در حالی‌که جامعه‌ی جهانی به بازگشایی مکاتب به‌روی دختران تأکید می‌کنند، اما طالبان نه تنها به این درخواست توجه نمی‌کنند، بلکه در طی روزهای اخیر به آزار و اذیت دانش‌آموزان دختر شدت بیشتر بخشیده‌اند. منابع به روزنامه اطلاعات روز می‌گویند که در طی چند روز اخیر طالبان در نقاط مختلف شهر کابل با بررسی لباس زیر دانش‌آموزان دختر در مراکز آموزشی خصوصی، آنان را به بهانه‌ی پوشیدن پتلون و مناسب نبودن زیر‌پوش کُتَک زده‌اند. کاری که انتقادهای گسترده‌ای را در پی داشته است. شهروندان می‌گویند که طالبان با آزار و اذیت دانش‌آموزان و ایجاد وحشت حتا در صدد منع دختران از آموزش‌های غیررسمی اند.
۴۰۰ روز اعتراض
بیش از ۴۰۰ روز از بسته‌ماندن مکاتب به‌روی دختران می‌گذرد. در این مدت بارها مردم افغانستان برای بازگشایی مکاتب دخترانه به خیابان‌ها ریخته و دادخواهی کرده‌اند. افزون به این دادخواهی‌های خیابانی پر سروصدا، اکثریت دانش‌آموزان دختر به‌ویژه دانش‌آموزان در بزرگ‌شهرهای افغانستان با پرداخت هزینه‌های سنگین به مراکز آموزشی خصوصی، خاموشانه در برابر بسته‌ماندن مکاتب به‌روی دختران ایستادگی کرده‌اند و بیشتر از پیش برای تقویه‌ی مهارت‌های زبانی‌شان تلاش کرده‌اند.
فتانه با دو دخترش در یک مرکز آموزشی در شهر کابل زبان می‌خوانند. او می‌گوید که دخترانش به‌شدت شبانه‌روزی تلاش می‌کنند تا با کار صنایع دستی هزینه‌ی آموزش در مرکز خصوصی را تأمین کنند و بتوانند زبان بخوانند: «می‌دانید که فقر و بیکاری بیداد می‌کند. ما هم مثل بسیاری از مردم هستیم، اما همین دو دختر امسال آنقدر پرتلاش و کوشا شده که روز چهار ساعت درس می‌خوانند و متباقی روز و حتا تا پاس شب برای تأمین مخارج خانه زحمت می‌کشند.»
فتانه با دو دخترش روزانه در کنار درس خواندن، قالین‌بافی می‌کنند. افزون به این، آنان شب‌هنگام صنایع دستی تولید می‌کنند. یک دختر او صنف هفتم و دیگری صنف نهم مکتب است.
دختران او می‌گویند که درس خواندن برای آنان در واقع اعتراض به محدودیت‌های است که طالبان در برابر زنان وضع کرده‌اند و می‌خواهند دختران را از محیط اجتماع ناپدید کنند. این دو دختر که شاهد کتک خوردن دو همصنفی‌شان بوده‌اند، می‌گویند که طالبان با ضرب‌وشتم و ایجاد وحشت در تلاش سرکوب زنان و دلسرد کردن دختران از آموزش اند، اما به هدف‌شان نخواهند رسید.
بررسی حجاب یا دست‌درازی؟
لیلا بیست‌ساله، دانش‌آموز یکی از مراکز آموزشی در کابل است. او روز دوشنبه هفته‌ی گذشته در یکی از مراکز آموزشی زبان انگلیسی در شهر کابل در حالی‌که مشغول فراگیری این زبان بود، به‌شدت از سوی طالبان کتک خورده است. این دانش‌آموز می‌گوید که طالبان او را به جرم معلوم‌شدن بند پا و پوشیدن پتلون کتک زده‌اند: «چند نفر مسلح آمدند و از دختران خواستند که حجاب‌شان را بالا کنند. [آنان] من را که یک جوراب کوتاه با کرمچ و پتلون پوشیده بودم، زیر کتک گرفتند.»
طالبان با بدست گرفتن قدرت، محدودیت‌های زیادی در برابر زنان وضع کرده‌اند. محدودیت در زمینه‌ی پوشش یا حجاب اجباری یکی از اصول سِفت و سخت طالبان برای زنان است. براساس ضمانت اجرایی که طالبان به این اصول‌شان تعریف کرده‌اند، زنان بی‌حجاب حق ورود به اداره‌های دولتی و نهادهای تحصیلی را ندارند. افزون به این، سرپرست زنان و دختران بی‌حجاب محکوم به سه روز حبس است.
همزمان با این، شماری از دانشجویان با اطلاع‌رسانی در مورد آزار و اذیت دختران، از تمام دختران دانش‌آموز و دانشجو خواسته‌اند که حجاب را رعایت کنند تا از آزار و اذیت افراد منسوب به گروه طالبان در امان باشند.
صدای ضبط‌شده‌ی یکی از این دختران که حدود هشت دقیقه است، به روزنامه اطلاعات روز رسیده است. این صدا مربوط به یک دختر دانشجو است که همزمان با تحصیل در دانشگاه، در یکی از مراکز آموزشی خصوصی، زبان انگلیسی می‌خواند.
این دانشجو مدعی است که در صنف درسی آنان در یک مرکز آموزشی دو دختر «به جرم» پوشیدن پتلون و معلوم‌شدن قسمت موی سرشان توسط مأموران وزارت امر به معروف طالبان هتک حرمت شده و لت‌وکوب شده‌اند. این دانشجو از دختران می‌خواهد که حجاب را رعایت کنند: «دختران متوجه‌ی حجاب تان باشید. زیر چپن تان لباس کوتاه و پتلون نپوشید؛ موی، پای و روی‌تان هم معلوم نشود. امروز در صنف ما دو دختر را بسیار با پیپ لت‌وکوب کردند.»
این دانشجو ادامه می‌دهد که افراد مسلح با صورت‌های پوشیده، لباس دختران را بررسی کرده و از دختران خواسته‌اند که حجاب‌شان را بردارند تا ببینند که در زیر آن چه پوشیده‌اند: «هیچ‌کسی از آنان نپرسید که شما را به لباس زیر چپن دختران چه. هیچ‌کس جرأت نکرد.»
او می‌افزاید که در مسیر خانه نیز متوجه‌ی حضور گسترده‌ی مأموران طالبان شده است که دختران دانش‌آموز و دانشجو را کتک زده‌اند.
در همین حال، دخترانی که مورد بدرفتاری افراد منسوب به طالبان قرار گرفته‌اند، می‌گویند که آنان حجاب اسلامی مورد نظر طالبان را رعایت کرده‌اند، اما نباید این عملکرد به نقض حریم خصوصی و بازرسی لباس زیر دختران و زنان بی‌انجامد.
لیلا می‌گوید: «چرا باید دامن یک دختر را بالا کنند تا ببینند که زیر حجاب سیاه و به زمین برابر او، چه نوع لباسی است؟»
لیلا تنها دانش‌آموزی نیست که از سوی طالبان لت‌وکوب شده است. زرین، دانش‌آموزی دیگری است که به‌دلیل رنگه‌بودن لباسش در برابر چشمان سایر دانش‌آموزان تنبیه شده است. او می‌گوید: «حجاب من سیاه نبود. وقتی داخل صنف شدند، مرا جلوی صنف خواستند و بعد از سؤال جواب‌های زیادی، با شلاق زدند.»
او به بند پا و پشت شانه‌اش اشاره می‌کند که هنوز آثاری از شکنجه روی بدنش است.
در نوار‌های تصویری که از شهر کابل در رسانه‌های اجتماعی به نشر رسیده، دیده می‌شود که افراد منسوب به گروه طالبان، در نقاط مختلف این شهر زنان را کتک می‌زنند.
اما کتک‌زدن تنها به‌خاطر نوع پوشش نیز نبوده است. زرغونه روز دوشنبه زمانی که بعد از ختم دانشگاه به سمت خانه‌اش در حرکت بوده، مورد بدرفتاری مأموران گروه طالبان قرار گرفته است. این دانشجو می‌گوید: «مثل همیشه حجاب داشتم، اما یک‌بارگی در مسیر راه با افراد طالبان برخوردم. یکی از آنان مرا با قمچینی که بدست داشت چند بار زد و گفت که چرا از خانه بیرون می‌شوی؟»
این در حالی است که در یک سال گذشته طالبان مرحلهبهمرحله محدودیت‌ها در برابر زنان را شدت بخشیده‌اند. این گروه در روزهای نخست تسلط بر افغانستان، ابتدا دانشگاه‌های خصوصی و مراکز آموزشی خصوصی را مجبور کرد که با «پرده شرعی» صنف‌ها را به دو بخش دخترانه و پسرانه تقسیم کنند. افزون به این، صنف‌هایی را که شمار دانشجویان دختر کم‌تر از پنج نفر بودند نیز لغو کردند.
این سیاست طالبان در قبال زنان به تدریج به تقسیم‌بندی روزهای هفته و حتا تقسیم‌بندی و دیوارکشی در وسایط حمل‌ونقل عمومی نیز انجامیده و گام‌به‌گام زنان را از حضور در اجتماع محروم کرده است.
این در حالی است که به‌تازگی ریچارد بنت، گزارشگر ویژه‌ی حقوق بشر سازمان ملل برای افغانستان گفته است که در چهارده ماه گذشته، در بخش حقوق زنان و دختران افغانستان پس‌رفت بزرگی رخ داده است. به توصیف آقای بنت، این «واژگونی» «احتمالا در تاریخ بی‌سابقه است.»
به‌گفته‌ی گزارشگر ویژه‌ی حقوق بشر، با توجه به دست‌آوردهای دودهه‌ی اخیر، این تغییر به نحوی حتا بیشتر از سال ۱۹۹۶ میلادی است.
درسِ بدون ترس
زنان معترض و فعالان حقوق زن، هجوم مأموران منسوب به گروه طالبان در مراکز آموزشی و کتک‌زدن دانش‌آموزان را گام دیگر برای سرکوب زنان عنوان می‌کنند. زنان می‌گویند که گروه طالبان با بهانه‌های مختلف در صدد ایجاد وحشت در بین مردم است تا خانواده‌ها خود مانع آموزش دختران‌شان شوند.
افزون به این، مؤسسه صلح امریکا نیز با نشر گزارشی گفته است که وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان به کارکنان مورد تأیید خود در مکاتب ابتدایی دستور داده‌اند تا دختران دانش‌آموز ۱۰ تا ۱۱ ساله را مورد بازرسی بدنی قرار دهند و در صورت یافتن نشانه‌های بلوغ، آنان را از مکتب اخراج کنند.
این مؤسسه در گزارش اخیر خود تأکید کرده است که گروه طالبان برای تحکیم قدرت خود، حملات خشونت‌آمیز به زنان و دختران را در شهر‌های بزرگ، به‌ویژه در کابل افزایش داده است.
شهلا فرید، استاد دانشگاه و نویسنده‌ی کتاب «سنگسار طالبان اساسات دینی ندارد»، می‌گوید که طالبان به زنان نگاه ابزاری دارند و از این رو با تنگ‌کردن فضای اجتماعی، به‌دنبال رسیدن به هدف‌شان اند. این استاد دانشگاه تأکید می‌کند: «طالبان با تنگ‌کردن فضای اجتماعی دو هدف دارند: هدف اول این است که زنان را وادار می‌کنند تا آنان تحت فشار محیط را ترک کنند و در قدم بعد وقتی زنان محیط را ترک کردند از آن به‌حیث ابزار سیاسی استفاده می‌کنند و در مقابل برگرداندن زنان به اجتماع تقاضای به رسمیت شناختن خواهند کرد.»
این در حالی است که به‌تازگی کارزاری با محتوای «درسِ بدون ترس» برای بازگشایی مکاتب به‌روی دختران بالاتر از صنف ششم راه‌اندازی شده است. این کارزار ابتدا توسط فرهاد دریا راه‌اندازی شد. آقای دریا از خانواده‌ها خواسته است که برای تأمین حق آموزش دختران‌شان و بازشدن دروازه‌های مکاتب به‌روی دختران آنان را همراهی کنند و دست به اعتراض خاموشانه بزنند.
او از دانش‌آموزان نیز خواسته است که تا زمان بازشدن مکاتب هر روز لباس مکتب‌شان را بپوشند و پشت دروازه‌های مکتب‌شان بروند.
به همین ترتیب، او از مردم نیز خواسته است که دختران‌شان را همراهی کنند و دست به اعتراض بی‌سر‌و‌صدا بزنند. این کارزار از سوی شهروندان نیز مورد استقبال قرار گرفته است. در اولین روز این اعتراض (شنبه، ۷ عقرب) سال روان شماری از زنان معترض همراه با دانش‌آموزان و خانواده‌های آنان پشت دروازه‌های چند مکتب بسته دست به اعتراض زدند.
معترضان امیدوارند که کارزاری «درسِ بدون ترس» فراگیر شود و همه‌ی مردم برای حق آموزش دختران دادخواهی کنند و نگذارند که زنان از اجتماع حذف شوند.