قبل از آمدن طالبان که همه‌چیز خوب بود و ارزان بود بخشی از معاشم را به پرداخت فیس ماهوار مکتب فرزندم اختصاص داده بودم، اما بعد از این‌که دولت امارت اسلامی (طالبان) آمد دیگر معاشم کفایه مخارج زندگی را نمی‌کرد و من در پرداخت فیس مکتب (شهریه) پسرم ناتوان شدم. از روی مجبوریت او را از مکتب خصوصی به مکتب دولتی تبدیل نمودم. متأسفانه در مکتب دولتی هم درس نیست ولی چه کنم، چاره نیست».
همین‌طور احمدفیصل که بزرگ خانواده‌اش است می‌گوید که او در کنار تأمین مخارج زندگی تا قبل از سقوط نظام جمهوریت، مسئولیت پرداخت فیس ماهوار دو برادرش را که یکی دانش‌آموز صنف هفت و دیگر صنف ده مکتب است را بر دوش داشته است. روایت او نیز همانند روایت محمدقاسم است.
او می‌گوید تا پیش از تحولات سیاسی هر دو برادرش در مکتب خصوصی درس می‌خواندند؛ اما پس از آن به‌دلیل بلند رفتن مواد خوراکه و پایین آمدن سطح درآمدش ناگزیر شد برادران‌اش را به یکی از مکاتب دولتی تبدیل کند.
عکس: شبکه‌های اجتماعی
کیفیت آموزش در مکاتب خصوصی
از سویی هم، برخی از فعالان عرصه آموزش و پرورش در هرات نقش مکاتب خصوصی را در بُلند بردن سویه علمی، ایجاد انگیزه و زمینه رقابت سالم بین دانش‌آموزان هراتی و ارتقای کیفیت معارف در ۲۰ سال گذشته غیرقابل انکار می‌دانند.
این فعالان، بسته‌شدن دروازه‌های برخی از مکاتب خصوصی را به علت مشکلات اقتصادی به جامعه تعلیمی و آموزشی هرات تأسف‌بار و زیان‌آور می‌پندارند.
شهیراحمد احمدیار، آموزگار و فعال عرصه آموزش و پرورش در هرات از نقش مکاتب خصوصی این ولایت در رشد و ارتقای کیفیت آموزش و پرورش یاد می‌کند و به‌عنوان مثال «تیم دختران رباتیک هرات» را یادآور می‌شود.
به گفته آقای احمدیار، تیم دختران رباتیک هرات که افتخار اشتراک در چندین رقابت بین‌المللی را داشتند؛ توانستند افتخارات بزرگی به‌نام معارف افغانستان رقم بزنند که این افتخارات علمی ثمره تلاش و مؤثریت مکاتب خصوصی هرات در راستای پویایی بیشتر دانش‌آموزان و ایجاد زمینه‌های رقابت سالم در میان دانش‌آموزان مکاتب خصوصی و دولتی این ولایت است.
احمدیار، تأکید دارد که باید نهادهای خارجی که در راستای آموزش و پرورش کار می‌کنند؛ مکاتب خصوصی هرات را مورد حمایت‌های مالی قرار بدهند تا این مکاتب بتوانند دوباره سرپاه ایستاد شوند و از خطر بسته‌ماندن جلوگیری شود.
او همچنان از وزارت معارف طالبان می‌خواهد که در این شرایط از وضع مالیات سنگین بالای مکاتب خصوصی خودداری کند و الی بهترشدن وضعیت اقتصادی در کشور مکاتب خصوصی را از پرداخت مالیات معاف کند.
نگرانی‌ها در حالی از احتمال بسته‌شدن تعدادی از مکاتب خصوصی هرات بیان می‌شوند که با گذشت یک سال از تسلط طالبان بر کشور، هنوز هم حکومت سرپرست این گروه اجازه‌ی بازگشایی مکاتب دخترانه‌ی بالاتر از صنف ششم را نداده است و روشن نیست که چه زمانی طالبان به دانش‌آموزان دختر بالاتر از صنف ششم اجازه‌ی رفتن به مکتب را خواهند داد.